نقاشی 60 میلیون ساله
فائزه مهاجر | روزنامه‌نگار
حتی اگر اسم این دره زیبا را ندانید، حتماً عکس چشم‌اندازها و مناظر منحصر به فرد و نفس‌گیر آنتلوپ کنیون را دیده‌اید و مسحور این همه زیبایی در بازی نور و رنگ، آن هم در عمق این دره با عمر میلیون‌ها سال شده‌اید. اشکال عجیب و خاص این صخره‌ها که با تابش نور در ساعات مختلف روز تغییر رنگ می‌دهند، نوری که از شکاف این صخره‌ها به عمق دره می‌تابد و زیباترین نورپردازی دنیا را به نمایش می‌گذارد، از زیباترین و فراموش‌نشدنی‌ترین مناظری هستند که ممکن است در طول زندگی خود مشاهده کرده باشید. این دره شگفت‌انگیز، در طول چندین هزار سال و بر اثر نیروهای قدرتمند طبیعت یعنی باد و آب، ایجاد شده است. فرسایش صخره‌ها و سنگ‌های منطقه بر اثر باد و آب، ماسه‌سنگ‌هایی که به آرامی تراش خورده و چون اثری هنری شکل گرفته است و بافت‌ها و اشکال منحصربه‌فردی که در آن‌ها ایجاد کرده، در نهایت این منطقه خاص را در آریزونای آمریکا به عنوان جاذبه طبیعی به دنیا معرفی کرده است. در این پرونده سراغ این گوشه چشم‌نواز و زیبا از دنیا رفتیم.
صخره‌های لایه لایه آریزونا
یکی از جذاب ترین و زیباترین مناطق طبیعی دنیا، ایالت آریزونا درآمریکاست. این ایالت که در منطقه جنوب غرب کشور قرار دارد، بخشی از منطقه کوهستانی آمریکا هم محسوب می‌شود. آریزونا به علت جاذبه‌های طبیعی بی‌شماری که دارد، همه ساله گردشگران و ماجراجویان بسیاری را از سراسر جهان به خود جذب می‌کند. آنتلوپ کنیون منطقه‌ای زیبا و سحرانگیز با چشم‌اندازهای منحصر به فرد در ایالت آریزونا و در محدوده دریاچه پاول (Powell) قرار دارد. این پارک طبیعی دیدنی، به دلیل مناظر منحصر به فردش از صخره‌های لایه لایه گرند کنیون گرفته تا دره‌های رنگارنگ آنتلوپ کنیون، یکی از جالب‌ترین و محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری طبیعی دنیاست.
نحوه شکل‌گیری این دره زیبا
دره‌های آنتلوپ که عمر حدودی آن بین 8 تا 60 میلیون سال تخمین زده شده است، به دلیل فرسایش توسط ماسه سنگ‌های منطقه ناواهو و بیشتر به علت سیلاب‌های ناگهانی که در این منطقه رخ می‌دهد شکل گرفته‌اند. آب باران به خصوص در فصل‌های بارانی موجب می‌شود تا در قسمت های بالایی دره‌ها جریان‌های آب با شدت و سرعت به حرکت درآیند و همراه خود شن و ماسه‌های بسیاری را از میان شکاف‌های این دره‌ها عبور دهند. در واقع یکی از مهم‌ترین عوامل ایجادکننده این دره‌ها، سیل‌های متعدد و شدید بوده است. این سیلاب‌ها با گذشت زمان گذرگاه‌ها را فرسوده کرده و شیارهای میان دره‌ها را عمیق‌تر می‌کند و همچنین باعث از بین رفتن لبه‌های تیز و هموارکردن آن‌ها می‌شود. آب باران در فصل‌های بارانی در آبگیرهای بالای دره جمع می‌شده و از گذرگاه‌های باریک آن عبور می‌کرده است. آرام آرام این گذرگاه‌ها بر اثر فرسایش، وسیع‌تر و عمیق‌تر شده‌اند و به مرور زمان و در طول هزاران سال دیواره‌های آن‌ها به نرمی و به اشکال زیبایی شبیه موج آب، شکل گرفته‌اند. هنوز هم سیل‌های زیادی در این منطقه جاری می‌شود. در ۳۰ اکتبر سال ۲۰۰۶ سیل عظیمی که حدود ۳۶ ساعت طول کشید، در این دره جاری شد و مسئولان پارک مجبور شدند بخش پایینی آنتلوپ کنیون را برای مدت ۵ ماه ببندند.
دره‌ای برای قبیله ناواهو
سال‌ها پیش، گله‌های گوزن‌های شاخ‌چنگالی در این دره و زمین‌های اطراف آن، آزادانه زندگی می‌کردند. این مکان نام خود را از همین گوزن‌های زیبا گرفته است. این پارک متعلق به زمین‌های قبیله ناواهو است که بر اثر فرسایش ماسه‌سنگ ناواهو (Navajo Sandstone) تشکیل شده است. ناواهو (Navajo) نام یکی از بزرگ‌ترین قبایل سرخ‌پوست ایالات متحده آمریکاست. ملت ناواهو با بیش از ۳۹۹٬۴۹۴ عضو قبیله‌ای ثبت نام کرده تا سال 2021 بزرگ‌ترین قبیله به رسمیت شناخته شده از نظر فدرال در آمریکاست. قبیله ناواهو دارای بزرگ‌ترین منطقه اختصاصی سرخپوستی در کشور آمریکاست و این منطقه مساحتی بالغ بر ۲۷ هزار مایل مربع (۷۰ هزار کیلومتر مربع) دارد که بخش وسیعی از آن در آریزوناست و بیشترین جمعیت ناواهو با بیش از 140 هزار نفر در این ایالت قرار دارد. هنوز بقایای سرخپوستان قبیله ناواهو که در گذشته زندگی می‌کردند، در این منطقه قابل مشاهده است.
مکانی برای عاشقان ماجراجویی و عکاسی
این ژرف‌دره زیبا به دو بخش بالایی و پایینی تقسیم می‌شود. بخش بالایی با نام «The Crack» و بخش پایینی با نام «The Corkscrew» شناخته می‌شود و هر دو قسمت قلمرو قبیله ناواهو هستند. اسم ناواهویی دره بالایی، Tse bighanilini به معنای «جایی که آب از میان صخره‌ها می‌گذرد» است. قبیله ناواهو دره پایینی این ژرف‌دره را Hazdistazi به معنای «قوس‌های سنگی مارپیچ» نامیده‌اند. بخش بالایی این دره برای عکاسی مناسب‌تر است و پرتوهای نوری که از شکاف‌های آن به داخل می‌تابند، مناظری بی‌نظیر و فوق‌العاده ایجاد می‌کنند. به همین دلیل، قسمت بالایی آنتلوپ کنیون بیشتر مورد توجه گردشگران بهویژه عکاسان قرار می‌گیرد. اگرچه عکاسی از این دره اصلا کار راحتی نیست چون به محدوده نوردهی بسیار وسیعی نیاز است. تابش نور خورشید و رنگ‌های زیبایی که بر اثر انعکاس این نور به‌وجود می‌آید باعث خلق مناظری می‌شود که در دنیا بی‌مانند است. قطعا گردشگران بسیاری را در این منطقه خواهید دید. ورودی آن گران‌تر است و گشت‌‌و‌گذار در آن راحت‌تر است چون سطحی صاف و هموار دارد و مسیر عبور آسان‌تری را برای مسافران ایجاد کرده است. یکی دیگر از دلایلی که باعث شده است این بخش از دره بیشتر مورد توجه قرار گیرد این است که ورودی و تمام طول مسیر آن در یک سطح قرار دارد و نیازی به صعود به ارتفاع یا بالا و پایین رفتن نیست. بخش پایینی دره اگرچه به زیبایی دره بالایی نیست اما نمی‌توان از آن گذشت. اگر به دنبال کمی ماجراجویی باشید یا دوست داشته باشید اطراف‌تان خلوت‌تر باشد، دره پایینی را انتخاب می‌کنید. در قسمت‌های پایینی دره هم مناظر فوق العاده‌ای برای عکاسی وجود دارد که پدیده‌های زیبای طبیعی را به تصویر کشیده است. در این بخش از آنتلوپ کنیون از نردبان‌های متعددی بالا و پایین خواهید رفت و از میان شکاف‌های باریک و پر پیچ‌و‌خم عبور خواهید کرد.
سفر بدون راهنما خطرناک است
نکته قابل توجه در مواجهه با طبیعت بکر و وحشی این است که سفر کردن تنها و بدون حضور راهنما خطرناک است و اصلا توصیه نمی‌شود. این مکان هم با وجود این‌که بسیار زیبا و شگفت‌انگیز است اما مانند هر مکان طبیعی بکر دیگری، ممکن است خطراتی برای گردشگران داشته باشد. به‌خصوص به دلیل وجود خطر بارش باران در فصول بارانی، به گردشگران اجازه داده نمی‌شود تا به تنهایی از این منطقه بازدید کنند و حتما باید از تورهای همراه با راهنما استفاده کنند. به عنوان مثال در آگوست سال ۱۹۹۷، وقوع سیل باعث کشته شدن ۱۱ گردشگر شد. تنها کسی که از این حادثه جان سالم به در برد، راهنمای تور بود که آموزش‌های لازم را برای مقابله با سیل دیده بود. با این‌که منطقه از طریق نردبان‌های فلزی در ابعاد مختلف تجهیز و هماکنون سیستم نردبانی در جای خود پیچ شده‌است، اما در آن زمان نردبان‌های تعبیه شده چوبی بود و در سیل از بین رفت و باعث این فاجعه شد. با وجود ایجاد و به روزرسانی سیستم‌های هشدار و ایمنی، خطر آسیب ناشی از سیل‌های ناگهانی همچنان وجود دارد. در 30 جولای 2010، هنگامی که دو سیل ناگهانی در دره بالایی رخ داد، چندین گردشگر روی لبه یک صخره گیر افتادند که برخی از آن‌ها نجات پیدا کردند اما بعضی دیگر باید منتظر فروکش کردن سیلاب میماندند.
ماجرای عجیب‌ترین گیرافتادن بین دره‌ها
فیلم معروف «۱۲۷ ساعت» که بر اساس واقعیت ساخته شده، داستان زندگی یک کوهنورد به نام آرون رالستون است که در حین کوهنوردی در منطقه گرند کنیون آریزونا که فاصله کمی از دره آنتلوپ دارد، یک تخته سنگ روی دستش می‌افتد و او در شکاف یک کوه گیر می‌کند. در تمام ۵ روزی که او در آن‌جا زندانی شده، از تمام ابزارهای ممکن که باعث می‌شود بتواند زنده بماند استفاده می‌کند. در آن مدت خانواده، دوستان و همنوردان خود را به یاد آورد اما او به هیچ‌کس نگفته بود به کجا می‌رود و هیچ امیدی نداشت که کسی پیدایش کند. پس از دست و پنجه نرم کردن ۵ روزه با مرگ، او این قدرت را در خودش پیدا می‌کند که با قطع کردن دستش از مچ، خود را از تخته سنگ جدا کند و پس از فرود ۲۰ متری به عمق دره و کیلومترها پیاده‌روی، خودش را نجات دهد. بعد از این اتفاق او همچنان به کوهنوردی ادامه می‌دهد ولی هربار قبل از رفتن به سفرهای این چنینی یادداشتی برای اطلاع دیگران از محل سفرش می‌نویسد. این فیلم و بازی جیمز فرانکو در نقش آرون رالستون، بسیار مورد توجه منتقدان قرار گرفت.
ژئوپارک بی نظیرقشم
خوب است در کنار معرفی این منطقه طبیعی، ژئوپارک قشم، واقع در جزیره قشم در استان هرمزگان در جنوب کشور زیبایمان ایران، را هم بیشتر بشناسیم. این منطقه به عنوان نخستین ژئوپارک خاورمیانه که از سال ۱۳۸۵ به عضویت شبکه جهانی ژئوپارک‌های تحت حمایت یونسکو درآمده‌است هم، در زیبایی مناظر طبیعی و دره‌های منحصر به فردش یکی از جاذبه‌های گردشگری ماست که هرساله صدها گردشگر خارجی و ایرانی را به خود جذب می‌کند. ژئوپارک‌ها محوطه‌هایی هستند که نماد تنوع عظیم زیستی و زمین‌شناختی کره زمین به شمار می‌روند و حفاظت از آن‌ها توسط جوامع محلی و با نظارت و آموزش مدیریت ژئوپارک از طریق فعالیت‌های گردشگری صورت می‌گیرد. جزیره قشم که به شکل دلفین در تنگه هرمز در سواحل جنوبی کشور قرار دارد دارای تشکیلات زمین‌شناختی منحصر به فردی است که در اثر فرسایش ایجاد شده و مناطقی بسیار زیبا و دیدنی به اشکال مختلف ایجاد کرده‌است. ژئوپارک قشم به دلیل موقعیت استراتژیک خود در خلیج فارس و به دلیل وجود منابع طبیعی فراوان در چشم‌اندازهای منحصر به‌فرد به ویژه ساختارهای زمین‌شناختی استثنایی از اهمیت بالایی برخوردار است و نماینده منطقه‌ای میان ژئوپارک‌های آسیای شرقی و اروپایی است. دره ستارگان، کورکوراکوه، بام قشم، دره تندیس‌ها، دره شور، تنگه چاه‌کوه، نمکدان، کریان، موزه ژئوپارک، پهنه‌های گلی، ساحل کرق، دره قاضی، تنگه اولی، بصیرا، چاکویر، جزایر ناز، ژئو لینک، باسعیدو، خلیج دیرستان، جنگل حرا، ساحل تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها، صخره خرچنگ‌ها، روستای لافت، غار خربس و تالاب پرندگان دو کوهک، از جاذبه‌های گردشگری و طبیعی ژئوپارک قشم است که به ویژه در فصل زمستان پذیرای مسافران داخلی و خارجی است و چشم‌های گردشگران را محو زیبایی طبیعی خود می‌کند هرچند که متاسفانه به اندازه زیبایی اش مورد توجه نبوده است..
