رفع فیلترینگ در فاز سردرگمی
صادق غفوریان
برنامه تلویزیونی «شیوه» که گاهی نشان داده به مسائل و چالش های کشور کمی بی پرده می پردازد، شنبه شب(اول دی) در گفت وگویی با یک عضو مطرح شورای عالی فضای مجازی و دبیر پیشین این شورا، به موضوع فیلترینگ پرداخت و ضمن این که این گفت وگو حاوی مطالب متنوع و در خور توجهی بود، یک خبر نیز به نقل از سعید رضا عاملی عضو این شورا نقل و مطرح شد که «مسئله رفع فیلترینگ ممکن است این هفته در شورای‌عالی فضای مجازی به نتیجه برسد.»
اختلال در تصمیم گیری
نکته جالب در این نشست تلویزیونی، این جمله صریح مجری برنامه شیوه (عطاءا... بیگدلی) بود که گفت: «دارد دیر می‌شود! نظام حکمرانی اگر می‌خواهد تغییر ایجاد و تدبیری اتخاذ کند، باید زودتر و قاطعانه تر تصمیم بگیرد. من از صحبت های صریح و کنایه ای شما دو نفر (عاملی و فیروزآبادی) متوجه شدم که یک نوع اختلال در تصمیم گیری در خصوص فیلترینگ وجود دارد و امیدواریم، از این پس سامانه بسامان تری در حوزه حکمرانی فضای مجازی داشته باشیم» که در پی این مطالبه برنامه که قطعا، یک مطالبه عمومی است، دکتر سعید رضا عاملی عضو شورای عالی فضای مجازی و دبیر سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی، تصریح کرد، مسئله رفع فیلترینگ احتمالا این هفته در شورای‌عالی فضای مجازی به نتیجه برسد.
رفع فیلترینگ، گام به گام
در همین زمینه البته وزیر ارتباطات هم که از ابتدای فعالیتش به طور جدی بر رفع فیلترینگ تاکید می کرد، روزهای قبل در پاسخ به پرسشی درباره حذف پلکانی فیلترینگ، گفت: «این موضوع به‌عنوان یکی از گزینه‌های بررسی‌شده مطرح و ممکن است رفع فیلتر به‌صورت گام‌به‌گام انجام شود.»
او گفته است: «طرح‌های متعددی توسط اعضای شورای‌عالی فضای مجازی ارائه شده و لازم است که این پیشنهادها توسط دبیر شورا جمع‌بندی و نهایی شوند. در این زمینه گفت‌وگوهایی صورت گرفته و امیدواریم که در جلسه آتی شورای‌عالی فضای مجازی، تصمیم‌گیری نهایی انجام شود.»
با توجه به این اظهارات وزیر ارتباطات و خبر شنبه شب دکتر سعید رضا عاملی عضو شورای عالی فضای مجازی، به‌نظر می‌رسد تصمیم‌گیری درباره رفع فیلترینگ این هفته یکی از محورهای کلیدی جلسه شورای‌عالی فضای مجازی خواهد بود.
قرار اولیه فیلترینگ دایمی نبود
مرور تمامی وعده ها و حرف و حدیث درباره فیلترینگ، یک واقعیت را عیان می کند و آن هم فیلترینگ موقتی است که به دلایل نامعلومی، به یک تصمیم شبه دایمی تبدیل شده است. شاید شاه بیت موقتی بودن فیلترینگ را رئیس جمهور شهید، سید ابراهیم رئیسی در آذرماه 1401 مطرح کرد که «محدودیت‌های ایجاد شده به دلیل اخلال دشمن و ایجاد ناامنی است؛ محدودسازی شده و حتما بدانید با شرایط امن، وضعیت متفاوت خواهد بود» اما با عادی شدن شرایط و گسترش روزافزون فیلترشکن ها، بازهم از رفع فیلترینگ خبری نشد. همین موضوع را ابوالحسن فیروزآبادی دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی در سال های ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۱ بر آن تاکید می کند. او سه روز قبل در گفت وگو به انصاف نیوز گفته است: از ابتدا هم قرار ما فیلترینگ دایم نبود و بحث بر سر دوره گذار بوده و به نظر من این دوره سپری شده است.
فیروزآبادی: فیلترینگ یک کار لغو بود
فیروزآبادی که ریاست مرکز ملی فضای مجازی را هم به مدت 4 سال برعهده داشت، پا را فراتر می گذارد و می گوید: «ما در آن زمان قدری سکوت کردیم. اما الان دیگر همه به عینه دیده‌ایم که فیلترینگ موفق نبوده است. الان ده‌ها میلیون نفر در تلگرام و در سایر شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام و واتس‌آپ حضور دارند و دارند کار می‌کنند، تجارت می‌کنند، خبررسانی و کار رسانه‌ای می‌کنند. لذا الان دیگر این یک نتیجه‌گیری طبیعی است که بگوییم این کار لغوی بوده است.»
چنبره فیلترشکن ها بر اینترنت
بخش عمده ای از علت افت کیفیت و کندی اینترنت که ما را در شمار کشورهای دارای رتبه پایین در سرعت اینترنت قرار داده، به انبوه استفاده از آن توسط کاربران بر می گردد. مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت اعلام کرد که در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد ترافیک اینترنتی کشور از طریق فیلترشکن (VPN) عبور می‌کند که این امر باعث کندی سرعت دسترسی کاربران به اینترنت و ایجاد مشکلات مختلف شده است.( اکوایران-اول دی)
ناامنی در فضای سایبری
مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت این را هم یادآور شده است که «دستگاه‌های ایرانی به‌شدت آلوده به بدافزار هستند. این آلودگی‌ها به دلیل نصب فیلترشکن‌‌های ناایمن و متعدد رخ می‌دهند.»
پناه 85 درصد کاربران به فیلترشکن
از تمامی این ها که گذرکنیم، اعداد و ارقام رسمی در پیمایش های مرتبط با مراکز افکارسنجی و نیز در روایت مسئولان، نشان می دهد بیش از 85 درصد کاربران اینترنت در کشور از فیلترشکن استفاده می کنند. وزیر ارتباطات در جلسات اخیر شورای عالی فضای مجازی این طور گفته است: «بالغ بر ۸۵ درصد کاربران از فیلترشکن استفاده می‌کنند و گردش مالی آن هم به ۲۰ هزارمیلیارد تومان می‌رسد.»
اگرچه گردش مالی در عرضه فیلترشکن ها و پشت پرده های سود آن در دو سال اخیر، همواره از چالشی ترین موضوعات حوزه فیلترینگ بوده و بعضا ارقامی تا بیش از 50 هزارمیلیارد تومان گردش مالی سالانه برای آن ذکر شده، اما تاکنون اقدام و تصمیم در خوری برای رفع این چالش اتخاذ نشده است. با این حال و بنابر آن چه حکمرانان تا حدودی کارنابلد فضای مجازی مطرح کرده اند، باید چشم انتظار بمانیم تا شاید این هفته تصمیمی به نفع جامعه اتخاذ شود.
در عین حال، یک روی سکه تصمیم پیش روی آقایان، شاید موافقت نکردن با رفع فیلتر باشد که باید به این تصمیم سازان کارنابلد، گفت: شما هر تصمیم و روشی را درباره فیلترینگ اتخاذ کنید، جامعه مدت هاست مسیر خود را در پیش گرفته است با این آسیب که مسئول ورود بدون مرز به فضای غیر اخلاقی موجود در فضای مجازی و نیز نا امن شدن فضای سایبری، کسی نیست جز مسئولانی که بدون شناخت از فضای مجازی و جامعه تصمیم سازی می کنند؛ همین.