سناریو‌های در انتظار اوکراین
حسن بهشتی پور
پس از مذاکرات یک ساعت و نیمه بین پوتین و ترامپ ، آن ها توافق کردند تیم های کارشناسی دو طرف با هم گفت وگو کنند تا زمینه برای مذاکرات ترامپ و پوتین در ریاض عربستان فراهم شود. سوالی که در اذهان مطرح شده این موضوع مهم است که آیا روسیه و آمریکا می توانند درباره تمامیت ارضی و حاکمیت ملی یک کشور مستقل عضو سازمان ملل مذاکره کنند ؟ و از آن مهم تر توافق آن ها برای اوکراین لازم الاجرا خواهد بود ؟ واقعیت این است که وقتی قدرت های بزرگ می توانند در سرنوشت سیاسی آینده یک کشور مداخله کنند که پیش از آن دولت آن کشور از مردم خودش فاصله گرفته باشد. در واقع دولت اوکراین به امید کمک آمریکا و متحدان اروپایی اش فراموش کرده بود که از سال 2014 پس از اشغال کریمه توسط روسیه و اعلام استقلال دو استان جدایی طلب لوهانسک و دونسک باید به هر شکل ممکن با شهروندان روس تبار خود در بخش شرقی کشور برای دستیابی به یک حکومت فدرال به توافق می رسید و با اعلام بی طرفی درباره ناتو از بهانه دادن به روسیه برای تجاوز نظامی به این کشور پیشگیری می کرد اما آیا روسیه واقعا آن گونه که ادعا می کند برای دفاع از موجودیت خود به اوکراین حمله کرد؟
1- در علم سیاست مفاهیم بار معنایی خودشان را دارند از جمله مفهوم دفاع از موجودیت کشور که بسیار مهم است . در علوم سیاسی « دفاع از موجودیت کشور به معنای حفظ حاکمیت، استقلال، تمامیت ارضی و امنیت ملی یک کشور در برابر تهدیدات خارجی» تعریف شده است، بنابراین دفاع از موجودیت یک کشور حق مشروع آن است، اما این حق نامحدود نیست. حمله به اوکراین و اشغال بخش‌هایی از آن، نقض حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور است و با اصل عدم مداخله در امور داخلی کشورها مغایرت دارد.
2- تهدید ناتو علیه روسیه واقعی است، زیرا گسترش ناتو تهدیدی برای امنیت ملی آن کشور بود با این حال، باید در نظر گرفت عضویت اوکراین در ناتو یک احتمال بود و تهدید بود و هنوز تحقق پیدا نکرده بود. روسیه به خود اجاره داد تجاوز به کشور همسایه را تحت عنوان عملیات ویژه و پیشدستانه توجیه کند حالا فرض بگیریم در نهایت اوکراین عضو ناتو می شد. خب هر کشوری حق دارد آزادانه درباره اتحادهای نظامی خود تصمیم بگیرد. حالا ما فرض می گیریم حرف روسیه را که می گوید اقدام کشور همسایه نباید مخل امنیت ملی ما باشد، بپذیریم اما لازم است به اصل اقدام های متناسب که یک قاعده مهم بین المللی است،توجه کنیم . براین اساس حتی اگر با عضویت اوکراین در ناتو تهدیدی از سوی ناتو متوجه روسیه شد، پاسخ روسیه باید متناسب با آن تهدید باشد. حمله نظامی گسترده و اشغال سرزمین یک کشور مستقل ، اقدامی نامتناسب و غیرقابل قبول محسوب می شود.
3- روسیه راه‌حل‌های دیپلماتیک را قبل از توسل به زور، امتحان نکرد. حالا فرض می گیرم آمریکا و اروپا تلاش های دیپلماتیک و همه جانبه روسیه را نادیده می گرفتند و در نهایت با همه هشدارها اوکراین عضو ناتو می شد در این حالت بازهم روسیه می توانست از طریق حدود هفت میلیون روس تباری که در اوکراین زندگی می کنند این چهار استان را به عنوان خط حائل برای مقابله با ناتو و اوکراین انتخاب کند، یعنی به جای تجاوز نظامی به خاک همسایه از روس تبارهای طرفدار مسکو که از سال 2014 بعد از اشغال کریمه در دو استان لوهانسک و دونتسک مستقر بودند، استفاده کند تا آن ها به نیابت از روسیه بتوانند موازنه امنیتی را در شرق اوکراین و غرب روسیه برقرار کنند در این حالت نه روسیه به عنوان متجاوز شناخته می شد و نه آمریکا و کشورهای اروپایی می توانستند به بهانه در خطر قرار گرفتن امنیت غذایی در جهان و امنیت انرژی و تیز امنیت شرق اروپا، روسیه را این چنین تحریم کنند.