گزارش میدانی از بازار روغن موتور در مشهد؛ از کمبود تا فروش اجباری
بلبشو در بازار روغن موتور!
سید محمدمهدی هاشمی
مدل عرضه روغن موتور در بازار از دیرباز دچار مشکلات عدیده ای مثل فروش سبدی(اجباری) بوده که با توجه به نوسانات قیمت دلار در یک ماه گذشته شکل جدیدتری نیز به خود گرفته است. یکی از انتقاداتی که همواره به پتروشیمی ها وارد بوده این است که به رغم هزینه های ریالی که برای تولید دارند اما کالاهای خود را با نرخ جهانی و دلاری به بازار عرضه می کنند. پیش از این یکی دیگر از پرده های این ماجرا اخیرا و با افزایش قیمت پت (پلاستیک) رقم خورده و کمبودها و افزایش قیمت های غیررسمی بیش از دوبرابری برخی از مدل های پر مصرف روغن موتور که متاثر از عرضه قطره چکانی این محصولات در بازار توسط تولیدکنندگان است؛ نوید افزایش شاخه دیگری از محصولات پتروشیمی را در روزهای آینده می دهد. البته که مدت هاست فقدان راهبردی مشخص در تامین نیازهای بازار، باعث افزایش کالاهای تقلبی و سودجویی های مختلف سوداگران در این زمینه شده است.
برای بررسی وضعیت بازار روغن موتور به چهارراه گاراژدارها رفتم. محلی که سال هاست مهم ترین ویژگی اش شنیدن صدای چکش و بوی روغن است و از دیرباز محل تجمع فروشندگان قطعات یدکی و مکانیکی ها بوده است. از مقابل مکانیکی های مختلف عبور کردم و کمی از هیاهوی صدای توامان خودروها و ابزار مکانیکی فاصله گرفتم که در انتهای خیابانی یک تعویض روغنی نظرم را به خود جلب کرد. وارد مغازه ای شدم با قفسه های پرشده از انواع مختلف روغن موتور و انواع فیلتر. از کنار یک خودرو که روی چاله قرار داشت، گذر کردم و به غرفه کوچک محل استراحت صاحب مغازه رسیدم. از وضعیت بازار و شرایط توزیع روغن موتور سوال کردم که این گونه پاسخ داد: الان روغن موتور را هرجایی یک قیمتی می‌دهند. محصولاتی که متعلق به شرکت های تابعه وزارت نفت هستند، قیمت مصوب دارند که روی بسته بندی هم چاپ شده اما به علت نوسانات داخل بازار و کمبودی که در بازار هست، قیمت ها افزایش داشته است. ما الان خودمان وقتی مشتری می آید مجبوریم به پخش کننده زنگ بزنیم و قیمت ها را یک دور با او چک کنیم و بعد به مشتری قیمت بدهیم. قیمت تعدادی از روغن ها را از او پرسیدم که گفت: قیمت ها ثانیه می اندازد و اگر می خواهی از قیمت های دقیق و به روز باخبر شوی بهتر است که به یکی از مغازه های عمده فروشی روغن موتور بروی.
پس از کمی گشتن با دیدن بشکه های بزرگ 200لیتری روغن در مقابل یک مغازه؛ بالاخره یک فروشنده روغن موتور را پیدا کردم. وارد مغازه شدم و از فروشنده وضعیت بازار و قیمت ها را سوال کردم که گفت: بازار دچار کمبود است چون توزیع درستی صورت نمی گیرد. علت توزیع نشدن را هم نمی‌دانم می تواند به علت کمبود مواد اولیه یا به علت تعطیلی کارخانه در این مدت باشد اما الان عرضه برخی از روغن ها در بازار کم شده در حالی که بعضی مدل ها هست؛ مثلا روغن ۱۰۴۰ به فراوانی در بازار هست اما روغن ۲۰۵۰ کم شده است. آخرین بار هم در تابستان ۳۰ درصد افزایش قیمت داشت اما الان نمی دانم چرا این گونه شده است. به همین دلیل است که با این که روغن موتور قیمت مصوب دارد اما هرجایی که بروی روغن ها به قیمتی بالاتر از آن چه روی آن چاپ شده، فروخته می‌شوند. از او درباره روغن های تقلبی پرسیدم که گفت: همان قوطی های فلزی یا حتی پلاستیکی روغن را عمدا طوری سوراخ می‌کنند که آسیب کمتری ببیند و بعد با قیمتی گران تر از ضایعاتی به عده ای که این ها را می‌خرند، می فروشند. بعد این قوطی ها را در کارگاه های زیرزمینی با روغن های ارزان و بی کیفیت یا مخلوط کردن آن ها با روغن های دیگر پر می‌کنند و در بازار می‌فروشند.
سبد فروش زوری!
در همان اطراف به یک تعویض روغنی دیگر رسیدم که نه ماشینی روی چاله های مغازه اش بود و نه قفسه هایش مثل بقیه پر از انواع روغن موتور بود. وارد مغازه شدم و از علت خالی بودن قفسه های مغازه سوال کردم که مغازه دار گفت: من باید از واسطه روغنی را که قیمت ثبت شده روی آن ۱۵۰ است، ۱۹۰ هزار تومان بخرم. از او پرسیدم چرا مستقیم از خود کارخانه خرید نمی کنید؟ پاسخ داد: شرکت کالا ها را فقط به صورت سبدی می فروشد. مثلا فرض کن 10 کارتن روغن تکتاز بخواهم؛ شرکت به من ۵ کارتن تکتاز و ۱۰ کارتن روغن هیدرولیک ۶۸ می دهد که روغن فرمان است و کالای بسیار کم مصرفی است. این مدل هم برای کسی جواب می‌دهد که این ها را بخرد و نگه دارد و بعد هم با قیمت بالاتر بفروشد که من تعویض روغنی نه سرمایه اش را دارم و نه می‌توانم این کار را بکنم. برای همین مجبورم به بازار آزاد رو بیاورم که برایم صرفه داشته باشد. بازار آن قدر نوسان دارد که بعضی اوقات من مجبور می شوم جنسی را که دارم، بگویم ندارم تا مشتری برود از مغازه بخرد و من بفهمم قیمت ها چند است. همین امروز یک نفر را فرستادم روغن موتوری را که قیمت روی آن ۱۵۰ هزار تومان است، به قیمت ۳۸۰ هزارتومان از عمده فروش خرید و آورد که برایش تعویض کنم. الان هم دیگر روغن های دارای نرخ مصوب را نمی خرم چون مجبورم روغنی که رویش چاپ شده ۱۵۰ هزارتومان را ۲۰۰ هزار تومان بخرم و بالاتر بفروشم در حالی که در این‌باره هم باید با مشتری بحث کنم و هم بازرس اصناف و تعزیرات می آید و می گوید داری گران فروشی می کنی و نمی‌داند که در بازار روغن موتور چه بلبشویی در جریان است!
در انتظار مراجعه شاکی!
معاون بازرسی و حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان اداره کل صمت استان در این باره به خراسان رضوی می گوید: روغن موتور بنزینی و دیزلی آخرین بار در تیرماه افزایش قیمت رسمی داشته اند و از آن تاریخ شرکت های تولیدی روغن که چهار شرکت بهران، پارس، ایرانول و سپاهان هستند، افزایش قیمت نداشته و صرفا در حوزه روغن صنعتی افزایش قیمت گرفته اند. حالا چون برخی از مواد اولیه این ها وارداتی است و در بازارهای جهانی افزایش قیمت پیدا کرده، درخواست افزایش قیمت داده اند اما هنوز با این درخواست موافقت نشده لذا باید با همان قیمت های قدیم روغن موتورها را به فروش برسانند. از هفته گذشته هم بازرسی های ما تشدید شده و در صورت مشاهده گران فروشی برخوردهای لازم با متخلفان صورت می گیرد. بیاتی با بیان این که افزایش قیمت در حلقه توزیع بعد از کارخانه اتفاق می افتد، به فروش سبدی کارخانجات اشاره می کند و ادامه می دهد: چون خریداران مقداری از سرمایه شان درگیر می شود و اصطلاحا خواب سرمایه دارند برای جبران روی قیمت کالاهای دیگر مبلغی را اضافه می‌کنند اما این موضوع به لحاظ قانونی تخلف است و با آن برخورد می‌شود. بیاتی در پاسخ به این سوال که مگر فروش سبدی کالا از مصادیق فروش اجباری و تخلف نیست؟ به خبرنگار خراسان می گوید: بله تخلف است اما در این بخش موضوع را بارها به سازمان حمایت از مصرف کننده منعکس کرده ایم و دوستان هم در این سازمان موضوع را به انجمن صنفی تولیدکنندگان روغن موتور اعلام کرده اند که شما فروش اجباری و سبدی انجام می‌دهید و این تخلف است. اما عاملین توزیع و فروشندگان نمی آیند علیه شرکت های توزیع کننده روغن موتور شکایت کنند و این مسئله بدون شاکی خصوصی قابل پیگیری نیست. اعلام هم کرده ایم اما متاسفانه تا الان کسی برای اعلام شکایت نیامده است که به صورت مستند و با ارائه فاکتور برای این کار اقدام کند. بیاتی در پاسخ به این سوال درباره عرضه روغن های تقلبی در بازار اظهار می کند: در دو سه ماه اخیر چنین مواردی نداشته ایم اما در سال های گذشته خیلی این موارد در بازار دیده می‌شد اما در بحث روغن فله و این که روغن‌های پرمصرف را با روغن های معمولی جایگزین کنند، این اتفاق می افتد اما این که کلا مواد تقلبی باشد یا روغن های کارکرده و تصفیه شده را دوباره به مشتری بفروشند به طوری که در سال های قبل انجام می‌شد؛ خوشبختانه جدیدا موارد این گونه نداشته ایم.