چرخ های کند پیشگیری از آسیب های اجتماعی در استان

بهاره موفقی

​​​​​​​
 «3 میلیارد و 460 میلیون تومان»؛ اعتبار ناچیزی است که سال جاری برای پیشگیری از فهرست بلندبالای آسیب های اجتماعی در خراسان رضوی تعلق گرفته است. این درحالی است که مطابق آمار ارائه شده از سوی مسئولان بهزیستی استان، 70 درصد زنان آسیب دیده کشور در مراکز آسیب دیده خراسان رضوی پذیرش می شوند، 6 درصد مراکز آسیب دیدگان کشور و 10 درصد تماس های اورژانس اجتماعی کشور نیز متعلق به خراسان رضوی است. این آمارهای تکان دهنده از فراوانی آسیب های اجتماعی استان، شرایط را در جایی پیچیده تر و بغرنج تر می کند که علاوه بر این اعتبارات ناچیز، همکاری ناکافی دستگاه های بین بخشی در زمینه پیشگیری از آسیب های اجتماعی نیز گره کنترل و مدیریت این شرایط را کورتر کرده است، به طوری که معاون سلامت اجتماعی خراسان رضوی در این باره می گوید:«هنوز چرخ دنده های حوزه آموزش و پیشگیری ما کند است و باید روغن کاری شود».
آمار عمده ترین آسیب های اجتماعی در استان طی سال های اخیر
نسیم بوستانی، کارشناس مسئول اورژانس اجتماعی خراسان رضوی در پاسخ به چگونگی وضعیت آمار آسیب های اجتماعی در استان بیان می کند: ما نمی توانیم آمار کلی بدهیم، اما بر  اساس گزارش هایی که در سامانه 123 ثبت می شود و اورژانس اجتماعی ورود می کند، در سال جاری آسیب های کودک آزاری، اختلافات حاد خانوادگی و خودکشی بالاترین فراوانی را در سیستم اورژانس اجتماعی در سطح استان دارند. وی می افزاید: آمار کل تماس ها از ابتدای سال جاری تاکنون (آمار 9ماهه سال جاری) 13 هزار و 807 مورد بوده است که از این میزان 3 هزار و 337 مورد مربوط به کودک آزاری، 2 هزار و 212 مورد مربوط به اختلافات حاد خانوادگی، 2 هزار و 201 مورد مربوط به خودکشی و هزار و 335 مورد نیز مربوط به همسرآزاری بوده است. بوستانی ادامه می دهد: آمار کل تماس ها در سال 1402 به میزان 18 هزار و 39 مورد بوده است که از این تعداد به ترتیب اولویت؛ کودک آزاری 4 هزار و 910 مورد، همسر آزاری 3 هزار و 62 مورد، اختلافات حاد خانوادگی 3 هزار 417 مورد و خودکشی 2 هزار و  898 مورد را به خود اختصاص داده است. وی درباره این آمار در سال 1401 می افزاید: آمار کل تماس ها در سال 1401 تعداد 27 هزار و 237 مورد بوده است که 5 هزار و 81 مورد مربوط به کودک آزاری، 3 هزار و 397 مورد مربوط به اختلافات حاد خانوادگی ، 2 هزار و 708 مورد مربوط به همسر آزاری  ، 2 هزارو  106 مورد مربوط به اقدام به خودکشی و  795 مورد مربوط به فرار از منزل بوده است.
کودک آزاری؛ همیشه اولویت اول آسیب را در خراسان رضوی داشته است
بوستانی با اشاره به این که اختلافات حاد خانوادگی جدا از موضوع طلاق است و صرفا اختلافات خانوادگی است، درباره آمار کودک آزاری می گوید: همیشه در سطح استان کودک آزاری اولویت اول بوده و همیشه نسبت به آسیب های دیگر بالاتر بوده است. وی با اشاره به این که آمار کودک آزاری طی سال های مختلف ممکن است متغیر باشد، می افزاید: با این وجود این آمار هیچ وقت برای ما در اولویت دوم قرار نگرفته و همیشه اولویت اول را در استان و البته مشهد داشته است.
آمار پایین کودک آزاری جنسی واقعی نیست
بوستانی با اشاره به این که بیشترین فراوانی کودک آزاری، مربوط به غفلت و مسامحه است، بیان می کند: کودک همسری برای ما جزو کودک آزاری محسوب می شود و در دسته غفلت و مسامحه قرار می گیرد. وی در پاسخ به این سوال که آمار مربوط به کودک همسری چه میزان است، می گوید: از کودک همسری آماری نمی توانیم ثبت کنیم، چون در گروه هدف نیست، اما  برای ما جزو کودک آزاری محسوب می شود. بوستانی می افزاید: بعد از غفلت و مسامحه، کودک آزاری جسمی، کودک آزاری روحی و روانی و در نهایت کودک آزاری جنسی برای ما اولویت دارد. البته این بدین معنا نیست که کودک آزاری جنسی آمارش پایین است، بلکه به این معناست که در اعلام آن بسیار محدودیت است و چون تابو است خانواده ها مطرح نمی کنند، بنابراین به این معنا نیست بگوییم کودک آزاری جنسی خیلی پایین است ، آمارها این را نشان می دهد، اما واقعی نیست.
طرح های کشوری پیشگیری از آسیب های اجتماعی
نسرین زحمتکش، کارشناس مسئول پیشگیری از آسیب های اجتماعی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی درباره چگونگی تمهیدات صورت گرفته برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی بیان می کند: فعالیت های پیشگیری از آسیب های اجتماعی به سه بخش کلی برنامه همیاران سلامت روانی اجتماعی ، برنامه  مشارکت اجتماعی و برنامه آگاه سازی تقسیم می شود . وی با اشاره به این که این برنامه ها کشوری است، می افزاید: در برنامه مشارکت اجتماعی با برند اختصاری «مانا» دو گروه زنان و نوجوانان مخاطب قرار می گیرند که طی ۱۳ جلسه آموزشی از آموزش مشارکتی و فعال در زمینه مهارت های زندگی بهره می برند . در برنامه های آگاه سازی و پیشگیری از آسیب های اجتماعی با برند «خاتم» در زمینه خودمراقبتی و آگاه سازی با تاکید بر تاب آوری و مهارت ورزی در دو گروه دختران و زنان است. زحمتکش ادامه می دهد: طرح همیاران نیز برای همه گروه ها
 ( زنان و مردان)  اجرا می شود و تسهیل گر محله فراخوان می گذارد که هر کس دوست دارد همیار سلامت روانی- اجتماعی باشد می تواند در برنامه حضور یابد. آن جا از طریق گروه همیار سلامت روانی اجتماعی به نیازسنجی محله و پیگیری رفع مشکلاتی که در زمینه روانی- اجتماعی وجود دارد، می پردازند.
فرایند آسیب های اجتماعی افزایشی است
محسن مروی، معاون سلامت اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی در پاسخ به این سوال که جدا از برنامه های کشوری، بهزیستی خراسان رضوی چه تمهیدی برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی در سطح استان دارد، بیان می کند: بحث ما همان طرح های کشوری است که بر اساس نیاز استان ها کم و زیاد می شود. بحث آموزش های پیشگیری در زمینه مهارت های زندگی برای دانشجویان، محیط های کاری، کارمندی و... با هدف پیشگیری از آسیب های اجتماعی دیده می شود. وی در پاسخ به این سوال که اگر برنامه های پیشگیری از آسیب های اجتماعی تاثیرگذار بوده است، پس چرا شاهد افزایش این آسیب ها هستیم، با اشاره به این که آسیب های اجتماعی برگرفته از رفتار افراد است، می گوید:  این که بگوییم می خواهیم به سمت کاهش حرکت کنیم، قطعا نگاه ما کاهش است اما اولویت اول ما کنترل آسیب های اجتماعی است. وی می افزاید: آگاه سازی و گسترش خدمات بخشی باعث می شود میزان مراجعه کننده به ما بیشتر باشد. نسبت به سال گذشته اطلاع رسانی درباره خدمات اورژانس اجتماعی افزایش یافته و این باعث شده است که میزان تماس ها با اورژانس ها بیشتر شود.  مروی خاطرنشان می کند: ما نمی توانیم بگوییم آسیب های اجتماعی را نداریم. قطعا فرایند آسیب های اجتماعی، فرایندی افزایشی است اما ما با این آگاه سازی و اطلاع رسانی به کنترل کمک می کنیم و قطعا بعد از این هم کاهش خواهد یافت.
چرخ دنده های کند پیشگیری
 از آسیب های اجتماعی در استان و حال ناخوش همکاری بین بخشی در این زمینه
مروی در پاسخ به این سوال که چرا در زمینه پیشگیری آسیب های اجتماعی فراتر از برنامه های کشوری برنامه های دیگری اجرا نمی شود، می گوید: آموزش ها بر اساس آسیب های اصلی و در همین راستاست، اما کافی نیست. همکاری بین بخشی  و همکاری بقیه دستگاه ها را می طلبد. شهرداری مشهد پی کار بحث های آموزشی هست، اما نیاز است بقیه دستگاه ها پای کار بیایند. وی در پاسخ به این سوال که کدام دستگاه ها پای کار نیستند، بیان می کند: این ها را ما باید در جلسات خود دستگاه ها مطرح کنیم، شاید حرف هایی داشته باشند، اما اگر به نتیجه نرسیدیم حتما اسامی را اعلام می کنیم. مروی در پاسخ به چیستی مهم ترین چالش ها در زمینه پیشگیری از آسیب های اجتماعی می گوید: مهم ترین آن بخش اعتبار است  و بخشی موازی کاری دستگاه هاست که خیلی از دستگاه ها ورودهایی دارند که تخصصی نیست. وی می افزاید: هنوز چرخ دنده های حوزه آموزش و پیشگیری ما کند است و باید روغن کاری شود.
اعتبارات ناچیز در حوزه پیشگیری از آسیب های اجتماعی و پذیرش 70 درصدی زنان آسیب دیده کشور در مراکز خراسان رضوی
معاون سلامت اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی در پاسخ به چگونگی میزان اعتبارات تخصیص یافته به خراسان رضوی در زمینه پیشگیری از آسیب های اجتماعی می گوید: مبلغ ناچیزی است. در حوزه پیشگیری از آسیب ها، یاری گر مشاوره برای افراد نیازمند مشاوره و مهارت های زندگی در کل 3 میلیارد و 460 میلیون تومان در سال جاری و حدود 2 میلیارد و 500 میلیون تومان در سال گذشته بوده است.  وی می افزاید: با توجه به شرایط آسیب و پذیرش خدمت گیرندگان کشور که ما بیشترین بخش را داریم، باید به همان میزان اعتبارات ما افزایش یابد. افزایش اعتبار به این راحتی ها امکان پذیر نیست . 70 درصد زنان آسیب دیده کشور در مراکز آسیب دیده استان پذیرش می شوند که حداقل 30 درصد این ها اتباع هستند. مروی ادامه می دهد: 6 درصد مراکز آسیب دیدگان کشور و 10 درصد تماس های اورژانس اجتماعی کشور متعلق به خراسان رضوی است؛ یعنی حجم قابل توجهی از آسیب های اجتماعی متعلق به استان ماست و 8 درصد جمعیت آسیب دیده بیشتر نداریم، اما داریم به 11 درصد جمعیت آسیب دیده خدمات می دهیم؛ یعنی 3 درصد بیشتر. این در حالی است که 3 درصد کمتر اعتبار دریافت می کنیم.