شاهکار پزشکی ایرانی علیه بدخیم ها
صادق غفوریان
محققان ایرانی حوزه سلول های بنیادی در پژوهشگاه رویان، توانسته اند با دستیابی به یک فراورده دارویی با پایه سلول های کشنده، امیدها برای درمان تومورهای مغزی را زنده کنند؛ نکته مهم و راهبردی در این دستاورد، خبری نویدبخش است که این روش و فراورده توانسته است در روند کارآزمایی تا بیش از 60 درصد موثر باشد.
تحسین جهانی
در همین ابتدا لازم است این را هم ذکر کنیم که این فراورده دارویی گرفته شده از سلول‌های فرد سالم، دستاورد فناورانه یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان در زیرمجموعه رویان است که چندی قبل توانست یکی از برترین‌های بریکس شود و جایزه بریکس را از آن خود کند.
امسال در رویداد بریکس، 1000 پروژه از 30 کشور ثبت‌نام شده بود که در نهایت 26 پروژه از 14 کشور برگزیده شد و 4 مورد متعلق به بانوان نوآفرین برتر ایرانی بود. دکتر مرضیه ابراهیمی، عضو هیئت علمی رویان و مجری طرح «درمان تومورهای مغزی با سلول‌های ایمنی» که مبدع بانک سلولی ایمنی خانوادگی برای درمان سرطان، بیماری خودایمنی و عفونت‌های ویروسی است، در این جایزه تحسین شد.
هدف حمله به تومورهای بدخیم
اما دکتر ابراهیمی مجری و مبدع این طرح، با توضیحاتش ما را بیشتر آشنا می کند: هدف از این مطالعات این بود که بتوانیم تومورهای مغزی را با استفاده از سلول‌های ایمنی فعال شده بعد از عمل جراحی هدف قرار دهیم. تومورهای مغزی «گلیوبلاستوما» بسیار بدخیم هستند که با جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی بیمار، بهبود کامل نمییابند و متأسفانه بیماران مبتلا، از طول عمر پایینی برخوردار هستند. به گفته مسئول گروه پژوهشی سلول‌های بنیادی سرطان پژوهشگاه رویان، سیستم ایمنی در همه افراد، مسئول مبارزه با انواع سلول‌های توموری است، چنانچه به هر دلیلی این سیستم کارایی خود را از دست بدهد، امکان بروز سرطان در افراد زیاد خواهد شد. ابراهیمی با بیان اینکه ما درصدد برآمدیم تا از قانون طبیعت برای درمان تومور مغزی استفاده کنیم، گفت: به این منظور سلول‌های ایمنی را از خویشاوند بیمار، جدا و آن را در آزمایشگاه، تقویت و سپس در چندین نوبت این سلول‌ها را به ناحیه توموری پس از جراحی تزریق کردیم. چون بعد از جراحی، تومورها رشد می‌کنند از این رو هدف قرار دادن این سلول‌های سرطانی با سلول‌های ایمنی (نیک سل‌ها) می‌تواند رشد آنها را متوقف کند.کارآزمایی روی 10 کودک با بیماری تومور و پاسخ مثبت
خبر خوب در این پروژه، کارآزمایی پس از مرحله حیوانی، روی بیمارانی است که از رشد تومور رنج می برند. در این طرح ۱۰ کودک مبتلا به گلیوم‌های مغزی غیرقابل جراحی و گلیوم‌های مقاوم به درمان، تحت سلول درمانی با سلول‌های نیکوژن قرار گرفتند و عوارض ناشی از تزریق سلول‌ها و اثرات درمانی آن در کاهش تومور بررسی شد. نوروبلاستوما یک نوع تومور عصبی است که عمدتا در کودکان مشاهده می‌شود و سومین سرطان شایع در کودکان بعد از لوسمی و تومورهای مغزی است.
روش‌های درمانی معمول مانند جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی تنها در بخشی از بیماران مؤثر است و در این زمینه نیاز مبرمی به روش‌های درمانی نوین و مؤثرتر احساس می‌شود؛ روش پیشنهادی این محققان مبتنی بر سلول‌های کشنده طبیعی است.
این فراورده دارویی در درمان تومورهای مغزی استفاده شده که نتایج، حکایت از اثربخشی آن در درمان این بیماران دارد. «دلبر دانشجو»، مسئول فنی شرکت مجری این طرح علمی به ایسنا گفته است: مهمترین محصول تولیدی ما فراورده «نیکوژن» است که شامل سلول‌های کشنده طبیعی هستند که از اهداکنندگان سالم، دریافت و به بیماران مبتلا به سرطان تزریق می‌شوند. وی با بیان اینکه این طرح درمانی در فاز ۲ کارآزمایی‌های بالینی قرار دارد، اظهار کرد: این مطالعات روی بیماران مبتلا به تومورهای مغزی «های‌گرید» (گرید ۳ و ۴) در حال انجام است و در آستانه دریافت مجوز برای فروش محصول قرار داریم.
دانشجو به جزئیات این روش درمانی نوین اشاره کرد و در این باره توضیح داد: Natural killer cell، یک نوع سلول سیستم ایمنی بدن است که ما این سلول‌ها را در فرم دارو تولید کردیم. این دارو حاوی سلول‌های کشنده طبیعی است که به دو صورت «سرنگ» و «بَگ» (کیسه) ارائه می‌دهیم. به گفته وی، نوع کیسه‌ای این فراورده همانند سرم به بدن تزریق می‌شود و در نوع سرنگ برای تزریق داخل نخاع به بیماران مبتلا به تومور مغزی از سوی پزشکان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اثربخشی ۶۰ درصدی در کارآزمایی
مدیر فنی این شرکت دانش‌بنیان اضافه کرد: ما معتقدیم که این سلول‌های کشنده طبیعی در زمانی که بدن مبتلا به تومورهای سرطانی است، نمی‌توانند وظایف خود را به درستی انجام دهند؛ از این رو ما از یک فرد سالم، این سلول‌ها را دریافت کرده و در محیط آزمایشگاهی این سلول‌ها ،جداسازی و آماده‌سازی می‌شوند. وی نتایج به دست آمده از درمان‌های سلولی برای بیماران مبتلا به سرطان را امیدوارکننده توصیف و اظهار کرد: نتایج به دست آمده از کارآزمایی‌های بالینی، حکایت از اثربخشی ۶۰ درصدی دارد. بیماران مبتلا به تومورها به ویژه مبتلایان به های‌گریدهای تومور مغزی، بقای کمی دارند و بین ۱۲ تا ۱۵ ماه بقا دارند، ولی با این روش درمانی، بیمارانی داریم که ۳ تا ۴ سال است که بدن آن ها از تومور پاک شده و یا در وضعیت پایدار قرار دارند و زندگی عادی خود را ادامه می‌دهند.