دست نیاز به تجهیزات توانبخشی!
صادق غفوریان
عواقب و تبعات منفی بحران جمعیت و کاهش نرخ باروری در دو دهه اخیر، حالا یکی یکی نتایجش به سراغمان می آید؛ کاهش جمعیت و شیب رو به تند افزایش جمعیت کهن سالان در کشور، نخستین آسیب و عاقبت بحران جمعیتی است که حالا ما را نیازمند شرایط متفاوتی کرده است. معاون توانبخشی سازمان بهزیستی کشور می گوید: «در ایران همانند سایر کشور‌های جهان با توجه به رشد جمعیت سالمندی، بیماری‌های مزمن و پیامد‌های حوادثی مانند زلزله و تصادفات رانندگی، نیاز به این تجهیزات رو به افزایش است.»
تولید انبوه وسایل توانبخشی در آینده نزدیک
این اظهارات و بررسی آمار بین المللی نشان می دهد، بحران جمعیتی که امروز گریبانگیر بسیاری از کشورهاست، در آینده نه چندان دور، تمامی این جوامع را محتاج تولیدات انبوه تجهیزات و وسایل توانبخشی خواهد کرد.
آن چه امروز، معاون توانبخشی سازمان بهزیستی کشور از آن خبر می دهد، دقیقا نشانه پر رنگی از فاجعه کهن سالی و بحران جمعیت کشور است که در سال های نه چندان دور، گریبانمان را می گیرد.
نیاز سالانه به 40 هزار ویلچر
در حال حاضر، نیاز کشور به ویلچر از رقمی حدود 40 هزار مورد حکایت می کند: «سالانه حدود ۴۰۰۰ دستگاه ویلچر برقی و ۳۶۰۰۰ انواع ویلچر مکانیکی در کشور مورد نیاز است. این وسیله بر حسب اولویت به افراد مبتلا به ضایعات و بیماری‌های سیستم اعصاب مرکزی، افراد با ضایعات شدید اسکلتی عضلانی پیش‌رونده و افراد دارای معلولیت که قدرت کافی برای راندن ویلچر دستی ندارند، اختصاص می‌یابد.»
3سناریوی جمعیتی نگران کننده
موضوع کاهش جمعیت جوان و شیب حرکتی کشور به سمت و سوی کهن سالی در آمارها و ارقام به شدت نگران کننده است. محمدجواد محمودی، رئیس موسسه تحقیقات جمعیت ایران، بر اساس نتایج پیش‌بینی‌های اخیر سازمان ملل که در سال ۲۰۱۷ بر مبنای آمارهای رسمی کشور بازنگری شده است، نشان می‌دهد که در هر سه سناریو (پایین، متوسط و بالا) تا سال ۱۴۲۰ سطح باروری ایران به سطح جانشینی افزایش نخواهد یافت؛ و نرخ رشد جمعیت در هر سه سناریو کاهشی خواهد بود. در سناریوی حد پایین در سال ۱۴۰۹ نرخ رشد جمعیت ایران به حدود صفر می رسد و بر مبنای سناریوی حد متوسط در سال ۱۴۲۹ نرخ رشد جمعیت ایران منفی می شود.
کاهش باروری مهم ترین عامل تغییر ساختار جمعیت
محمودی عامل اصلی در ایجاد تغییر در ساختارهای جمعیتی را کاهش باروری می داند و می گوید: «عامل اصلی تغییرات ساختار سنی و سالخوردگی، کاهش باروری است. در واقع زمانی که کاهش مرگ و میر در همه سنین رخ می دهد، تاثیر کمی را بر ترکیب سنی دارد ولی کاهش مرگ و میر در سال های پایانی زندگی می تواند تاثیر قابل توجهی بر سالخوردگی داشته باشد. مکانیزم این فرایند بدین صورت است که با توسعه اقتصادی – اجتماعی و بهبود شرایط بهداشتی، مرگ و میر کاهش یافته و امید به زندگی افزایش می یابد و لذا تعداد بیشتری از افراد به سنین بالاتر می رسند و زمانی که این فرایند با کاهش باروری همراه باشد، تغییر ساختار سنی را در پی دارد.»
سال 1479 می شویم 42 میلیون نفر!
حتی تصورش هم سخت است که جمعیت ایران پهناور، در آینده ای که دور نیست به حدود 40 میلیون نفر برسد. رئیس موسسه تحقیقات جمعیت ایران و رئیس سابق کمیته جمعیت دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی می گوید: تغییرات حجم جمعیت ایران بر اساس سناریوهای سازمان ملل، نیز تا ۸۵ سال آینده نشان می‌دهد که در صورت ادامه روند کنونی کاهش باروری بر اساس سناریوی حد پایین، جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ به حدود ۸۳ میلیون نفر، در سال ۱۴۳۹ به حدود ۷۸ میلیون نفر و تا سال ۱۴۷۹ به حدود ۴۲ میلیون نفر کاهش خواهد یافت (در بازنگری سال ۲۰۱۵ پیش بینی شده بود که جمعیت ایران در همین سال(۱۴۷۹) به حدود ۳۹ میلیون نفر کاهش یابد). همچنین در صورت تحقق الگوی رشد متوسط، جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۹ به حدود ۹۲ میلیون نفر، سپس تا سال ۱۴۷۹ به حدود ۷۲ میلیون نفر کاهش خواهد یافت.
کهن سالی یک سوم ایران در 2050
هر یک از آمارهای جمعیتی به نوبه خود، موجی از نگرانی را به آینده این سرزمین تزریق می کند. این جمعیت شناس می گوید: پیش بینی می شود تعداد افراد مسن در سال ۲۰۵۰ دو برابر شود و به 1.5میلیارد نفر برسد. در سطح جهان، سهم جمعیت بالای ۶۵ سال از ۶ درصد در سال ۱۹۹۰، به ۹ درصد در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است. در بیان سرعت افزایش سالمندی در کشور همین بس که در مقایسه با رشد 1.24 درصدی کل جمعیت کشور در آخرین سرشماری، همچنین جمعیت سالمندان با رشد 3.62 درصدی با سرعتی معادل سه برابر رشد کل جمعیت کشور در حال افزایش است. طبق پیش‌بینی که بر اساس سناریوی حد متوسط سازمان ملل بازنگری شده در سال ۲۰۱۷، انجام‌شده است، تا سال ۲۰۲۵ نزدیک ۱۲ درصد از کل جمعیت ایران در سنین بالای ۶۰ سال قرار خواهد گرفت و این نسبت تا سال ۲۰۵۰ به ۳۲درصد خواهد رسید، یعنی کمی کمتر از یک‌سوم کل جمعیت ایران سالخورده خواهند بود و تا سال ۲۰۸۰ به حداکثر حدود ۴۰ درصد خواهد رسید.