تحلیلی بر فعالیت های ساختمانی مناطق شهری استان در 10 سال گذشته
فراز و نشیب یک دهه ساخت و ساز
مسعود حمیدی
به عقیده برخی فعالان صنعت ساختمان، کلان‌شهر مشهد به‌تنهایی سالانه به حداقل 80 تا 100 هزار واحد مسکونی نیاز دارد و این صنعت طی سال‌های گذشته با فراز و نشیب‌های فراوانی دست‌وپنجه نرم کرده است. آن چه برای مردم مشهد به خصوص مستأجران کاملاً محسوس بوده، این است که در طول یک دهه گذشته نرخ اجاره‌بها حداقل 5 برابر شده است یعنی یک ملک 100 متری نوساز در منطقه آزادشهر در سال 93 حدود 4 میلیون تومان اجاره‌اش بوده و این نرخ امسال به بیش از 20 میلیون تومان رسیده است. قاطبه کارشناسان معتقدند دلیل اصلی بالا رفتن قیمت مسکن و اجاره‌بها فارغ از نرخ تورم و افزایش نرخ ارز، کاهش حجم سرمایه‌گذاری‌ها در بخش مسکونی و ساختمان‌سازی کلان‌شهر مشهد است.
اگرچه قاعده اقتصادی بر آن است که در شرایط تورمی باید شاهد رونق ساخت‌وساز باشیم اما در مقابل، قانون دیگری هم می‌گوید در شرایط استقبال نشدن ناشی از افزایش شدید قیمت‌ها به دلیل احتمال بالا رفتن استهلاک و هزینه‌های نگه‌داری واحدهای بدون متقاضی، گرایش سرمایه‌گذاری در این حوزه کاهش پیدا می‌کند که پرداختن به آن از حوصله این نوشتار خارج است.
در این گزارش درصددیم که بر اساس داده‌های رسمی بانک مرکزی، وضعیت سرمایه‌گذاری در بخش ساختمان مناطق شهری استان و همچنین تعداد ساختمان‌های مسکونی به بهره‌برداری رسیده در طول 10 سال گذشته را بررسی کنیم.
سرمایه‌گذاری 206 هزار میلیارد در 10 سال
نگاهی به داده‌های رسمی بانک مرکزی و تحلیل سالانه آن نشان می‌دهد در 10 سال گذشته یعنی از سال 1393 تا پایان سال 1402 بالغ‌بر 206 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در صنعت ساختمان مناطق شهری خراسان رضوی انجام‌شده که در طول این مدت سهم استان از کل سرمایه‌گذاری‌های این صنعت در کشور برمدار 4 تا 8 درصد بوده که در سال 94 سهم استان 4.7 درصد و در سال 1400 سهم استان 8 درصد بوده است که این فراز و نشیب‌ها متأثر از مسائل زیادی است. این سرمایه‌گذاری‌ها از 5 هزار میلیارد تومان در سال 1393 به بیش از 64 هزار میلیارد تومان در سال 1402 رسیده است که با توجه به تغییر نکردن سهم استان از کل کشور، می‌توان اذعان کرد دلیل رشد 12 برابری سرمایه‌گذاری‌ها در این مدت ناشی از تورم و کاهش ارزش پول ملی بوده است.
بررسی ریز داده‌های بانک مرکزی نشان می دهد تعداد ساختمان‌هایی که براثر این سرمایه‌گذاری‌ها شروع‌شده‌اند از حدود 8 هزار دستگاه در سال 1393 تا 12 هزار دستگاه در سال 1400 متغیر بوده اما روند تغییرات نشان می‌دهد از سال 97 و با جهش نرخ تورم حجم سرمایه‌گذاری‌ها در این صنعت رشد داشته و در سال های 1401 و 1402 کاهش پیداکرده است.
نصف شدن ساختمان‌های مسکونی اتمام شده در طول یک دهه
اما آن چه شاید بسیار مهم است موضوع اتمام ساختمان‌های مسکونی یا عرضه ساختمان‌های مسکونی در طول 10 سال گذشته است که داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد در طول 10 سال گذشته بیش از 287 هزار دستگاه ساختمان مسکونی در مناطق شهری استان به بهره‌برداری رسیده که روند آن نیز قابل‌تأمل است؛ طوری که در سال 1393 بیش از 52 هزار دستگاه ساختمان مسکونی در مناطق شهری استان به اتمام رسیده و این میزان در سال 1401 به کمتر از 2 هزار ساختمان رسیده است. البته در سال 1402 این وضعیت بهبود پیداکرده طوری که در این سال تعداد ساختمان‌های مسکونی تکمیل‌شده به حدود 4 هزار ساختمان رسیده است. درخور ذکر است در گزارش های آینده به صورت جزئی تر وضعیت ساخت و ساز در استان را بررسی خواهیم کرد.
