پشت پرده نگرانی های فیدان!
مهدی جهان تیغی
صراحت اخیر هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه در زیر سؤال بردن سیاست‌های اصولی ایران در سوریه و شبه هشدار مبنی بر این که ممکن است تحولات آینده سوریه منجر به حوادثی مشابه در ایران هم شود گرچه باید با پاسخ صریح‌تر وزارت خارجه مواجه شود، ولی باید دانست که این صراحت، بیشتر ریشه در یک ترس حادث شده دارد که در ادامه به آن اشاره می‌شود.
1- واکنش هاکان فیدان دور از ذهن نبود، سابقه طولانی‌مدت امنیتی او، درک تحولات سوریه و چشم‌انداز آن را برای امثال او سریع‌تر از دیگر مقامات ترکیه، راحت‌تر کرده است. او در همین فاصله کوتاه بهتر از هر کس دیگری با چالش‌های سوریه پسا بشار اسد آشنا شده است. تحقیری که اسرائیل با تجاوزهای مکرر به سوریه به جولانی و کشورهای مدافع این گروه مسلح در حال واردکردن است، ناخودآگاه این گزاره را دوباره تقویت کرده که فقط کسانی که با گفتمان ایران همراه هستند می‌توانند حافظ تمامیت ارضی سوریه باشند و جرئت مقابله با رژیم صهیونیستی را دارند. فیدان از انباشت نارضایتی مردم سوریه از تجاوزات اسرائیل آگاه هست و می‌داند که دیر نخواهد بود که جوانانی غیور در داخل سوریه به‌صورت مستقل خود دست به اقدام شوند.
2- به احتمال زیاد ارزیابی‌های ترکیه حاکی از آن است که نارضایتی از تعدد دخالت خارجی‌ها در سوریه و غیر سوری اداره‌شدن این کشور، تشکیل هسته‌های ناراضی مردمی را درباره دخالت بیگانگان افزایش بیشتری داده است. امروز هزاران خارجی که پیش از این به‌عنوان جنگجو وارد سوریه شده بودند، بخشی از حکمرانی سوریه را به‌عنوان سهم‌خواهی طلب می‌کنند. از سوی دیگر کشورهای خارجی حامی دولت جولانی عملاً اداره بخش‌های مختلف این کشور را به دست گرفته‌اند. سوریه اینک از هفت منطقه توسط گروه‌ها و کشورهای خارجی اشغال شده و این برای مردم کشور سوریه نوعی تحقیر تاریخی محسوب می‌شود و طبیعی است که با واکنش جوانان غیور سوری روبه‌رو شود.
3- سابقه اختلافات دیگر گروه‌های مسلح با جولانی، چالش‌های امنیتی و بی‌نظمی برای سوریه ایجاد کرده و نارضایتی‌های مردمی را افزایش داده است. این در حالی است که کشورهای حامی جولانی هر کدام بخشی از این گروه‌های مسلح را هدایت و راهبری می‌کنند و ترکیه تنها بازیگر نظامی و امنیتی حال حاضر سوریه نیست و منجر به تولید نگرانی‌هایی برای مقامات این کشور شده است.
4 - وضعیت اقتصادی سوریه گرچه در برابر افزایش قیمت دلار موفقیت‌های نسبی کوچک و موقتی را تجربه کرده ولی کمبود و گرانی کالا در سوریه و چالش سنگین اقتصادی و زیرساختی، نارضایتی اجتماعی را متوقف نکرده است. از سوی دیگر ترکیه از یک طرف با پدیده مهاجران سوری روبه‌روست و از طرف دیگر روند بازگشت مهاجران به علت ناتوانی مدیریت اقتصادی جولانی و ترکیه، کند و ناامیدکننده شده است.
5- فیدان علاوه بر این ارزیابی‌ها، افزایش دخالت برخی کشورهای غربی و عربی و تأثیر آن ها بر تصمیمات دولت جولانی را به‌خوبی احساس کرده و اینک می‌داند بر خلاف برخی پیش‌بینی‌هایشان، ترکیه تنها بازیگر سوریه نیست و محدودیت‌های سیاسی را در حال تجربه‌کردن است. در این میان فیدان بهتر از هر کس دیگری می‌داند که ایران بیش از آن که دخالت مستقیم داشته باشد، تفکری را در میان انبوهی از جوانان پای‌کار سوری تقویت کرده که نه اشغالگری و دخالت خارجی و نه تجاوز رژیمی همچون اسرائیل و هر کشور دیگری را می‌توانند تحمل کنند، فیدان در واقع از این واقعیت ترسیده و ایران را مقصر تقویت بیشتر این تفکر وطن‌پرستانه و غیرتمندانه می‌داند. ضمن این که آنچه شواهد نشان می‌دهد این است که هاکان فیدان خیلی زود از تلاش‌ها ی امنیتی، سیاسی و رسانه‌ای برای تضعیف تفکر مقاومت در میان مردم سوریه، ناامید شده است.