سال سخت وام ازدواج
صادق غفوریان
مجلس روزهای گذشته در جریان بررسی لایحه بودجه 1404، سقف کل اعتبارات وام ازدواج و فرزندآوری را برای سال آینده 340 هزار میلیارد تومان تعیین کرده بود اما این مصوبه با مخالفت هیئت عالی نظارت روبه رو و به دلیل مغایرت با سیاست‌های کلی نظام، رد شد. در ضمن دولت و بانک مرکزی، رقم 275 هزار میلیارد تومان را برای سقف اعتبارات وام ازدواج و فرزندآوری پیشنهاد کرده بودند. تسنیم روز گذشته در شنیده ای در این باره نوشت: «منابع آگاه می‌گویند نمایندگان دولت و بانک مرکزی در جلسات هیئت عالی نظارت، با استدلال‌هایی، این نهاد نظارتی را متقاعد کردند که سقف پیشنهادی مجلس، قابل اجرا نیست.»
صف وام ازدواج شلوغ تر می شود
با این وصف، کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت تصویب سقف 275 هزار میلیارد تومانی، صف متقاضیان وام ازدواج و فرزندآوری در سال آینده، طولانی‌تر از امسال خواهد شد. این موضوع، می‌تواند اصلی‌ترین خدمت مستقیم نظام به جوانان برای فرزندآوری و ازدواج را تحت‌الشعاع قرار دهد و حتی آن را تخریب کند. در این میان، پیشنهاد برخی از کارشناسان، سقف 340 هزار میلیارد تومانی است. این رقم، اگرچه ایده‌آل نیست اما تا حدودی می‌تواند از حجم صف انتظار در سال آینده بکاهد و وضعیت را نسبت به سقف پیشنهادی دولت، بهبود بخشد.
یک هفته پس از مصوبه مجلس
آن چه روز گذشته خبرگزاری تسنیم درباره کاهش رقم مصوبه 340 هزار میلیاردتومانی مجلس گفته بود در شرایطی اتفاق می افتد که مجلس 24 دی در جلسه ای علنی، بانک مرکزی را مکلف کرد که ۳۴۰ هزار میلیارد تومان برای قرض‌الحسنه ازدواج، فرزندآوری و ودیعه یا خرید یا ساخت مسکن اختصاص دهد. در مصوبه مجلس آمده بود: «بر اساس این مصوبه، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است مطابق با قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران، قانون حمایت از حقوق معلولان، قانون جهش تولید دانش بنیان، موضوع پرداخت تسهیلات به ستاد مردمی رسیدگی به امور دیه و کمک به زندانیان نیازمند، افزایش مهارت‌های شغلی زنان، سه میلیون و 400هزار میلیارد به قرض‌الحسنه ازدواج، فرزندآوری و ودیعه یا خرید یا ساخت مسکن و دیگر موارد ذکرشده در قوانین فوق اختصاص دهد. اولویت با تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج، فرزندآوری و ودیعه یا خرید یا ساخت مسکن است.»
کمبود بودجه یا اختلاف نظر؟
به هر روی این اختلاف نظر بودجه ای که علت را باید در کاهش درآمدهای دولت به شمار آورد، بی شک اولین اثر تخریبی اش را بر روند انگیزه های ازدواج و فرزندآوری خواهد گذاشت. آن طور که تسنیم پیش بینی کرده، احتمالا صف انتظار دریافت وام ازدواج در سال آینده به بیش از یک میلیون زوج خواهد رسید. این اختلاف نظر در شرایطی مطرح می‌شود که وضعیت فعلی وام ازدواج با چالش‌های متعددی روبه روست و صف انتظار متقاضیان، همچنان طولانی است.
800 هزار نفر در صف وام ازدواج؟
1403 را باید از سال های سخت در اعطای وام ازدواج دانست؛ اگرچه آمارهای بانک مرکزی احتمالا از رشد میزان پرداخت نسبت به سال قبل حکایت دارد اما انتقادها و گلایه های جوانان در خصوص تراکم صف های انتظار دریافت این وام، بیش از سال های گذشته گزارش شد. در حالی که احمد دنیامالی وزیر ورزش و جوانان روزهای قبل از 270 تا 400 هزار پشت نوبتی دریافت تسهیلات ازدواج خبر داد اما تسنیم روز گذشته مدعی شده است که «حدود 800 هزار نفر از زوج‌های جوان در صف انتظار دریافت وام ازدواج قرار دارند. این صف، به دلیل محدودیت منابع و تخصیص ناکافی اعتبارات، همچنان طولانی است و زمان انتظار برای دریافت وام، گاهی به چندین ماه می‌رسد.»
یک تناقض بزرگ
همه این اتفاقات درباره تسهیلات ازدواج و مشوق های فرزندآوری در شرایطی می افتد که روز گذشته رئیس سازمان بهزیستی کشور، گفت: «موج جمعیت سالمندی باسرعت ایران را فرا خواهد گرفت و جزو اولین کشورها در جهان در این زمینه هستیم که باید برای برون رفت از آن برنامه‌ریزی کنیم.»
از سوی دیگر، در حال حاضر موضوع جوانی جمعیت و تشویق به ازدواج و فرزندآوری از موضوعات پرکاربرد در رسانه ملی و ادبیات رسمی کشور قرار دارد اما این شعارها و تشویق ها در عرصه عمل، با مشکلاتی همچون اشتغال، گرانی مسکن و اجاره بها و دشواری تهیه اسباب تشکیل خانه و زندگی مواجه است که نوعی تناقض در شعار و عمل بخش حکمرانی را حکایت می کند.
با توجه به این چالش‌ها، کاهش سقف اعتبارات وام ازدواج و فرزندآوری به 275 همت، می‌تواند وضعیت را بدتر کند. کاهش بودجه، باعث افزایش طول صف انتظار، کاهش مبلغ وام، و افزایش سخت‌گیری‌ها در اعطای وام خواهد شد و به این ترتیب، دغدغه‌های جوانان را تشدید می‌کند.