در مسیر تحقق رویای بزرگ ترانزیتی
واقع شدن ایران در میانه کمربند اتصالی کریدورهای شمال-جنوب و شرق-غرب، این امکان را به کشور داده است تا علاوه بر ایفای نقش در زنجیر‌ه‌های تجاری و اقتصادی، بتواند به عنوان قدرت ژئوپلیتیکی در معادلات قدرت منطقه‌ای و بین‌المللی مطرح باشد. در این میان ایفای نقش به عنوان هاب ترانزیتی می تواند بر تعریف نقش جدید از ایران در اقتصاد منطقه و جهان موثر باشد.
به گزارش فارس امروزه حمل و نقل یکی از اجزای مهم اقتصاد ملی محسوب می شود و دربرگیرنده فعالیت‌های گسترده در همه زمینه‌های تولید، توزیع و مصرف کالا و خدمات است و در مجموعه فعالیت‌های اقتصادی نقش غیرقابل انکـاری برعهـده دارد. بدون وجود شبکه حمل‌ونقل، تاسیسات و تجهیزات جانبی و ناوگـان مطلـوب، تـصور رشـد و توسـعه عمـومی کـشور ناممکن به نظر می‌رسد. رشد و توسـعه اقتـصاد جهـانی، تـلاش کشورها برای استفاده بهینه از توانمندی‌ها و فرصت‌های در اختیار و فشرده شدن رقابت در عرصـه‌هـای جهـانی موجـب شد تا حمل‌ونقل به واسطه داشتن نقش مستقیم در کاهش هزینه‌های تمام شده تولید و دسترسی به بازار و در نهایـت افزایش توان رقابت در عرصه تجارت بین‌الملل به‌ویژه برای کشورهای با حجم تجارت خارجی بالا، از جایگاه رفیعی در مدیریت، برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری و حتی تحقیقات برخـوردار شود. ایران با موقعیت جغرافیایی مناسبی که در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی دارد، می‌تواند از فرصت ایجادشده استفاده و نقش عمده‌ای را در حمل‌ونقل داخلی و بین‌المللی ایفا کند. امروزه کریدورهای ترانزیتی به عرصه جنگ کریدوری تبدیل شده و همه کشورها به دنبال اختصاص سهم قابل‌توجهی در این کریدورها هستند. اهمیت ایران به عنوان شاهراه تجارت جهانی شهرتی چندهزار ساله دارد که جاده ابریشم و ترانزیت هند و روسیه از مسیر ایران در دوره صفویه گواه آن هستند. ایران به واسطه جانمایی در جهت‌های شمال-جنوب و شرق-غرب همواره به عنوان یکی از کلیدی‌ترین بازیگران کریدورهای تجاری مطرح بوده‌است. ایران از طریق مرزهای خاکی یا آبی با پانزده کشور همسایه است که وجود این تعداد کشور، دسترسی به سواحل خزر و مرزهای آسیای میانه و قفقاز در شمال و دسترسی گسترده آن به سواحل راهبردی خلیجفارس، تنگه هرمز و سواحل مُکران در جنوب، باعث شده تا این کشور در نقشه ژئوپلیتیک جهانی برای ساماندهی به مبادلات چند هزار میلیارد دلاری منطقه و فرامنطقه، از موقعیتی بی نظیر نسبت به سایر کشورها برخوردار باشد. کارشناسان بر این باورند واقع شدن ایران در میانه کمربند اتصالی شرق به غرب به عنوان یکی از کوتاه ترین و ایمن ترین راه‌های دسترسی حمل‌ونقل و تجارت کالا بین دو قطب اقتصادی یعنی چین و اروپا در کنار تنوع کریدورهایی که از مسیرهای دریایی، جاده‌ای، ریلی و هوایی ایران عبور می‌کنند، موقعیت استراتژیک منحصر به فردی را ایجاد کرده تا ظرفیت ایران تنها به کریدور شمال-جنوب و سایر دسترسی‌های منطقه‌ای محدود نگردد.
در چند سال گذشته، ترانزیت کالا از خاک ایران رشد قابل‌توجه و پیوسته‌ای داشته است به طوری که ترانزیت خارجی ۵.۵۱ میلیون تن در سال ۱۳۹۹ به ۱۶.۳۴ میلیون تن در سال ۱۴۰۲ رسیده است. فرود عسگری، رئیس کل گمرک ایران با اعلام این که ترانزیت خارجی از مسیر ایران در ۹ ماهه امسال با ۳۱ درصد افزایش به رقم ۱۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تن رسید، اظهار کرد: گمرکات شهیدرجایی، پرویزخان و باشماق، سه گمرک عمده مبدأ ترانزیت بودند که در ۹ ماهه نخست امسال بیشترین میزان کالا‌های ترانزیتی در بین گمرکات مبدأ را به خود اختصاص دادند. وی ادامه‌داد: در این مدت ۴.۴ میلیون تن کالا از مبدأ گمرک منطقه ویژه شهید رجایی، ۳.۸ میلیون تن از گمرک پرویزخان و ۲.۳ میلیون تن از مبدأ گمرک باشماق انجام گرفته است.به گفته عسگری، در مجموع ۱۰.۵ میلیون تن از کل ترانزیت خارجی از مسیر ایران در این مدت، از مبدأ گمرکات منطقه ویژه شهید رجایی، پرویزخان و باشماق بوده است. امین ترفع، رئیس مرکز امور بین‌الملل وزارت راه‌وشهرسازی در دومین همایش ملی ترانزیت با عنوان «ایران، دیپلماسی کریدوری» اظهار کرد: تا پایان امسال به رکورد ترانزیت ۲۰ میلیون تن دست خواهیم یافت و برای رسیدن به اهداف برنامه هفتم یعنی ۴۰ میلیون تن در سال، باید به ترانزیت ۳ میلیون تن در ماه برسیم که این رقم اکنون یک و نیم میلیون تن است که البته ظرفیت ما بیشتر از این رقم برآورد می‌شود.
به گزارش خراسان، در دهه های گذشته ایران به واسطه امکان اثرگذاری امنیتی بر جریان تامین انرژی غرب از خلیجفارس، نقش اقتصادی - امنیتی خود را در جهان تعریف کرده بود اما با ظهور نفت شیل و توسعه روزافزون آن در آمریکا و استقلال نسبی آمریکا و اروپا از نفت خاورمیانه و جریان نفت خلیجفارس، یکی از مهمترین کارکردهای امنیتی - اقتصادی ایران در جهان تضعیف شد و امکان تحریم موثر ایران از سوی غرب، بدون امکان پاسخ امنیتی موثر به آن فراهم شد. این در حالی است که نقش آفرینی موثرتر ایران در رقابت کریدورهای منطقه ای می تواند نقش جدیدی برای کشورمان تعریف کند و از مسیر حضور موثر ایران در تعاملات جهانی، تحریم پذیری کشورمان را به حداقل برساند.
