تحلیلی بر مولفه های پایش محیط کسب و کار استان در پاییز 1403
سیگنال مثبت فعالان به محیط کسب و کار استان
مسعود حمیدی
به نظر فعالان اقتصادی شرکت‌کننده در پیمایش، خراسان رضوی در بین 4 استان برتر در شاخص محیط کسب‌وکار کشور در پاییز امسال است. این گزاره هم قابل تأمل است و هم امیدوارکننده؛ قابل‌تأمل بدان جهت که در طول 13 سال گذشته که پایش محیط کسب‌وکار انجام می‌شود رتبه خراسان رضوی هیچ‌گاه این‌چنین نبوده و در اکثر پایش ها فعالان اقتصادی معتقد بوده‌اند که محیط کسب‌وکار استان در رده میانی استان‌ها است و آمار نشان می‌دهد، رتبه استان خراسان رضوی در سال‌های 98 و 99 بین 13 تا 14 متغیر بوده و در پاییز 1400 با شروع کار دولت سیزدهم رتبه 6 را به دست آورد اما رفته‌رفته این جایگاه تنزل پیدا کرد؛ سال 1401 رتبه 18 و سال 1402 بدترین رتبه ممکن بین استان‌ها یعنی رتبه 28 سهم محیط کسب‌وکار استان شد.
پاییز امسال رتبه استان به جایگاه 4 رسید درحالی که در پاییز سال گذشته رتبه استان 24 و در تابستان امسال رتبه 10 را در اختیار داشت. امیدوارکننده بدین لحاظ که معمولاً با تغییر دولت‌ها فعالان اقتصادی کمی نگاهشان مثبت می‌شود طوری که در پاییز 1400 هم رتبه استان 6 شده بود و در پاییز امسال 4. این تغییر در رتبه استان بیانگر آن است که فعالان اقتصادی معتقد هستند که تحولات اداری ساختار دولت اثر مثبت بر محیط کسب‌وکار می‌گذارد هرچند بعد از استقرار دولت در پاییز 1400 یعنی سال‌های 1401 و1402 فعالان اقتصادی شرکت‌کننده در پایش محیط کسب‌وکار همواره رتبه بدتری به این محیط داده‌اند. البته باید توجه داشت که در پایش محیط کسب‌وکار نمرات بین یک تا 10 متغیر هستند و هرچه نمره ارزیابی‌شده بالاتر و به سمت عدد 10 گرایش داشته باشد بیانگر بدتر بودن وضعیت محیط کسب‌وکار است. لذا این که نمره پایش محیط کسب‌وکار خراسان رضوی در پاییز امسال عدد 5.67 بوده نشان‌دهنده آن است که فعالان اقتصادی هنوز معتقد هستند که محیط کسب‌وکار مناسب نیست هرچند این نمره در پاییز سال گذشته 6.12 بوده و در پاییز 1400 نیز 5.84 برآورد شده است.
سبز شدن همه 28 مؤلفه
داده های پایش محیط کسب‌وکار نشان می‌دهد به اعتقاد شرکت‌کنندگان در این پیمایش، تمامی 28 مؤلفه مؤثر بر کسب‌وکار در پاییز امسال بهبود پیداکرده‌اند و وضعیت آن‌ها بهتر شده است طوری که نمره‌های این مؤلفه‌ها از نمره پاییز پارسال و تابستان امسال بهتر شده است و این امیدوارکننده است.
فعالان اقتصادی شرکت‌کننده در پایش محیط کسب‌وکار به‌مانند یک دهه گذشته هنوز هم معتقد هستند که دستگاه‌های دولتی اولین و مهم‌ترین مانع بر بهبود فضای کسب‌وکار استان هستند طوری که از 28 مؤلفه مؤثر در شاخص محیط کسب‌وکار بدترین نمرات به بوروکراسی اداری صدور مجوزها تعلق‌گرفته است؛ شاخصی که مورد انتقاد صریح مقام معظم رهبری هم در این چند سال بوده است. هرچند نمره این شاخص نسبت به نمره سال گذشته و حتی تابستان امسال بهبود پیداکرده است. شاخص بعدی که فعالان به آن نمره نامناسب داده‌اند قیمت مواد اولیه و غیرقابل پیش‌بینی بودن آن است که با توجه به تغییرات نرخ ارز به خصوص ارز نیمایی قابل پیش‌بینی بود. شاخص بعدی که نمره مناسب گرفته است مؤلفه دشواری تأمین مالی از بانک‌ها بوده است، اگرچه نمره این شاخص نسبت به یک سال گذشته بهبود پیداکرده است اما همچنان این مسئله جزو سه دغدغه اولیه فعالان اقتصادی استان در پاییز امسال بوده است.
رویه مثبت حاکمیتی‌ها
به اعتقاد فعالان اقتصادی استان از پاییز سال گذشته تاکنون دو شاخص «ضعف دادگاه‌ها در رسیدگی به شکایات و پیگرد مؤثر متجاوزان به حقوق دیگران» و «دخالت‌های غیرمنطقی نهادهای حاکمیتی در تعیین قیمت‌ها در بازار» بیشترین تغییر را در راستای حمایت از محیط کسب‌وکار داشته‌اند طوری که نمره این شاخص‌ها بعضاً 1.5 نمره بهتر شده است که این تغییر با توجه به این که عموماً نمرات بین بهترین نمره یعنی 3 و بدترین نمره یعنی 8 متغیر است بسیار حائز اهمیت است.در حوزه زیرساخت‌های کسب‌وکار استان مانند راه‌های مواصلاتی، انرژی(آب ، برق و گاز) و مخابرات، فعالان اقتصادی استان در طول 13 سال گذشته بهترین نمرات را به این مؤلفه‌ها داده‌اند طوری که در تأمین آب و انرژی در سال‌های ابتدایی دهه 90 و حتی تا سال 98 نمرات کمتر از 4 و 3 به این شاخص‌ها داده‌شده است اما رفته‌رفته نمرات این شاخص‌ها به دلیل بحران انرژی رو به بدتر شدن گذاشت. با این‌حال با تغییر رویه دولت در پاییز امسال به‌خصوص تقسیم قطعی برق و گاز بین همه بخش‌ها هم‌زمان با صنایع، فعالان اقتصادی امیدوارانه به این مؤلفه‌ها در پاییز امسال نمره داده‌اند. اما شاید مهم‌ترین شاخصی که ازنظر فعالان اقتصادی در راستای حمایت از تولید داخلی اقدام کرده‌اند، مشتریان و مردم بوده‌اند طوری که بهترین نمره‌ای که در خصوص محیط کسب‌وکار فعالان اقتصادی استان داده‌اند به مؤلفه نحوه استقبال مشتریان بوده است.