عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به جایگاه زبان فارسی در توسعه معارف قرآنی، مطرح کرد
زبان فارسی؛ زبان دوم اسلام
عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: تأثیر متقابل دو زبان عربی و فارسی، از اقتباس الفبای عربی در فارسی تا ترجمه‌های گسترده قرآن، نشان‌دهنده ارتباط ارگانیک و تاریخی میان آن‌هاست و به نوعی زبان فارسی به‌عنوان زبان دوم اسلام شناخته شده است.به گزارش خراسان، دکتر محمدجعفر یاحقی، استاد ممتاز زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد و عضو فرهنگستان، طی نشستی با موضوع قرآن و زبان فارسی در هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن و عترت مرکز همایش ها و نمایشگاه های آستان قدس رضوی،با اشاره به اهمیت جایگاه قرآن به‌عنوان مهم‌ترین سند فرهنگ اسلامی، گفت: قرآن کریم پس از ورود اسلام به ایران، به‌سرعت مورد توجه مسلمانان ایرانی قرار گرفت. در آن دوران، زبان فارسی در مرحله‌ای خاص قرار داشت و با ورود به دوره اسلامی، نخستین اقدامی که صورت گرفت، انتقال اندیشه‌های قرآنی و اسلامی به زبان فارسی بود تا مردم بتوانند به‌درستی مفاهیم آن را درک کنند.
نقش سلمان فارسی در انتقال مفاهیم فارسی به فرهنگ اسلامی
این استاد دانشگاه ضمن اشاره به نقش سلمان فارسی درایجاد تعامل زبانی و فرهنگی میان ایرانیان و عربزبانان گفت: سلمان فارسی نه‌تنها برخی مفاهیم ایرانی را به فرهنگ اسلامی وارد کرد، بلکه در تصمیمات نظامی نیز نقش داشت. به‌عنوان مثال، واژه «خندق» که در جنگ خندق مورد استفاده قرار گرفت، برگرفته از واژه فارسی «خند» به معنای گودال بود.
یاحقی همچنین به تحول خط فارسی پس از ورود اسلام اشاره کرد و گفت : پیش از اسلام، زبان فارسی با الفبای پهلوی نوشته می‌شد که بسیار دشوار بود و به‌مرور فراموش شد. با ورود اسلام، ایرانیان برای نگارش زبان خود الفبای عربی را اقتباس کردند که منجر به شکل‌گیری زبان فارسی دری شد. همچنین خط فارسی در ابتدا شباهت زیادی به خط کوفی داشت و با گذر زمان و برای وضوح بیشتر، نقطه‌گذاری و حروف جدیدی مانند «پ»، «ژ»، «چ» و «گ» به آن اضافه شد.
نخستین تلاش‌ها برای ترجمه قرآن به زبان فارسی
در ادامه این استاد دانشگاه به نخستین تلاش‌ها برای ترجمه قرآن به زبان فارسی اشاره و بیان کرد: علما در مورد ترجمه قرآن تردید داشتند و برای حل این مسئله به علمای ماوراءالنهر مراجعه کردند. این علما با استناد به آیه‌ای از قرآن که می‌گوید: «وَما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا بلِسانِ قَوْمِهِ» (ما هیچ پیامبری را جز به زبان قوم خود نفرستادیم)، فتوا دادند که ترجمه قرآن به زبان فارسی جایز است. پس از این فتوا، ترجمه‌های قرآن به‌صورت رسمی و غیررسمی رواج یافت.
ترجمه‌های قرآنی کتابخانه‌های آستان قدس رضوی
یاحقی گفت: یکی از قدیمی‌ترین ترجمه‌های قرآنی، ترجمه تفسیر طبری است که در قرن سوم هجری نگاشته و در قرن چهارم به فارسی ترجمه شد. اما در طول تاریخ ما ترجمه های فراوان دیگری نیز داریم که تعداد فراوانی از این ترجمه ها امروز در کتابخانه آستان قدس رضوی، در قالب صدها نسخه خطی نگهداری می‌شود .
نقش زبان فارسی در گسترش اسلام
این پژوهشگر با اشاره به نقش زبان فارسی در گسترش اسلام گفت: پس از توسعه زبان فارسی و پیوند آن با مفاهیم اسلامی، این زبان به‌عنوان زبان دوم اسلام شناخته شد. بسیاری از ممالک شرقی جهان اسلام، از جمله شبه‌قاره هند و آسیای مرکزی، معارف اسلامی را از طریق زبان فارسی آموختند. در واقع، زبان فارسی به‌عنوان «بازوی راست فرهنگ اسلامی» عمل کرد و سهم بسزایی در گسترش تمدن و معارف اسلامی ایفا کرد.
پیوند ارگانیک زبان‌های فارسی و عربی
یاحقی در پایان سخنان خود در این مراسم به پیوند ارگانیک میان زبان فارسی و عربی اشاره کرد و گفت: این دو زبان به دلیل ارتباط نزدیک در حوزه دین و فرهنگ، به‌نوعی مکمل یکدیگر شدند. اقتباس الفبای عربی برای نگارش فارسی، نقطه‌گذاری در زبان فارسی، گسترش ترجمه‌های قرآنی و تأثیر متقابل زبان‌های فارسی و عربی، همه نشان‌دهنده عمق پیوند این دو زبان در طول تاریخ است. به گفته محمدجعفر یاحقی، تأثیر قرآن بر زبان فارسی و متقابلاً نقش زبان فارسی در ترویج معارف اسلامی، یک ارتباط تاریخی عمیق و مستحکم را رقم زده است. این پیوند نه‌تنها به فهم بهتر مسلمانان فارسی‌زبان از آموزه‌های قرآنی کمک کرده، بلکه باعث شده است که زبان فارسی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای گسترش تمدن اسلامی در سراسر جهان شناخته شود.