فرمول نفوذ پرس‌تی‌وی ترکی
مائده کاشیان
دوشنبه اول بهمن‌ماه، رئیس سازمان صداوسیما در آیین نخستین سالگرد تأسیس شبکه سحاب معاونت برون‌مرزی، خبر آغاز به کار سرویس ترکیه پرس‌تی‌وی و نیز هیسپان تی‌وی به زبان پرتغالی برای برزیل را اعلام و بر افزایش دایره مخاطبان در سطح جهان با اقدام قرارگاهی تأکید کرد و گفت که باید صدایمان را رساتر و بلندتر به گوش جهانیان برسانیم. به تازگی شبکه تیآرتی ترکیه به زبان فارسی راه‌اندازی شد و حالا شبکه پرس‌تی‌وی به زبان ترکی استانبولی تاسیس شده و از 30 دی‌ماه کار خود را آغاز کرده است. راه‌اندازی پرس‌تی‌وی ترکی به چه پیش‌زمینه‌هایی نیاز دارد و این شبکه در چه صورت می‌تواند صداوسیما را به هدف افزایش مخاطبان جهانی نزدیک کند؟ در ادامه مطلب، با دکتر علیرضا دباغ کارشناس رسانه گفت‌وگو کردیم و به موضوع تاسیس پرس‌تی‌وی ترکی پرداختیم.
شبکه پرس‌تی‌وی طی سال‌های فعالیتش چقدر ضریب نفوذ داشته است؟
شبکه پرس تی‌وی یکی از مهمترین ارکان رسانه‌ای سازمان صداوسیما در حیطه برون‌مرزی به شمار می‌رود که از بدو تأسیس شبکه انگلیسی زبان آن در سال 1386 تاکنون فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سرگذاشته است. قبل از اینکه برنامه‌های این شبکه روی آنتن برود، وب‌سایت پرس‌تی‌وی در فضای مجازی شروع به کار کرد که موفقیت نسبی در جذب کاربران داشت، خلائی که در آن زمان بین رسانه‌های حرفه‌ای خبری در خاورمیانه وجود داشت و تقریبا همگی از خط رسانه‌ای غرب هدایت می‌شدند، باعث شد صدای متفاوتی از میان صداهای یکدست قبلی را به گوش مخاطبان برساند که توجه بسیاری را به خود جلب کرد. به نحوی که روزنامه گاردین این رسانه را پادزهر بی‌بی‌سی فارسی و لس آنجلس تایمز آن را یک آلترناتیو خبری برای ترویج فضای چندصدایی در رسانه‌های انگلیسی زبان معرفی کرد. فضای باز خبرها و گزارش‌های بدون سانسور در سال‌های اولیه فعالیت پرس‌تی‌وی باعث جذب بسیاری از مخاطبان به این رسانه و حتی جذب خبرنگاران و گزارشگران حرفه‌ای سایر رسانه‌ها به سمت این شبکه شد؛ اما این روند آن‌چنان که بایسته بود تداوم پیدا نکرد. از طرفی فشارهای نهادهایی مانند آفکام که سنگ‌اندازی برسر پخش ماهواره‌ای این شبکه را در دستورکار خود قرار داد و از طرف دیگر تغییر سیاست‌های اولیه این شبکه در روند تغییرات مدیریتی سازمان صداوسیما قطار پیشرفت پرس‌تی‌وی را تا حدود زیادی از ریل خارج کرد. تحقیقات جدیدی درباره ضریب نفوذ این شبکه در دسترس نیست، اما نتیجه یک تحقیق که توسط وب‌سایت similarweb انجام شده حاکی از آن است که وب‌سایت شبکه پرس‌تی‌وی در سه ماهه اول سال 1399 به طور میانگین نزدیک به ۷ میلیون بازدید داشته است که بیشترین بازدید‌ها به ترتیب متعلق به کشور‌های آمریکا، فرانسه، کانادا، انگلستان و ایران است. نزدیک به ۲۲ درصد از بازدیدکنندگان متعلق به آمریکا هستند. این عدد برای کشور‌های فرانسه، کانادا، انگلستان و ایران نیز به ترتیب معادل ۱۵، ۱۰، ۷ و ۶ درصد است. این در حالی است که وب‌سایت شبکه بی‌بی‌سی به طور میانگین ۴۵۰ میلیون بازدید را در همان مدت به خود اختصاص داده بود و رقم میانگین بازدید برای سی‌ان‌ان ۷۳۱ میلیون و برای وب‌سایت شبکه فاکس نیوز معادل۳۴۶ میلیون بازدید بوده است. البته نباید از نظر دور داشت که همان گونه که آفکام در مسیر توسعه پوشش ماهواره‌ای این شبکه خللی ایجاد کرده است، تلاش‌های گسترده‌ای هم برای محدودکردن ضریب نفوذ این شبکه در بخش اینترنتی و فضای مجازی هم در آمریکا و اروپا دنبال شده است.پرس‌تی‌وی به زبان ترکی با هدف «افزایش دایره مخاطبان در سطح جهان» راه‌اندازی شده، با توجه به سابقه فعالیت این شبکه، هدف صداوسیما تا چه اندازه می‌تواند محقق شود؟
استراتژی های اولیه راه‌اندازی شبکه پرس‌تی‌وی و شعار شبکه در بدو راه‌اندازی در سال 1386، «خبر از نگاه جدید» برای شکستن سلطه رسانه‌های گروهی غربی بوده است. پرس‌تی‌وی همچنین شکستن انحصار قوی رسانه‌های غربی، به وجود آوردن پلی میان فرهنگ‌های مختلف، تأکید بر نمایش تفاوت‌ها و مشترکات سیاسی و فرهنگی با توجه به شرایط انسانی و نمایش روی دیگر داستان‌های خبری با تحلیل دقیقی از رویدادها را به‌عنوان اهداف خود معرفی کرده بود. پیشتر شبکه سحر هم در صداوسیما بخش‌هایی با زبان ترکی استانبولی پخش می‌کرد که مشخص نیست چه میزان در جذب مخاطب موفق بوده، اما طبیعی است با افزایش کانا‌ل‌های ارتباطی، ایجاد یک شبکه جدید دیگر به زبان ترکی استانبولی دایره مخاطبان را به طور بالقوه افزایش خواهدداد؛ اما این اول ماجراست و باید برنامه‌های گسترده‌ای برای رسیدن به این هدف در دستور کار تولید قرار گیرد.
برای دستیابی به این هدف و موفقیت شبکه پرس‌تی‌وی ترکی، چه اقداماتی لازم است؟
یکسری بایدها ونبایدها می‌تواند در دستور کار قرار گیرد. بایدهایی نظیر: تنوع بخشی به برنامه‌های جذاب و سرگرم‌کننده در کنار برنامه‌های خبری و تحلیلی با حضور زبده‌ترین کارشناسان بین‌المللی و آگاه به مسائل منطقه با گرایش‌های مختلف، سلایق متنوع سیاسی و اجتماعی و تکیه بر مشترکات فرهنگی و استفاده از خبرنگاران آزاد از درون کشور ترکیه برای انعکاس رویدادها و حواشی خبرها. در کنار این بایدها، شبکه پرس‌تی‌وی ترکیه را نباید برگردان شبکه‌های داخلی مانند شبکه خبر در حوزه خبر، شبکه سه در حوزه برنامه‌سازی، شبکه مستند و افق در حوزه مستند تلقی کرد که اگر چنین شود از هم‌اکنون باید قید موفقیت در این عرصه جدید را زد.
به نظرتان با توجه به راه‌اندازی شبکه تیآرتی ترکیه به زبان فارسی، این اتفاق چقدر در راه‌اندازی پرس‌تی‌وی ترکی تاثیرگذار بوده؟
امیدوارم راه اندازی شبکه پرس‌تی‌وی ترکی ارتباطی با راه‌اندازی شبکه تیآرتی فارسی نداشته باشد، زیرا اگر این امر یک واکنش به این اقدام رسانه‌ای ترکیه باشد، قطعا در این فاصله کم نسبت به راه‌اندازی تیآرتی فارسی، فرصت مطالعه و دقت نظر وجود نداشته است. بالعکس امیدوارم این اقدام یک امر اساسی برنامه‌ریزی شده از قبل بوده باشد که با تحقیقات گسترده و با پیوست فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی درباره این رسانه همراه بوده باشد چرا که تنها در این صورت است که می‌تواند یک رسانه تأثیرگذار باشد نه یک پاتک رسانه‌ای بدون عقبه فرهنگی.
با توجه به تاسیس تیآرتی ترکیه به زبان فارسی، راه اندازی پرس‌تی‌وی ترکی تا چه اندازه ضرورت داشته است؟
اگر اهدافی مانند ایجاد پل میان فرهنگ ایران و ترکیه، تأکید بر نمایش تفاوت‌ها و مشترکات سیاسی و فرهنگی با توجه به شرایط انسانی، هدف پرس‌تی‌وی ترکی استانبولی باشد باید گفت راه‌اندازی این شبکه نه تنها لازم و ضروری بوده بلکه باید خیلی پیشتر از این انجام می‌گرفت، اما مسئله این است که همزمانی این رخداد با راه اندازی تیآرتی فارسی و نوع تبلیغات پیرامونی آن، خطر شتابزدگی در تصمیم و اجرا را به ذهن متبادر می‌کند که البته امیدوارم این گونه نباشد؛ چرا که اولاً شبکه تیآرتی فارسی صرف‌نظر از مسائل سیاسی دولت متبوع خود، در تیزرهای معرفی این شبکه بر مشترکات فرهنگی تکیه دارد و حتی تصاویری از رؤسای جمهور دوکشور در کنار یکدیگر را بارها به نمایش درآورده و در تولیدات خود هم برای عرفان اسلامی که مورد علاقه فرهیختگان دو کشور است، حساب ویژه‌ای باز کرده است و با فیلسوفان ایرانی مصاحبه‌هایی تدارک دیده است که نشان از برنامه‌ریزی هوشمندانه این شبکه دارد. در این شرایط هرگونه اقدام رسانه‌ای از سوی ما با تکیه بر تجهیزات و امکانات خوب رسانه‌ای و افزایش بودجه‌ای که اخیرا در صداوسیما رخ داده است، بدون پیوست فرهنگی اجتماعی، برنامه‌ریزی راهبردی، مطالعات دقیق، تحقیقات گسترده کارشناسان خبره فرهنگی و رسانه‌ای، صرفاً به حیف و میل بیت‌المال خواهد انجامید و نمی‌تواند تأثیر مورد انتظار برای پیشبرد اهداف اصلی را به همراه داشته باشد.