گره گشایی دانش بنیان ها
صادق غفوریان
شرکت های دانش بنیان کشور، حالا در مسیر تولید محصولات راهبردی و گره گشایی از نیازهای کشور، اقدامات موثری را در دستور کار خود قرار داده اند. تورج امرایی معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری می گوید: اراده ما بر این است که ۱۳۴ محصول مهم و کلیدی دانش بنیان را بومی‌سازی کنیم و تاکنون موفق به بومی‌سازی ۵۴ محصول راهبردی شده‌ایم. این محصولات در حوزه‌های مختلفی مانند صنعت نفت، صنعت برق و فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار دارند و قراردادهای بسیار خوبی در این زمینه‌ها منعقد شده است.
اقدامی در مقابله با تحریم ها
دانشمندان و فناوران جوان کشور در سه سال اخیر، در مسیر مقابله با تحریم ها و البته رفع نیازهای کشور، با رویکرد «تولید بارِ اول» توانسته اند تا حدود قابل توجهی به مقابله با تهدیدات بپردازند. تحریم‌های اقتصادی که به طور مستقیم صنایع بزرگ کشور را هدف گرفته، از یک دهه گذشته وارد فاز جدیدی شده است و هر روز نیز شدیدتر می شود. در چنین شرایطی نیاز به برنامه ریزی برای برخورد و مواجهه متفاوت با این تحریم‌ها بیش از هر زمان دیگری احساس می شود. از این رو، راهبردی جدید به پشتوانه شرکت‌های دانش‌بنیان و توانمند داخلی برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها در پیش گرفته شده است. این مواجهه هدفمند و متقابل با تحریم‌های عدم فروش تجهیزات راهبردی مورد نیاز صنایع کشور، زیرنظر معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور طی سال‌های اخیر تحت عنوان سیاست تولید بار اول شکل گرفت؛ سیاست جدیدی که برای دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ و با رویکرد ارتباط موثر بین صنعت و شرکت‌های توانمند دانش‌بنیان داخلی ذیل کارگروه تولید بار اول طراحی شد و به صورت هدفمند تولید بار اول تجهیزات و اقلام استراتژیک و راهبردی صنایع مختلف کشور را در پیش گرفت. این سیاست مهم در زمینه بومی‌سازی اقلام راهبردی صنایع مختلف در ماده ۱۰ قانون جهش تولید دانش‌بنیان، علاوه بر به حداقل رساندن اثر تحریم‌های غرب علیه ایران، موجب شد که کشور با این رویکرد مواجهه فعالانه با تحریم‌ها، در صنایع مختلف از جمله صنعت پالایشگاهی و تجهیزات فرایندی این صنعت و همچنین صنعت پتروشیمی و کاتالیست‌های موجود در این صنعت به خودکفایی و بومی‌سازی اقلام راهبردی زنجیره ارزش نفت و گاز بپردازد و صنعت نفت و گاز کشور به سمت دانش‌بنیان شدن حرکت کند.
سرمایه گذاری در هر یک دلار، 5 دلار صرفه جویی
جدا از تمامی محاسنی که این رویکرد برای حوزه نیازمندی های فناورانه کشور در پی دارد، صرفه جویی اقتصادی نیز از مهم ترین آورده های آن به شمار می آید. امرایی، معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری دو روز قبل به این موضوع تصریح کرده است: برآوردها نشان می‌دهد هر یک دلار سرمایه‌گذاری در این حوزه، ۵ دلار صرفه‌جویی ارزی برای کشور ایجاد می‌کند.
134 محصول در حال بومی سازی
امرایی در توضیح بیشتر از روند اجرایی تولید محصولات راهبردی به جزئیات بیشتری هم اشاره کرده و گفته است: تاکنون ۱۷۹ ابلاغیه تولید بار اول به دستگاه‌های اجرایی ارسال شده که ارزش آن‌ها ۴۵۵ میلیون دلار است. از این تعداد، ۱۳۴ قرارداد به ارزش ۲۴۱ میلیون دلار به مرحله اجرا رسیده و ۵۴ قرارداد نیز به پایان رسیده است. براساس این قراردادها اراده ما بر این است که ۱۳۴ محصول مهم و کلیدی دانش بنیان را بومی‌سازی کنیم و تاکنون موفق به بومی‌سازی ۵۴ محصول راهبردی شده‌ایم. این محصولات در حوزه‌های مختلفی مانند صنعت نفت، صنعت برق و فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار دارند و قراردادهای بسیار خوبی در این زمینه‌ها منعقد شده است.
حوزه های راهبردی؛ دارو و انرژی
حال ممکن است ، سوال شود، مسیر و چشم انداز دانش بنیان ها در تولیدات راهبردی چیست که امرایی به این پرسش نیز پاسخ داده است: از اقدامات کلیدی معاونت علمی، برگزاری دو فراخوان مسئله‌محور در حوزه‌های استراتژیک کشور است، یکی در حوزه دارو و دیگری در حوزه انرژی (به‌ویژه ناترازی انرژی). هدف از این فراخوان‌ها، استفاده بهینه از ظرفیت قانون جهش دانش‌بنیان برای توسعه فناوری و ارتقای محصولات در این دو حوزه کلیدی است.
سهم دانش بنیان ها از تولید ناخالص چقدر است؟
اما نکته مهمی که در حوزه تولیدات دانش بنیان ها معطوف به برنامه هفتم توسعه مطرح و قابل توجه است، رساندن میزان درآمد این تولیدا ت به مرز تعیین شده است که اکنون با آن فاصله داریم. امرایی در این زمینه می گوید: میزان درآمد شرکت‌های دانش بنیان، سهمی ۲.۸ درصدی از تولید ناخالص داخلی کشور دارد، در حالی که سهم فروش محصولات دانش‌بنیان تنها ۰.۶ درصد از تولید ناخالص داخلی است. این رقم باید طبق برنامه هفتم توسعه افزایش یابد تا سهم اقتصاد دانش‌بنیان به ۷ درصد و تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان به ۳۰ هزار شرکت برسد.