خط‌قرمزهای دیدار با کودکان معلول
زهرا فولادی | روان‌شناس
از دیدگاه توانبخشی معلولیت کودک به دو گروه عمده معلولیت جسمی-حرکتی و ذهنی تقسیم می‌شود و معلول به شخصی اطلاق می‌شود که در اثر نقص مادرزادی یا سایر ناهنجاری‌های جسمی، ذهنی، حسی از انجام یک یا چند فعالیت اساسی در زندگی روزمره ناتوان باشد. نوع رفتار و برخورد با کودکان معلول اهمیت بسزایی دارد؛ چرا که این کودکان روحیه متفاوت‌تری دارند و حساس‌تر هستند. 20 ژانویه، روز جهانی پذیرش معلولان نام‌گذاری شده و روزی برای نشان دادن اهمیت گشودن قلب‌ها روی قدرت‌های متعالی و پذیرفتن جامعه معلولان در زندگی است. به همین بهانه، به این موضوع پرداختیم که در هنگام دیدار با کودکان معلول باید چگونه رفتار کنیم.
1 پذیرش شرایط کودکان
اولین و اساسی‌ترین اقدام موثر در هنگام مواجهه با کودکان دارای معلولیت‌های مختلف ذهنی و جسمی، پذیرش و کنار آمدن با شرایط موجود این کودکان است. همه انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند و به پذیرش از سوی افراد جامعه نیاز دارند. کودک معلول نیز بیش از هر چیز دیگری کودک است و بعد از آن ویژگی‌ها و شرایط خاص رشدی آنها لحاظ می‌شود. پذیرش بی قید و شرط کودکان معلول سبب می‌شود که به جای چرایی وجود مشکل، نداشتن توانایی و دلسوزی برای آنها به دنبال چگونگی پیدا کردن راه حلی برای فراهم کردن شرایط و امکانات و زندگی هرچه بهتر و نزدیک‌تر با معیارهای یک زندگی عادی و طبیعی برای آنها باشیم. بنابراین آنچه باید در نظر گرفت آن است که در مواقع دیدار کودکان معلول بر احساسات و هیجانات خود کنترل داشته باشیم و از ابراز غم و ناراحتی و گریه برای شرایط موجود آنها خودداری کنیم. زیر انتقال احساسات منفی و ترحم به آنها سبب احساسات ناخوشایندی نظیر حس حقارت، ناکافی بودن، متفاوت بودن و بی‌ارزشی در آنها می‌شود.
2 همدلی و تواضع در رفتار
سعی کنید در هنگام دیدار کودکان معلول با نهایت تواضع، احترام و محبت با آنها رفتار کنید. با آنان به شیوه دوستان و صمیمانه همصحبتی کنید و در عین حال به آنها روحیه و امید برای ادامه زندگی را بدهید. به آنها خاطرنشان کنید که هر انسانی در زندگی با مشکلاتی مواجه است، مثلاً ممکن است فردی مشکل بینایی، دیگری شنوایی یا یادگیری، ترس، مشکل از دست دادن پدر و مادر، مشکلات مالی، تحصیلی و... را داشته باشد و هیچ انسانی کامل و بی‌نقص نیست. بنابراین سعی کنید توجه کودک را به جای تفاوت‌ها بر روی شباهت‌ها متمرکز کنید. همچنین می‌توانید این موضوع را خاطرنشان کنید که آنها توانایی‌های زیادی در انواع حیطه ها دارند یا می‌توانند داشته باشند. بنابراین بهتر است از توانایی‌های خود شناخت پیدا کنند و خود را فردی مفید در نظر بگیرند. همدلی با کودک دارای معلولیت نیز یکی از نکاتی است که می‌تواند بر روی آینده و شخصیت او تاثیر بگذارد. همدلی با آنها به هیچ عنوان به معنی ترحم و دلسوزی نیست؛ بلکه به این معناست که افکار و احساسات کودک معلول را در آن موقعیت درک کنیم و باعث ایجاد امید و دلخوشی در او شویم.
3 با وسایل کودک معلول با احترام برخورد کنید
یکی از مواردی که بسیار اتفاق می‌افتد، استفاده از وسایل شخصی این کودکان مثل ویلچر، اندام مصنوعی، عصا و... برای سرگرم شدن و استراحت کردن است. نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که از شوخی، تمسخر و دست زدن بدون اجازه و جابهجا کردن وسایل کودک معلول جدا خودداری شود. حفظ حریم شخصی کودک به او احساس امنیت و آرامش بیشتری می‌دهد و در نتیجه احساس میکند می تواند به خوبی شرایط خود را کنترل کند.
4 حفظ ظاهر آراسته
در هنگام ملاقات با کودک معلول سعی کنید با ظاهر آراسته، معمولی و به دور از تجملات و جلب توجه به دیدار او بروید. پوشیدن لباس‌های پر نقش و نگار و رنگارنگ سبب می‌شود آن ها احساسات ناخوشایندی همچون حسرت نداشتن پا برای پوشیدن کفش پاشنه بلند، لباس و نداشتن دست برای استفاده از ساعت و... را تجربه کنند؛ بنابراین احساسات منفی و ناگوار دوباره برای آن ها را یادآور می‌شود.
5 همراهی در انجام فعالیت مورد توان و علاقه کودک معلول
یکی از راهبردهای برقراری رابطه دلپذیر و به یادماندنی با کودک معلول وقت گذراندن با او در حیطه‌هایی است که او توان و علاقه انجام آن فعالیت‌ها را دارد. به عنوان نمونه می‌توانید با او کتاب داستان بخوانید، بازی‌های فکری انجام دهید و موسیقی گوش دهید و چه بسا گاهی اوقات مفید است که به او اجازه دهید در انجام فعالیت‌ها از شما پیشی بگیرد و موفق شود. این امر او را متوجه می‌سازد با دیدگاهی مثبت توانایی‌های خود را ارزیابی کند و نتیجه بگیرد که معلولیت تمام توانایی و استعدادهای او را در برنمی‌گیرد و می‌تواند از آن ها استفاده کند.