می توان حلاوت وصف ناشدنی خواندن و بهره گیری از تاریخ را با آثار زنده یاد استاد باستانی پاریزی چشید و در همان حال برای نقب زدن به ژرفای تاریخ،از اتقان مکتوبات استادان دکتر زریاب خوئی و علامه سید مرتضی عسکری،نصیب وافر برد.اما یگانه شهسوارمیدان تلفیق حلاوت،اتقان ومتدولوژی علمی،بی شک استاد رسول جعفریان است که هم قرائت ضابطه مند و عالمانه از منابع تاریخ اسلام و نیزتاریخ ایران معاصررا رقم زده و هم، ماحصل این تتبعات ارجمند را به ساحت جامعه در سطوح نخبگانی و عمومی کشانده است.از این منظر، برخی آثار جعفریان رقیب و همتا نیافته اند.اثبات این مدعا را حتی می توان بر دوش یک یا چند اثر استاد افکند و از گستره پرتنوع مطالعاتش عجالتا چشم پوشید.اگر خواننده گرانمایه ،راغب و مایل باشد که جریان های مذهبی و سیاسی قبل از انقلاب اسلامی را به صورت کامل بشناسد و عیار هرکدام از آن ها را در تعامل یا تقابل با نهضت امام(ره)بسنجد،کافی است ذهن خود را به قلم روان و عالمانه جعفریان در کتاب بی نظیر«جریان ها و سازمان های مذهبی-سیاسی ایران(از روی کار آمدن محمدرضا شاه تا پیروزی انقلاب اسلامی)»بسپارد تا تصویری جامع از این مقطع خطیرتاریخ معاصر ایران را دریابد.کتاب مذکوراین اقبال بلند را یافته است که به تحشیه های روشنگرانه حضرت آیت ا...خامنه ای بر برخی بخش ها آراسته شده؛بخش هایی که از قضا مانند مبحث اختلافات مرحومان مطهری و شریعتی بسیارخواندنی و تامل برانگیز است.اما اگرمشتاقی بخواهد از کم و کیف منابع تاریخ اسلام و میزان وثاقت و قابلیت استناد به آن ها سراغ گیرد،این بار باید در برابرقلم استاد درکتاب گرانسنگ«منابع تاریخ اسلام»زانوی تلمذ وشاگردی بر زمین زند و از باریک بینی های او حظ و بهره وافر برد.جعفریان در ارائه روایت مبتنی بر تاریخ تحلیلی از سیره حضرات معصومین علیهم السلام نیز همین راه را پیموده و تمایزی آشکار را با دیگر آثار سیره نگارانه رقم زده است که شرح و بسط آن در این مقال و مجال نمی گنجد اما تاملی در کتاب «حیات فکری و سیاسی امامان شیعه (ع)»به وضوح بر چیرگی و خبرگی جعفریان دلالت می کند. این همه،بیانگر جایگاه بی نظیر او در سپهر اندیشه ایران معاصر است که چگونه توانسته با در هم آمیختن مجاهدت و خلاقیت،به پرسش هایی پاسخ گوید که یا اساسا در محاق جهل مرکب بوده یا قرن ها و دهه ها،چشم انتظار پاسخ هایی مستند و روشمندانه بوده اند.بااین حال نباید از نظر دور داشت که تلخیص استاد جعفریان در وجوه اندیشگی محض شاید قدری از قدر او بکاهد و ثمره سال ها تلاش او برای تنسیق نسخ خطی و پاسداشت میراث مکتوب اسلام و ایران را به حاشیه براند؛کارنامه تابناک او در این عرصه،به نوشتاری مستقل نیاز دارد اما به اختصار باید گفت که برخی اسناد تاریخی،نخستین بار درهمنشینی با او زبان به سخن گشودند و رازهایشان را باز گفتند که خود توفیقی کم نظیر برای یک پژوهشگر به شمار می آید.حال که نظری اجمالی به جد و جهدهای علمی استاد رسول جعفریان انداختیم،خالی از لطف نیست که عملکرد برخی دستگاه های عریض و طویل فرهنگی را با محصولات فاخر منظومه فکری استاد قیاس کنیم واز خود دردمندانه بپرسیم که اگر برخی جوانان و نوجوانان ما از هویت اسلامی ایرانی فاصله هایی کم و بیش گرفته اند،مرتکبان قصور و تقصیر را در کجا باید جست.