رئیس قوه قضاییه و رئیس مجلس در مواضعی جداگانه اما مکمل، درخصوص پیامدهای رادیکال شدن فضای سیاسی کشور هشدار دادند که نشانه عزم برای کنترل فضای متشنج سیاسی به نظر می رسد
عزم قوا علیه رادیکال ها
جعفر یوسفی
در هفته‌های گذشته، عرصه سیاسی کشور بارها شاهد حملات تند برخی نمایندگان و فعالان سیاسی و رسانه ای به مسئولان عالی‌رتبه کشور بود؛ حملاتی که از انتقادهای مرسوم فراتر رفت و به نوعی تقابل علنی با بخشی از ساختار حاکمیت تبدیل شد. اگرچه نقد و نظارت از ارکان دموکراسی و اصول جمهوری اسلامی است، اما این جنس از حملات بیشتر رنگ و بوی تضعیف و تخریب به خود گرفته است. در مقابل جناح رقیب نیز با پاسخ هایی رادیکال فضای کشور را بیش از پیش دچار حاشیه کرده است.در چنین فضایی، رئیس قوه قضاییه، رئیس مجلس و تولیت حرم امام خمینی(ره) ، هر یک در مواضعی جداگانه اما مکمل، درخصوص پیامدهای این روند هشدار دادند و بر لزوم حفظ انسجام تأکید کردند. این واکنش‌ها که بیش از آنکه دفاعی باشد، نشانه عزم برای کنترل فضای متشنج سیاسی به نظر می‌رسد، در شرایطی مطرح شد که برخی نمایندگان، با استفاده از تریبون مجلس، حملات کم‌سابقه‌ای علیه مدیران عالی کشور ترتیب داده‌اند. حال پرسش اساسی این است که آیا این موضع‌گیری‌ها، آغازی بر پایان این کشمکش‌ها خواهد بود یا مقدمه‌ای بر تقابل‌های عمیق‌تر در آینده تحولات سیاسی پیش‌رو؟
اژه ای: نباید اجازه داد «خناسان و منافقان» در صفوف نیروهای انقلاب رخنه کنند، حتی اگر با شعارهای انقلابی سخن بگویند
محسنی اژه‌ای در مراسم تجدید میثاق مسئولان قوه قضاییه با آرمان‌های امام خمینی(ره)، تأکید کرد که نباید اجازه داد «خناسان و منافقان» در صفوف نیروهای انقلاب رخنه کنند، حتی اگر با شعارهای انقلابی سخن بگویند. او این هشدار را با عباراتی صریح‌تر بیان کرد: «هیچ مانعی نباید ما را ناامید کند. ممکن است ما در دنیا نباشیم، اما حق پیروز خواهد بود.» این سخنان، حاوی پیامی مهم برای نیروهای داخلی بود که اختلاف‌افکنی درون حاکمیت را به اسم انقلابی‌گری ترویج می‌کنند.
قالیباف: اگر از دعواهای حیدری نعمتی و قدرت طلبی و باندبازی پرهیز کنیم، پیروزی‌های دیگر در دسترس است
از سوی دیگر، محمدباقر قالیباف در نطق پیش از دستور خود در مجلس، مسیری روشن برای عبور از چالش‌های داخلی ترسیم کرد. او تأکید داشت که «انقلاب اسلامی، فریاد «ما می‌توانیم» را دوباره در جهان طنین‌انداز کرد» و شرط استمرار این مسیر را در «پشتیبانی از ولایت فقیه، وحدت ملی و پرهیز از قدرت‌طلبی و باندبازی» دانست. قالیباف گفت: امروز اگر ما همان مسیر یعنی پشتیبانی از ولایت فقیه و وحدت و یکپارچگی ملی برای تامین منافع مردم و کشور را در پیش بگیریم و از دعواهای حیدری نعمتی و قدرت طلبی و باندبازی پرهیز کنیم و جز برای اعتلای کشور و انقلاب اسلامی کاری نکنیم، پیروزی‌های دیگر در دسترس است. پیام قالیباف، به وضوح پاسخی به گروه‌هایی است که منافع شخصی و جناحی را بر منافع کلان کشور ترجیح می‌دهند. همچنین، سید حسن خمینی، با تأکید بر سیره امام خمینی(ره)، مسئولان را به پرهیز از فرقه‌گرایی و درگیری‌های بی‌ثمر دعوت کرد. او هشدار داد که «همه ما بر سر سفره مردم ایران نشسته‌ایم» و نباید در این میان محرومان و مستضعفان را فراموش کنیم. پیام او، ضمن آن که بر لزوم وحدت تأکید داشت، تلویحاً انتقادی از فضایی بود که در آن، رقابت‌های سیاسی بر دغدغه‌های واقعی مردم سایه افکنده است.
تلاش دلسوزان برای مدیریت بحران
این سه موضع‌گیری، در کنار یکدیگر، به نوعی پاسخی هماهنگ به روند تفرقه‌افکنانه‌ای است که در هفته‌های اخیر شدت گرفته است. اما پرسش اساسی اینجاست که این پیام‌ها تا چه اندازه قادر خواهند بود روند موجود را کنترل کنند؟
۱. مرزبندی میان نقد و تخریب: در حالی که برخی کنشگران، انتقاد را به ابزاری برای تضعیف ساختارهای کلیدی تبدیل کرده‌اند، این موضع‌گیری‌ها نشان داد که سران قوا در برابر این جریان، مرز روشنی ترسیم کرده‌اند. این بدان معناست که نقد سازنده همچنان جایگاه خود را حفظ خواهد کرد، اما حرکت‌های تخریبی و فرسایشی با واکنش روبه‌رو خواهد شد.
۲. همگرایی در رأس حاکمیت : پیام‌های مشترک اژه‌ای، قالیباف و سیدحسن خمینی، نشانگر نوعی همگرایی است که می‌تواند نویدبخش اتحاد نخبگانی برای مهار تنش‌های داخلی باشد. اگر این مواضع به یک روند پایدار تبدیل شود، احتمال مدیریت بحران‌های سیاسی و کاهش فضای تخریبی در ماه‌های آینده افزایش می‌یابد.
۳. مقابله با پروژه تقابل‌سازی: بخشی از انتقادات تند و حملات اخیر در مجلس، ظاهراً با هدف ایجاد دوقطبی‌های کاذب و تخریب چهره‌های کلیدی نظام صورت می‌گیرد. این سه چهره سیاسی، با اتخاذ مواضع اخیر خود، تلاش کردند این پروژه را خنثی کنند و فضای سیاسی را به سمت انسجام و همگرایی سوق دهند.
۴. تأکید بر منافع عمومی به‌جای دعواهای سیاسی: سخنان قالیباف و سیدحسن خمینی، هر دو بر یک نکته کلیدی تأکید داشت: نظام سیاسی باید به جای تمرکز بر رقابت‌های جناحی، دغدغه‌های واقعی مردم را در اولویت قرار دهد. این نکته، از آن رو حائز اهمیت است که در ادامه مردم کسانی را که اولویت واقعی کشور را به حاشیه میرانند، بهتر بشناسند.
چشم‌انداز آینده؛ عبور از تنش یا ورود به مرحله‌ای جدید؟
اگرچه مواضع اخیر سران قوا نشان از یک عزم جدی برای مهار فضای تندروی دارد، اما این پرسش همچنان باقی است که آیا این روند، تندروها را متوقف خواهد کرد یا آنها را به اتخاذ مواضع شدیدتر سوق خواهد داد؟
سناریوی نخست این است که با همگرایی بیشتر نیروهای تأثیرگذار و افزایش هزینه رفتارهای تفرقه‌افکنانه، فضای مجلس و سایر نهادهای سیاسی به سمت آرامش حرکت کند. در این حالت، اولویت‌های کشور نظیر اقتصاد، معیشت مردم و سیاست خارجی، جایگزین درگیری‌های داخلی خواهد شد و مردم نتایج این همگرایی و وحدت را در عرصه‌های مختلف خواهند دید.
اما سناریوی دوم آن است که جریان‌های رادیکال، با نادیده گرفتن این پیام‌ها، بر شدت حملات خود بیفزایند و به جای کاهش تنش، بحران جدیدی ایجاد کنند. این سناریو، در صورتی که با ضعف مدیریت افکار عمومی همراه شود، می‌تواند منجر به تقابل‌های شدیدتر در سطح سیاسی شود و بیشتر ضرر در این حالت متوجه مردم و کشور خواهد شد.