مدرسه «دو در»؛ محفل قرآنی تاریخی در دل حرم رضوی
مدرسه «دو در» در حرم امام رضا(ع) از مدارس تاریخی دوره تیموریان است که در حاشیه شرقی صحن جمهوری اسلامی قرار دارد. این مکان تاریخی که از سال 1390 به عنوان دارالقرآن الکریم آستان قدس رضوی برای برگزاری مجالس قرآنی از آن استفاده می‌شد، قدمتی حدود 600 ساله دارد که هم دوره با ساخت مسجد گوهرشاد و در فاصله‌ای کمتر از آن در عصر شاهرخ میرزا، همسر گوهرشاد بیگم احداث شده است. این بنا به لحاظ آرایه‌های هنری و معماری یکی از زیباترین نمونه‌های معماری عصر تیموری به شمار می‌آید.
تاریخچه و مشخصات مدرسه
این اثر تاریخی را امیریوسف خواجه‌بهادر ملقب به غیاث‌الدین از فرماندهان تیموری در سال 843 قمری احداث کرد. از این‌رو ابتدا مدتی به نام بانی‌اش به یوسف‌خواجه (یوسفیه) و سپس به‌علت وجود دو ورودی در شرق و غرب مدرسه، به «دو در» مشهور شد. موقعیت مکانی مدرسه دو در در عهد قاجار، در حاشیه بازار زنجیر، مقابل مدرسه پریزاد بوده که از شمال به کاروان‌سرای وزیر نظام، از جنوب به کاروان‌سرای ناصری و از غرب به محله‌ها و مغازه‌های اطراف اماکن متبرکه رضوی محدود بوده است. بنای مدرسه مانند دیگر مدارس عهد تیموری از نوع بناهای چهار ایوانی است و حدود 500 متر مساحت دارد. ساختمان مدرسه در دو طبقه دارای 34 حجره است که در چهار سمت حیاط مربع‌شکل مدرسه قرار دارد. بر بالای کمرگاه ایوان مدرسه، کتیبه‌ای به خط ثلث بر کاشی معرق نصب شده که در آن نام بانی و سال احداث مدرسه ثبت است. بر پیشانی در هم کتیبه‌ای دیگر به خط نستعلیق نصب شده که به تعمیر آن در سال 1088 قمری به‌دستور مادر شاه‌سلیمان صفوی و به اشراف کلب‌علیخان، از امرا و بزرگان آن عصر اشاره دارد. مدرسه دو در، دو گنبد شبیه به‌هم از نوع دوپوسته در دو زاویه غربی و جنوبی دارد. در زیر گنبد جنوبی سنگ قبری است که اطراف آن آیة‌‌الکرسی نقش شده و از نوشته‌های دیگر آن مشخص می‌شود که مدفن بانی مدرسه است. از سال 1353 تا 1362 شمسی تعمیراتی در قسمت‌های مختلف مدرسه دو در انجام شد اما با توجه به فرسودگی و ویرانی آن، سازمان میراث فرهنگی و آستان قدس رضوی این بنا را در سال 1363 به‌طور اساسی مرمت و بازسازی کردند. به منظور بهره‌برداری مناسب از مدرسه تاریخی دودر در تمام فصل های سال و رفع نازیبایی‌های نمای مدرسه، از چند ماه پیش مرمت و اصلاح زیرساخت‌های این بنای تاریخی توسط سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی آغاز و در روزهای گذشته این بنا بازگشایی شد.
احیای گنجینه تاریخی
به گزارش آستان نیوز، شواهد موجود در بخش‌هایی از بدنه داخلی ایوانچه‌ها و اسناد قدیمی مشخص کرده بود که تمام سطوح داخلی ایوانچه‌ها دارای سطوح گچ‌بری با گل‌انداز (کلوک‌بند) رایج در دوره ایلخانی و تیموری بوده است که در حال حاضر تمام این سطوح زیر اندود گچی مدفون بوده است. به همین دلیل تصمیم گرفته شد تا با تخریب لایه اندود، سطوح تاریخی بنا مجدد احیا شود. بر همین اساس با تراشیده شدن گچ‌ها، تزیینات موجود روی دیوار غرفه‌ها که زیر گچ قرار داشتند نمایان و مورد مرمت قرار گرفتند. مرمت غرفه‌ها هم توسط استادانی صورت گرفت که در دهه 50 هم در مرمت این مدرسه حضور و نقش داشته‌اند. همچنین تزیینات کاشی‌کاری روی ایوان‌های چهارگانه و گنبدها مقاوم‌سازی و مرمت شد و بخشی از گچ‌بری‌های دوره تیموری که از بین رفته بود، احیا شد. سپس تصمیم گرفته شد کف مدرسه هم مرمت شده و به تراز تاریخی خود برگردد و حوض میانه کار مطابق عکس‌برداری هوایی مرتبط با 35 سال پیش، در محل خود مستقر شود. نکته جالب توجه در عملیات مرمت و لایه‌برداری‌های کف مدرسه دو در، پیدا شدن حوضی تاریخی مرتبط با دوره ایلخانی بود. این حوض تاریخی بعد از عملیات احیا هم اکنون با پوششی شیشه‌ای مورد حفاظت قرار گرفته است.