ترامپ و زلنسکی توافقی را امضا می کنند که به موجب آن ثروت معدنی اوکراین به ارزش ۵۰۰ میلیارد دلار در اختیار آمریکا قرار داده می‌شود
تاراج یا توافق
فاطمه ملک زاده
پیش‌نویس توافق میان آمریکا و اوکراین بر سر بهره‌برداری از منابع معدنی اوکراین، در حالی نهایی شده که این کشور همچنان درگیر جنگی فرسایشی با روسیه است. این توافق که از سوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به‌عنوان یک «معامله بزرگ» معرفی شده، در عمل هیچ تضمین امنیتی برای اوکراین در بر ندارد. برخلاف انتظارات کی‌یف، این پیش‌نویس نه تنها اشاره‌ای به تداوم کمک‌های نظامی واشنگتن نکرده بلکه صرفاً تأکید کرده که آمریکا خواهان «اوکراینی آزاد، مستقل و امن» است؛ عباراتی کلی که هیچ الزام اجرایی برای واشنگتن ایجاد نمی‌کند.در شرایطی که آینده ارسال تسلیحات آمریکا به اوکراین در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، ترامپ اعلام کرده که زلنسکی قصد دارد برای امضای این توافق به واشنگتن سفر کند. این در حالی است که دو رهبر هفته گذشته درگیری لفظی شدیدی داشتند. ترامپ، زلنسکی را «دیکتاتوری نامحبوب» خواند که باید هرچه زودتر با روسیه صلح کند و زلنسکی نیز در پاسخ، رئیس‌جمهور آمریکا را متهم کرد که در یک «حباب اطلاعات نادرست» زندگی می‌کند.
استثمار اقتصادی به نام بازپرداخت کمک‌ها
ترامپ، در توجیه این توافق، آن را نوعی بازپرداخت برای میلیاردها دلار کمک نظامی و مالی واشنگتن به کی‌یف معرفی کرده است. او مدعی است که این معامله به مالیات‌دهندگان آمریکایی امکان می‌دهد سرمایه خود را «با سود» پس بگیرند. بااین‌حال، آن چه در عمل رخ داده، تصاحب منابع اوکراین توسط آمریکا به بهانه کمک‌های مالی است. زلنسکی در ابتدا از امضای چنین توافقی خودداری کرده بود، چراکه آمریکا خواهان دسترسی به ۵۰۰ میلیارد دلار از منابع طبیعی اوکراین بود، درحالی‌که کمک‌های مالی واقعی که واشنگتن به کی‌یف ارائه داده، بسیار کمتر از این رقم است. اما فشار سیاسی و نیاز مبرم اوکراین به حمایت خارجی، در نهایت زلنسکی را به سمت پذیرش این معامله سوق داد. براساس مفاد پیش‌نویس، صندوقی با عنوان «صندوق سرمایه‌گذاری بازسازی» ایجاد خواهد شد که درآمدهای حاصل از منابع معدنی، هیدروکربنی و سایر ذخایر طبیعی اوکراین را جمع‌آوری و مدیریت می‌کند. کی‌یف موظف است ۵۰ درصد از درآمدهای خود را – پس از کسر هزینه‌های عملیاتی – به این صندوق اختصاص دهد تا زمانی که این رقم به ۵۰۰ میلیارد دلار برسد. در مقابل، آمریکا تعهد مبهمی برای «توسعه اقتصادی اوکراین» ارائه کرده که هیچ ضمانت اجرایی ندارد.
قمار ترامپ بر سر آینده اوکراین و اروپا
همزمان با این توافق، ترامپ بر روند مذاکرات صلح با مسکو نیز تمرکز کرده و پیشنهاد استقرار نیروهای حافظ صلح در اوکراین را مطرح کرده است. این پیشنهاد با مخالفت جدی کرملین روبه‌رو شد چراکه روسیه هرگونه استقرار نیروهای خارجی در مناطق تحت کنترلش را رد کرده است. برخی کشورهای اروپایی برای اعزام نیروهای صلح اعلام آمادگی کرده‌اند اما مسکو این پیشنهاد را غیرقابل‌قبول دانسته است. تصمیم ترامپ برای خروج تدریجی از معادلات امنیتی اروپا و تمرکز بر منافع اقتصادی آمریکا، بار دیگر نشان داد که واشنگتن هرگز شریکی قابل‌اعتماد برای اوکراین و متحدان اروپایی‌اش نبوده است. این سیاست، عملاً باعث سردرگمی رهبران اروپایی شده و موضع اوکراین را بیش از پیش تضعیف کرده است.
منابع اوکراین، غنیمتی برای واشنگتن
اوکراین دارای ذخایر ۲۲ ماده از ۳۴ ماده معدنی حیاتی برای اتحادیه اروپاست، ازجمله گرافیت که ۲۰ درصد منابع جهانی را شامل می‌شود. این ذخایر، نقشی کلیدی در تولید باتری‌های خودروهای برقی و راکتورهای هسته‌ای دارند. برای آمریکا، دسترسی به این منابع یک اولویت اقتصادی است که در رقابت با چین و سایر قدرت‌های جهانی اهمیت زیادی دارد.بر همین اساس، معامله اخیر را می‌توان در قالب یک استثمار اقتصادی تمام‌عیار تفسیر کرد. واشنگتن که سال‌ها از اوکراین به‌عنوان ابزاری برای مهار روسیه استفاده کرده، اکنون در حال بهره‌برداری از بحران این کشور برای تأمین منافع اقتصادی خود است. برخلاف شعارهای حمایت از دموکراسی و استقلال اوکراین، واقعیت این است که واشنگتن هرگز حاضر نبوده امنیت این کشور را تضمین کند اما در بهره‌برداری از منابع آن، هیچ تردیدی ندارد.