تحلیلی بر تجارت خارجی استان در 9 ماه امسال
افزایش نرخ دلار و رونق صادرات
مسعود حمیدی
این یک قاعده اقتصادی و تجارت خارجی موردقبول است که هر زمان قدرت ارز داخلی یا پول محلی مقابل ارز خارجی تضعیف می‌شود، موجب تقویت صادرات شده و هر زمان شاهد قدرت گرفتن ارز داخلی و محلی باشیم، واردات تقویت می‌شود و صادرات کاهش پیدا می‌کند که در این شرایط معمولاً دولت‌ها در تلاش هستند به انحای مختلف این نوسانات را به گونهای تنظیم کنند که به ضرر کشور نباشد. در طول 3 ماه گذشته یعنی فصل پاییز و با استقرار دولت چهاردهم به دلیل رخدادهای تنش‌زا در سطح بین‌الملل شاهد جهش قیمت نرخ در کشور بودیم و اثر این جهش نرخ ارز را می‌توان در رشد صادرات کشور و استان ملاحظه کرد.
داده‌های رسمی گمرک کشور نشان می‌دهد در 9 ماهه امسال حدود 2.5 میلیون تن کالا به ارزش بیش از یک میلیارد و 536 میلیون دلار از گمرکات پنجگانه استان به کشورهای مقصد بارگیری شده است که به لحاظ ارزش دلاری شاهد افزایش حدود 400 میلیون دلاری صادرات بودیم و به لحاظ وزنی تقریباً 500 هزار تن به حجم صادرات استان افزوده شده است که این خود به‌نوعی بیانگر تأثیر افزایش نرخ ارز بر صادرات استان است.
تراز تجاری بالای یک میلیارد دلار در 9 ماه
داده‌های گمرک کشور نشان می‌دهد در 9 ماهه امسال همچنین حدود 205 هزار تن کالا به ارزش بیش از 492 میلیون دلار در گمرکات استان ثبت و وارد استان شده است که این حجم واردات بیانگر تراز تجاری مثبت استان است. طوری که به لحاظ ارزش دلاری تراز تجاری استان بعد از مدت‌ها در 9 ماهه به بیش از یک میلیارد و 43 میلیون دلار رسیده است و به لحاظ تناژی نیز تراز تجاری استان به بیش از 2میلیون و 294 هزار تن رسیده است که در نگاه اول این وضعیت مطلوب به نظر می‌رسد؛ هرچند در سال‌های نه‌چندان دور تراز تجاری استان حدود 2 میلیارد دلار و صادرات استان بیش از دو میلیارد دلار بوده است.
اما برای این که به‌صورت دقیق‌تر و ریزتر اثر تغییرات نرخ ارز را روی صادرات استان ملاحظه کنیم، می‌توانیم به‌صورت فصلی وضعیت تجارت استان را در 9 ماهه امسال بررسی کنیم.
جهش صادرات پاییز متأثر از جهش دلار
داده‌های رسمی نشان می‌دهد در فصل بهار حجم صادرات استان حدود 750 هزار تن به ارزش 436 میلیون دلار بوده که این وضعیت در فصل تابستان نیز تکرار شده است که دلیل آن را می‌توان متأثر از ثبات نسبی نرخ ارز در کشور دانست؛ اما باروی کارآمدن دولت چهاردهم و تغییرات ارزی شدید از اوایل فصل پاییز شاهد آن بودیم که صادرات فصل پاییز امسال از گمرکات پنجگانه خراسان رضوی از حجم حدود 925 هزار تن به ارزش حدود 670 میلیون دلار رسید. یعنی در فصل پاییز تقریباً حداقل 200 هزار تن به لحاظ وزنی و بیش از 250 میلیون دلار به لحاظ ارزش دلاری به صادرات استان افزوده‌شده است.
در 9 ماهه امسال همچنین بخش عمده صادرات استان به مقصد کشور افغانستان بوده است؛ طوری که در این مدت بیش از یک‌میلیون تن کالا به ارزش حدود 584 میلیون دلار از صادرات استان به مقصد کشور افغانستان بوده که بیش از 150 میلیون دلار نسبت به 9 ماهه سال گذشته افزایش داشته است.
مهم‌ترین کالای صادراتی استان در این مدت همچنان زعفران بوده که باارزش‌ترین کالای صادراتی استان است و در این 9 ماه بیش از 68 تن زعفران به ارزش بیش از 60 میلیون دلار از گمرکات استان به کشورهای هدف صادرشده است.
صادرات گوجه در شرایط کمبود داخلی
اما آنچه قابل‌تأمل است، صادرات محصولاتی است که در کشور با نوسان و کمبود شدید آن مواجه بوده‌ایم. گوجه‌فرنگی ازجمله محصولاتی است که در فصل پاییز امسال با نوسانات شدید مواجه بوده است و از ابتدای مهرماه قیمت این محصول از حدود 20 هزار تومان به حدود 60 هزار تومان جهش پیدا کرد و مسئولان وزارت جهاد کشاورزی دلیل این موضوع را ناشی از کمبود تولید دانسته و مدعی بوده‌اند باعرضه گوجه‌فرنگی کشت جنوب کشور قیمت این محصول هم به تعادل خواهد رسید؛ اما امروز که در حال تنظیم این گزارش هستیم قیمت گوجه هنوز برمدار 50 هزار تومان در بازار مشهد است. اما قابل‌تأمل آنکه در 9 ماهه امسال بیش از 18 هزار تن گوجه‌فرنگی از گمرکات استان صادرشده است که حدود 5 هزار تن آن در فصل پاییز به مقصد کشورهای همسایه بارگیری شده است درحالی‌که مدیران جهاد مدعی بوده‌اند افزایش قیمت ناشی از کمبود تولید بوده و این داده‌ها نشان می‌دهد در فصل پاییز حدود 5 هزار تن گوجه‌فرنگی از استان صادرشده است.