خوب و بد میانجیگری روس ها
مصطفی نجفی
پس از آغاز مذاکرات آشکار میان آمریکای ترامپ و روسیه در ریاض درباره جنگ اوکراین، گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر گفت وگوی دو کشور بر سر موضوع ایران مطرح شد. گمانه زنی هایی که خیلی زود صحت آن تایید شد و طبق بیانیه رسمی کاخ کرملین، یکی از موضوعات مورد مذاکره رهبران آمریکا و روسیه در گفت وگوی تلفنی میان آن ها موضوع ایران و مشخصا پرونده هسته ای بود.پس از این بود که سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه به تهران سفر کرد و در دیدار با همتای ایران خود از باز بودن در دیپلماسی سخن گفت. دیداری که می توان از آن تحت عنوان گام نخست روسیه برای میانجیگری میان تهران و واشنگتن یاد کرد.اما موضوع میانجیگری روسیه، با واکنش های متفاوتی به ویژه در جامعه ایران مواجه شده است. تعداد زیادی بدبینانه به آن می نگرند و بخشی نیز معتقدند میانجیگری روسیه می تواند مثبت باشد.به عقیده نگارنده، میانجیگری روسیه برای ایران شامل چند تهدید و در عین حال فرصت است:
۱. مهم ترین تهدید و چالش این است که با میانجیگری روسیه، می توان گفت ایران بخشی از بسته و پکیج مذاکراتی میان آمریکا و روسیه می شود. در واقع، به یکی از کارت های بازی روسیه برای مذاکره با آمریکا پیرامون موضوعات کلان اختلافی میان مسکو و واشنگتن تبدیل می شود. در چنین چارچوبی، ترامپ احتمالا از پوتین انتظار دارد از اهرم های فشار خود برای تغییر رفتار تهران استفاده کند که می تواند تبعاتی به دنبال داشته باشد.
۲. قرار گرفتن ایران در بسته مذاکراتی مسکو، ممکن است ایران را در بلوک بندی های قدرت در نظام بین الملل، در یک بلوک(روسیه) قرار دهد که در تناسب به اصول کلان سیاست خارجی ایران نیست.
۳. اگر میانجیگری مسکو منجر به توافقی میان ایران و آمریکا نشود و ایران خواسته های واشنگتن و انتظارات و فشارهای مسکو را برآورده نکند، احتمالا آثار منفی بر روابط ایران و روسیه خواهد داشت. از سوی دیگر می تواند منجر به کاهش حمایت روسیه از ایران در برابر آمریکا به ویژه در پرونده هسته ای شود.
۴. میانجیگری روسیه ممکن است منجر به دوری بازیگران میانجی منطقه از ایران و ادراک تهدید نسبت به توافق احتمالی میان ایران و آمریکا شود. از سوی دیگر، اروپایی ها نیز چندان از آن استقبال نخواهند کرد و منجر به تداوم تنش میان ایران و اروپا می شود.
۵. با این حال، در دنیای قدرت محور ترامپ، احتمالا میانجیگری پوتین (به شرط این که ایران وجه المصالحه قرار نگیرد)، می تواند مذاکرات تهران و واشنگتن را بهتر از سایر میانجی های کوچک تر مانند قطر، عمان و... پیش ببرد. در واقع، احتمالا پوتین می تواند تضمین های لازم را از آمریکا برای پایبندی به تعهداتش در هرگونه توافق با ایران از پوتین بگیرد(خوش‌بینانه). این در حالی است که از نظر ایران بازیگرانی مانند قطر یا عمان دیگر نمی توانند به تعهداتشان به عنوان یک میانجی عمل کنند. کما این که قطر که بازیگر میانجی در توافق آخر میان تهران و واشنگتن بود، نتوانست ۶ میلیارد دلار ایران را رفع انسداد کند و تضمین لازم را از آمریکا بگیرد. در نهایت این که یک میانجیگر خوب باید چند ویژگی مهم داشته باشد:
۱. بی طرف باشد
۲. رقیب نباشد
۳. متعهد به تعهداتش باشد و بتواند طرفین را برای عمل به تعهداتشان تحت فشار قرار دهد
۴. برای طرفین قابل اعتماد باشد
۵. پیام ها را به موقع، دقیق و بدون جرح و تعدیل به طرفین منتقل کند.