رمزگشایی از حضور میانجی در تهران
قاسمی
در خاص‌ترین شرایط منطقه که بعد از 15 ماه جنگ خونین فعلا به یک صلح موقت دست پیدا کرده و بازار مذاکرات و رد و بدل کردن پیام های دیپلماتیک داغ است، امیر قطر وارد ایران شد. هرچند موضوع اول سفر شیخ تمیم بن حمد به تهران، بحث سوریه، خصوصاً آینده آن و تضمین گرفتن از کشورمان و چه بسا میانجی‌گری روابط بوده است. سایر پرونده‌ها مانند مذاکرات با آمریکا و غرب نیز در وهله دوم اهمیت قرار دارد اما کشور قطر از چند جهت مزیت های ویژه دارد و همچنین سفر امیر قطر به تهران پیام خاصی نیز در این مقطع زمانی به همراه دارد
۱. دیپلماسی چندوجهی قطر و توازن در روابط خارجی
قطر به‌خوبی توانسته است نقش یک بازیگر مستقل و میانجی را ایفا کند. نزدیکی آن به ایران، ترکیه، حماس و همزمان حفظ روابط استراتژیک با آمریکا، عربستان، چین و روسیه، از این کشور یک وزنه مهم در معادلات منطقه‌ای ساخته است. این سیاست انعطاف‌پذیر قطر ناشی از:
قدرت اقتصادی آن به‌عنوان یک غول انرژی (LNG)
نقش رسانه‌ای تأثیرگذار (الجزیره)
زیرساخت‌های بین‌المللی قدرتمند (فرودگاه و هواپیمایی قطر)
نگاه عملگرایانه در دیپلماسی خارجی
۲. سفر امیر قطر به تهران و گمانه‌های پیرامون آن
سفرهای مقامات قطری به ایران، همواره با گمانه‌زنی‌هایی درباره میانجی‌گری دوحه بین ایران و آمریکا همراه بوده است. قطر در گذشته در مذاکرات هسته‌ای و تبادل پیام میان ایران و غرب نقش داشته است. با این حال، تأکید بر این که این سفر با هدف انتقال پیام خاصی از سوی آمریکا انجام نشده، نشان می‌دهد که:
قطر در تلاش است خود را به‌عنوان یک میانجی کاملاً بی‌طرف و مستقل معرفی کند.
اولویت این سفر احتمالاً همکاری‌های دوجانبه و مسائل منطقه‌ای همچون غزه و سوریه است.
ایران نیز تمایل دارد دیپلماسی منطقه‌ای را برجسته کند و نه تعامل غیرمستقیم با غرب.
۳. پرونده‌های کلیدی: غزه و سوریه
دو محور اصلی سیاست خارجی قطر در منطقه، آتش‌بس در غزه و حمایت از سوریه است. در خصوص این پرونده‌ها:
غزه: قطر از حامیان اصلی مالی و سیاسی حماس است. مذاکرات آتش‌بس، طرح‌های پیشنهادی اسرائیل درباره کوچ اجباری فلسطینیان و نقش کشورهای منطقه در این موضوع، دستور کار مهمی برای دوحه است. نزدیکی قطر به ایران می‌تواند در ایجاد اجماع منطقه‌ای علیه سیاست‌های جدید آمریکا و اسرائیل مؤثر باشد.
سوریه: سیاست قطر نسبت به دمشق در سال‌های اخیر تغییر کرده است. پذیرش نظام جدید سوریه و دیدار امیر قطر با رهبران آن، نشان از تلاش دوحه برای ایفای نقش در آینده سیاسی سوریه دارد. نزدیکی دوحه به تهران در این حوزه، احتمالاً نوعی تسهیل‌گرایانه در روابط تهران-دمشق خواهد بود.
۴. چالش‌های ایران و استراتژی جدید تهران
استقبال گرم ایران از امیر قطر را می‌توان در چارچوب تلاش تهران برای مقابله با پروژه ایران‌هراسی آمریکا و اسرائیل تحلیل کرد. در ماه‌های اخیر، ایران سعی کرده است:
همگرایی کشورهای منطقه در برابر سیاست‌های تهاجمی اسرائیل را تقویت کندو نشان دهد که علی‌رغم تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی، در دیپلماسی منطقه‌ای فعال و اثرگذار است.
با بهره‌گیری از شرکای منطقه‌ای مانند قطر، عربستان و ترکیه، در برابر پروژه‌های تجزیه منطقه‌ای و جنگ‌های نیابتی بایستد.
سفر امیر قطر به تهران را می‌توان در چارچوب دیپلماسی فعال منطقه‌ای ایران، تلاش قطر برای تحکیم جایگاه خود به‌عنوان یک میانجی و همچنین مدیریت پرونده‌های حساس مانند غزه و سوریه تحلیل کرد. اگرچه احتمالاً این سفر حامل پیام خاصی از سوی آمریکا نیست، اما دوحه همچنان نقش یک کانال ارتباطی غیررسمی میان ایران و غرب را حفظ خواهد کرد. از سوی دیگر، نزدیکی بیشتر ایران و قطر می‌تواند در راستای جلوگیری از تنش‌های جدید در منطقه و ایجاد همگرایی بیشتر کشورهای اسلامی در برابر سیاست‌های جدید آمریکا و اسرائیل باشد.رئیس جمهور در نشت با امیر قطر بر ضرورت تسریع در اجرای توافقات مشترک میان ایران و قطر تاکید کرد و گفت: اجرای این توافقات، علاوه بر ارتقای سطح همکاری‌ها، افق‌های جدیدی پیش‌روی روابط صمیمی و دوستانه ایران و قطر ایجاد می‌کند.مسعود پزشکیان در نشست مشترک هیئت‌های عالی‌رتبه ایران و قطر، با بیان این که روابط دو کشور همواره از روندی رو به ارتقا برخوردار بوده است، اظهار داشت: اشتراکات دینی و فرهنگی و نیز منافع مشترک پشتوانه‌ای مستحکم برای تقویت و گسترش بیش ازپیش روابط تهران و دوحه است.رئیس جمهور بر ضرورت تسریع در اجرای توافقات مشترک میان دو کشور تاکید کرد و افزود: اجرای این توافقات، علاوه بر ارتقای سطح همکاری‌ها، افق‌های جدیدی پیش‌روی روابط صمیمی و دوستانه ایران و قطر ایجاد می‌کند.پزشکیان همچنین از نقش موثر و سازنده قطر در مسائل منطقه‌ای و جهانی به خصوص در برقراری آتش‌بس در غزه قدردانی کرد.