لیگ برتر حاشیه‌‌ها

سید مصطفی صابری  |  روزنامه‌نگار

 سه‌‌شنبه از آن روزهای عجیب فوتبال ما بود؛ چندین حاشیه تلخ، فقط و فقط در 4 بازی. آن‌‌هم برای لیگی که به‌‌زحمت فوتبالی روان و تماشاگرپسند را در آن می‌‌بینیم. طوری حاشیه‌‌ها بر فوتبال ما سایه افکنده که این تصور پیش می‌‌آید ما لیگ حاشیه‌‌ها را برگزار کردیم و هر تیمی که رفتارهای نامتعارف بیشتری را مرتکب شود قرار است برنده جام شود. از درگیری‌‌های شدید بازی نساجی و فولاد بگیرید که دامن توپ جمع‌‌کن‌‌ها را هم گرفت و بعد هم به رفتار بی‌‌نهایت عجیب ساکت الهام ختم شد، تا درگیری حامد لک با عکاسان در تبریز، اخراج بازیکن سپاهان به‌‌خاطر تحریک هواداران یزدی و بعد هم حمله شدید به اتوبوس اصفهانی‌‌ها، در نهایت کم‌‌حاشیه‌‌ترین بازی مربوط به پرسپولیس و ذوب بود که آن‌‌جا هم وقتی بازیکنان، کادر فنی و تماشاگران حاشیه‌‌ای مرتکب نشدند این داور بود که مرتکب یک خطای بزرگ شد تا این‌‌ سوال پیش بیاید که در بین این حجم از حاشیه، چه زمانی برای لذت بردن از خود فوتبال باقی می‌‌ماند؟ فوتبالی که باید به جامعه نشاط و هیجان بدهد؛ اما در آن شاهد تلخ‌‌ترین اتفاقات مثل بی‌‌احترامی یک مربی میان‌سال به مقام مادر هستیم و... در این پرونده از جنبه‌‌های مختلف این موضوع را بررسی کرده‌‌ایم.


سه شنبه سیاه فوتبال ایران
در یک روز عجیب شاهد دعوای جمعی بازیکنان تیم‌‌ها، الفاظ رکیک یک مربی، هجوم به اتوبوس رقیب و درگیری با عکاسان بودیم
قبلاً شاهد این بودیم که در بین چند بازی لیگ یک حاشیه ایجاد می‌‌شد که آن‌‌هم به‌‌خودی خود تلخ و ناگوار بود. اما این‌‌که در یک روز هر چهار بازی که بیشترشان کیفیت فنی پایینی هم داشتند پرحاشیه شوند در نوع خودش بسیار عجیب بود. این سه‌‌شنبه شاید به‌‌نوعی نماد کلیت فوتبال پرسروصدا و بی‌‌دستاورد ماست که طی سال‌‌های اخیر در سطح ملی و باشگاهی اتفاق بزرگی را رقم نزده است. فوتبالی پر از ادا و ادعا که در آن به فوتبالیست، مربی و دلال با درآمدهای میلیاردی خوش می‌‌گذرد و سهم هوادار به‌‌جای کمی هیجان فقط تماشای رفتارهای ناشایست است. در این مطلب مروری بر این حواشی و زمینه‌‌هایش داریم.
 
وقتی حاشیه بر متن غلبه می‌‌کند
قبل از آن‌‌که وارد بررسی حواشی سه‌‌شنبه فوتبال کشور شویم بد نیست سراغ یک خاطره قدیمی فوتبالی برویم. برادران فنونی‌‌زاده در یک برنامه تلویزیونی ماجرای جالبی را تعریف کردند. گویا در یکی از دربی‌‌های قدیم، مرتضی فنونی‌‌زاده در یک صحنه با سر به صورت عباس سرخاب می‌‌زند و او را نقش بر زمین می‌‌کند. وقتی داور می‌‌رسد سرخاب می‌‌گوید مرتضی مثل برادرم است و موضوع مهمی پیش نیامده است. فنونی‌‌زاده می‌‌گوید اگر به‌‌خاطر آن ماجرا محروم می‌‌شدم قرارداد خوبی که با تیم بعدی داشتم را از دست می‌‌دادم. حالا تصور کنید اگر حالا یک بازیکن، حریف را کمی هل بدهد؛ بعید نیست شاهد غلت خوردن‌‌های پیاپی و رفتارهای عجیب باشیم. چرا؟ چون در فوتبال ما حاشیه به همه چیز غلبه کرده است.
 
فوتبال شرمنده مقام مادر شد
در چنین شرایطی است که بازیکن باتجربه و حرفه‌‌ای با توپ جمع‌‌کن جروبحث می‌‌کند. جروبحثی که منجر به درگیری شدید بازیکنان دو تیم نساجی و فولاد شد. اما عجیب‌‌تر از این درگیری گروهی ماجرای الفاظ نامناسب ساکت الهامی بود که بدون هیچ ابایی از حضور دوربین‌‌ها زشت‌‌ترین کلمات را به‌‌کار برد. مربی پرحاشیه‌‌ای که در این سن و سال انتظار می‌‌رود رفتارهایش سنجیده باشد اما بارها و بارها حواشی تلخی از او دیدیدیم که چون برخورد درستی هم با آن نشده تداوم داشته است و کار را به‌‌جایی رسانده که مقام نازنین و بی‌‌همتای مادر به‌‌خاطر نتیجه یک مسابقه فوتبال مورد بی‌‌احترامی قرار می‌‌گیرد. این اتفاق بارها در شعارهای برخی تماشاگران هم افتاده، اما این‌‌که یک مربی پیشکسوت چنین کاری را علنی انجام دهد واقعاً تلخ و ناشایست‌‌تر از همیشه است. با این اوصاف چه انتظاری می‌‌توان از سکوها داشت؟
 
درگیری با عکاس و هواداران حریف
جالب است که بیشترین حواشی در فوتبال ما را افرادی مرتکب می‌‌شوند که دفعات قبل برخورد انضباطی درستی با آن‌‌ها نشده؛ مثل حامد لک که در بازی با تراکتور و در واکنش به رفتار عکاسی که پشت سرش قرار داشت اول به داور معترض شد و بعد هم ناگهان از کوره در رفت و سمت عکاس رفت و لگدی هم به تابلوی تبلیغاتی کنار زمین زد. آن‌‌طرف در یزد محبی بازیکن سپاهان بعد از گلزنی در لحظات آخر به خاطر تحریک هواداران حریف اخراج شد تا حاشیه‌‌ها شکل بگیرد؛ بعد هم که اتوبوس سپاهانی‌‌ها مورد سنگ‌‌پرانی و... قرار گرفت و گویا یکی از همراهان کاروان مصدومیت پیدا کرد. هرچند که ماجرا می‌‌توانست با صدمات بیشتر و ناگوارتری همراه باشد. شاید کم‌‌حاشیه‌‌ترین بازی هفته بی‌‌کیفیت‌‌ترینش بود. جایی که پرسپولیس مقابل ذوب‌‌آهن 10 نفره با مساوی متوقف شد. آن‌‌هم به لطف اشتباه عجیب داور که حتی با وجود کمک داور ویدئویی هم خطای پورعلی گنجی روی مهاجم ذوب را پنالتی اعلام نکرد.

چرا با این همه حواشی سروکار داریم؟
حاشیه‌‌‌ها تشدید کننده هم هستند؛ التهاب گاهی از روی سکو به زمین و بیشتر اوقات از داخل مستطیل سبز به سکوها و روی نیمکت‌‌‌ها منتقل می‌‌‌شود. برای همین این‌‌‌که تیم‌‌‌ها بتوانند روی تاب‌‌‌آوری و مهارت‌‌‌های ذهنی و رفتاری بازیکنان‌‌‌شان کار کنند و فقط دنبال بدن‌‌‌سازی و کارهای تاکتیکی نباشند اهمیت زیادی دارد. در این بین چند موضوع بستر این حجم از حاشیه است:
1 کیفیت فنی پایین| کیفیت پایین بسیاری از تیم‌‌‌ها و بازیکنان باعث شده آن‌‌‌ها فقط با حاشیه دیده شده و محبوب سکوها شوند. بازیکنانی که به‌‌‌جای درخشش، ترجیح می‌‌‌دهند با تنش‌‌‌هایی که با داور یا تیم حریف و هوادارانش ایجاد می‌‌‌کنند روی سکوها محبوب شوند.
2 فضای مجازی و کانال‌‌‌های هواداری| در ادامه موضوع قبلی نباید از نقش کانال‌‌‌های هواداری گذشت؛ فضایی که باعث التهاب می‌‌‌شود و فضای روانی سنگینی بین بازیکنان ایجاد می‌‌‌کند؛ بازیکنی که حس کند اگر بد بازی کند مورد هجمه جدی در فضای مجازی خواهد بود عصبی بازی می‌‌‌کند و بیشتر درگیر می‌‌‌شود. گاهی هم رگ گردنش برای ستایش شدن توسط همین کانال‌‌‌ها بیرون می‌‌‌زند.
3 مدیریت فوتبالی| وقتی مدیران باشگاه‌‌‌ها، هیئت مدیره‌‌‌ها و دیگر عناصر تفکر حرفه‌‌‌ای در مصاحبه‌‌‌ها، در مواجه با هوادار و رسانه و در تقابل با رقیب را ندارند از بازیکنان چه انتظاری می‌‌‌توان داشت. مدیرانی که نمی‌‌‌توانند آرامش را به تیم‌‌‌ها تزریق کنند. مدیرانی که چندان مورد قبول بازیکنان میلیاردی نیستند و باعث رواج بازیکن‌‌‌سالاری، دلالی و حتی رفتارهای ناپسند مربیان می‌‌‌شوند.
4 برخورد نشدن با حواشی| در همین فصل معروف‌‌‌ترین پرونده‌‌‌ها نتیجه درست و مشخصی نداشت؛ به‌‌‌طور مثال ماجرای فسخ بیرانوند چه شد؟ ادعای او مبنی بر پرداخت رشوه به هیئت مدیره تیم سابقش به کجا کشید؟ اگر راست می‌‌‌گفت چرا با طرفین برخوردی نشد و اگر ماجرا آن‌‌‌طور که مطرح شد صحت ندارد چرا با خود او برخوردی نشد؟ شاید بگویید بیرانوند در این هفته حاشیه‌‌‌ای نداشته، اما همین ماجرا مصداقی از آن است که خیلی از بازیکنان و مربیان تصور کنند با حواشی آن‌‌‌طور که باید برخورد نمی‌‌‌شود.
5 نتیجه‌‌‌گرایی تیم‌‌‌ها| فوتبال فیزیکی و نتیجه‌‌‌گرای ما زمینه برای استرس، پرخاش و درگیری بیشتری را فراهم می‌‌‌کند. در چنین فوتبالی کادر فنی که بیشتر به داور اعتراض کند خود را روی تصمیمات موثر می‌‌‌بیند و تیمی که اعتراض نکند خود را متضرر می‌‌‌بیند. در این شرایط حاشیه‌‌‌ها مدام بیشتر می‌‌‌شود و فوتبال ما به سمتی  می‌‌‌رود که از آن لذت نبریم. 

​​​​​​​این حواشی دامن کل لیگ را خواهد گرفت
«فرزاد آشوبی» بازیکن سابق و بی‌حاشیه فوتبال کشور که یک‌فصل هم به‌عنوان بازیکن اخلاق لیگ‌برتر معرفی شد، از دلایل حواشی حیرت‌انگیز مسابقات لیگ برتر امسال به‌خصوص در هفته اخیر می‌گوید
مجید حسین‌زاده  |  روزنامه‌نگار
 حاشیه‌های تلخ و رفتارهای دور از انتظار توسط بازیکنان، مربیان و تماشاگران در هفته شانزدهم لیگ‌برتر توجهات زیادی را به خودش جلب کرد. به سراغ «فرزاد آشوبی» بازیکن سابق استقلال و پرسپولیس برای واکاوی دلایل این ماجرا رفتیم. او در 1385 به عنوان پدیده لیگ ایران شناخته شد و در همان سال به‌عنوان بازیکن اخلاق لیگ‌برتر خلیج‌فارس معرفی شد. در ادامه، گفت‌و‌گوی ما با این بازیکن را خواهید خواند.
​​​​​​​
از این همه حاشیه در یک هفته جا خوردم
این بازیکن که سابقه قهرمانی و نایب‌قهرمانی در لیگ‌برتر با پرسپولیس و استقلال را دارد، در ابتدای صحبت‌هایش می‌گوید: «شرایط جوری است که آدم از شنیدن این همه حاشیه که فقط در یک روز در فوتبال کشورمان اتفاق افتاده، در وهله اول جا می‌خورد. چیزی که به عنوان اولین نکته به ذهنم می‌رسد، این است که متاسفانه قوانین در کشور ما صرفا جنبه نوشتاری دارند و اجرای‌شان بسیار با آن چیزی که باید و شاید فاصله زیادی دارد. قطعاً اگر شکل اجرای قوانین به صورتی باشد که بازدارندگی لازم را داشته باشد، این دست از اتفاقات نمی‌گویم تکرار نخواهد شد اما به شدت کاهش پیدا خواهد کرد.»

در حوزه‌های فرهنگی به‌شدت ضعف داریم
«آشوبی» درباره دلایل چنین اتفاقاتی روی نیمکت‌ها و سکوها می‌گوید: «ما در زمینه‌های فرهنگی البته نه فقط در فوتبال‌مان، باید فکری بکنیم. فوتبال بخشی از جامعه و یک آینه از جامعه‌ای است که ما داریم در آن زندگی می‌کنیم. ما در بعضی حوزه‌های فرهنگی به شدت ضعف داریم، به شدت نسبت به گذشته فاصله گرفتیم، دچار نقصان و مشکل شدیم و این‌ها روز به روز بیشتر خودش را به اشکال مختلف نشان می‌دهد و نمود پیدا می‌کند.»

حواشی اجتناب‌ناپذیر است اما ...
از او می‌پرسم آیا از نظر شما، این حواشی لذت تماشای فوتبال را نابود نمی‌کند که می‌گوید: «حواشی بخشی از اتفاقات فوتبال است و به هر حال اجتناب‌ناپذیر است. البته می‌توانم بگویم که در یک حدی از آن، جزو جذابیت‌های فوتبال است ولی وقتی آن حواشی مدام تکرار می‌شود و به توهین و اتفاقاتی منتهی می‌شود که خیلی زننده است، بدون تردید بر روی نگرش جامعه هواداری، بر نگرش بدنه جامعه نسبت به فوتبال تاثیر منفی خواهد داشت.»

یک علامت سوال بزرگ در ذهنم ایجاد شده‌است
«آشوبی» درباره این‌که این رفتارهای زشت بازیکنان و مربیان روی فضا و جو ورزشگاه تاثیرگذار است یا نه، می‌گوید: «به نظرم تاثیرگذار است. هر فردی که به ورزشگاه برای تماشای یک مسابقه می‌آید، به هر حال صاحب فکر هست، صاحب ایده هست، قطعا نسبت به تیمی وابستگی و دلبستگی دارد و وقتی به این شکل، رفتارهای نامناسب و دور از شان بازیکنان و تیم‌ها را در ورزشگاه می‌بیند، تحت تاثیر هیجانات و به هر حال علایقش قرار می‌گیرد. بنابراین او از هم رفتاری سر می‌زند که بر هم زننده نظم و آرامش و به قول شما لذت دیدن یک مسابقه خواهد بود. البته یک علامت سوال بزرگ برای من در چند هفته اخیر لیگ‌برتر ایجاد شده است. ما در چند هفته اخیر و حتی همین هفته که حواشی به اوج خودش رسید، خیلی از موارد را دیدیم که اتفاقاتی رقم خورد که اصلا شایسته نیست، قشنگ نیست. اما برای من عجیب است که مسئولان امنیت بازی هم کار خاصی انجام نمی‌دهند. یعنی انگار آن‌ها هم پذیرفتند که این دست از اتفاقات، البته منظورم اعتراضات یا رفتارهای تند یک مربی یا بازیکن نیست که آن‌ها هم باید مدیریت شود، منظورم اتفاقاتی است که در ورزشگاه و روی سکوها می‌افتد. خیلی عجیب است و سکوت در مقابل آن‌ها هم عجیب‌تر. این یک موضوعی است که ذهن من را چند وقت اخیر درگیر کرده و نمی‌توانم برایش جوابی پیدا کنم.»

جنبه بازدارندگی قوانین ما ضعیف است
«قوانین باید به شکلی تعیین بشود که هرچه جلو می‌رویم، بازدارندگی بیشتری داشته باشد». بازیکن سابق سرخابی‌ها با این مقدمه می‌گوید: «اگر قرار باشد محرومیتی اتفاق بیفتد حالا برای هر عزیزی و آن محرومیت جنبه بازدارندگی‌اش ضعیف باشد، این نمی‌تواند باعث شود که به هر حال دیگران یا همان فردی که دچار خطا شده، به سمت تکرار آن سوق پیدا نکند. قوانین و نحوه اجرای آن باید به شکلی باشد که اگر شما خواستید رفتاری از خودتان نشان بدهید، حرف یا عبارتی را بگویید که کاملا خلاف روح پاک ورزش است، آن بازدارندگی شما را از این موضوع منصرف کند.»

این حواشی کیفیت لیگ را پایین می‌آورد
«آشوبی» در پایان درباره این‌که آیا این حواشی روی کیفیت لیگ و بازی‌ها هم تاثیر دارد یا نه، می‌گوید: «به نظر من تاثیر منفی خواهد داشت. قطعاً تحت تاثیر این حواشی، تقابل‌های کاذب شکل می‌گیرد. سپس یک فضای اعتراضی ایجاد می‌شود و بدون تردید دامن کل لیگ ما را خواهد گرفت. این اتفاقات می‌تواند حتی دیگران را هم سوق بدهد به این سمت که اگر روزی آنچه که در زمین اتفاق افتاد، باب میل‌شان نبود، مطابق ایده و نگرش آن‌ها نبود، می‌توانند دست به رفتارها و بیان گفتارهایی بزنند که به هر شکلی منجر به احقاق حق‌شان از نظر خودشان شود. چنین اتفاقی جز بی‌نظمی چیزی برای فوتبال ما به‌همراه نخواهد داشت.»