یک جهان، در اشتیاق شنیدن شاهنامه
زیبا قدسی فر
در کشور ما و بسیاری از کشورهای فارسی‌زبان، بیست و پنجم اسفندماه به عنوان تاریخ پایان سرایش شاهنامه شناخته می‌شود. اثری ماندگار که نه تنها نمایانگر هویت فرهنگی ایرانیان است، بلکه به عنوان پلی برای معرفی فرهنگ ایرانی به مردم سایر نقاط جهان به شمار می آید. با وجود گذشت بیش از هزار سال از پایان سرایش این اثر، همچنان شاهد پویایی و سرزندگی آن نزد بسیاری از فارسی زبانان هستیم.
بر کسی پوشیده نیست که معرفی جهانی شاهنامه باعث آشنایی ملل مختلف با فرهنگ غنی و پیشینه تاریخی ایران می‌شود. این قبیل فعالیت‌ها نه تنها به حفظ و ترویج شاهنامه و زبان فارسی کمک می‌کند، بلکه به صورت غیرمستقیم ارتباطات فرهنگی بین ایران و سایر کشورها را نیز تقویت خواهد کرد.
خوشبختانه تا امروز، ترجمه‌هایی از شاهنامه به زبان‌های مختلف توجه تعدادی از مردم جهان را به خود جلب کرده است. از جمله ترجمه‌ای تازه که توسط بئاتریس سالاس و به همت انتشارات «شمع و مه» به زبان اسپانیایی انجام و با استقبال چشمگیری روبه‌رو شده است. به جز ترجمه‌ها، برگزاری ویدئوکنفرانس‌ها و سخنرانی‌ها از دیگر روش‌های مؤثر معرفی این اثر فاخر به مردم دیگر نقاط جهان است. دکتر علیرضا قیامتی ،استاد دانشگاه و پژوهشگر شناخته شده ادبیات کشور از جمله افرادی است که در چند سال اخیر در این زمینه گام‌های مؤثری برداشته است. قیامتی به تازگی به پاس خدماتش به زبان فارسی در ایران و دیگر نقاط جهان موفق به کسب جایزه جهانی قند پارسی در لندن شده است.
در سالگرد پایان سرایش شاهنامه، با این استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبی درباره وضعیت شاهنامه در دیگر کشورها و لزوم معرفی بیشتر این اثر جاودانه سخن گفته‌ایم.
لطفا ابتدا مختصری درباره واکنش غیرفارسی‌زبانان در مواجهه با شاهنامه برایمان بگویید.
خواص و دانشمندان جهان در هر زمان که شاهنامه را خوانده‌اند، از آن تمجید کرده‌اند و شیفته‌اش شده‌اند اما این کافی نیست؛ عموم مردم دنیا هم باید شاهنامه را بشناسند و با آن آشنا بشوند؛ زیرا پیام شاهنامه یک پیام جهانی است، پیام صلح است، پیام اخلاق است، پیام مهربانی است. البته این کار باید برای تمام آثار ادبی ما انجام شود و نه‌تنها شاهنامه؛ اما خوب است که شاهنامه در اولویت اول قرار بگیرد. در طول سال های گذشته بنده در چند نشست و سخنرانی به زبان انگلیسی درباره شاهنامه صحبت کرده‌ام؛ در مادرید، در آمریکا و در انگلستان اما نیاز خیلی بیشتری برای کار در این زمینه وجود دارد. فارسی‌زبانانی که به زبان‌های دیگر مسلط هستند باید تلاش کنند شاهنامه را به جهانیان بشناسانند و پیام مهر و آشتی آن را به گوش همه برسانند.لطفا درباره نشست‌های مجازی شاهنامه‌خوانی که در خارج از کشور برگزار می‌کنید، توضیحاتی بفرمایید.
این نشست‌ها از سالی که کرونا شیوع پیدا کرد و به واسطه قطع دسترسی به دنیای حقیقی، آغاز شد. در ابتدا از یک شهر شروع شد و بعد در شهرهای بیشتری برگزار شد. اگر بخواهم بعضی از آن‌ها را نام ببرم، می‌توانم به شهرهایی مثل پاریس، لندن، تورنتو، بوستون، لس‌آنجلس و... اشاره کنم. اعضای شرکت‌کننده در این جلسات شاهنامه‌خوانی هم ایرانیان خارج از کشورند که دل در گرو مهر ایران دارند؛ اما اغلب اهل ادبیات نیستند و بیشتر تاجر، پزشک، مهندس و... هستند. به نظر بنده هر کدام از این افراد در آینده می توانند برای معرفی شاهنامه به مردم جهان گام های موثری بردارند. در یکی از این موارد، یکی از مفاخر ایران در خارج از کشور که نامش را نمی‌آورم چون از او اجازه نگرفته‌ام، به من پیام دادند و برایم این‌طور تعریف کردند که یکی از کلیپ‌های سخنرانی من درباره مهرورزی در شاهنامه را دیده‌اند و آنقدر آن را پسندیده‌اند که چکیده آن را ترجمه کرده و در گروه مجازی همکاران خارجی خودشان قرار داده‌اند؛ ایشان می‌گفتند بعد از این که این پیام را در آن گروه مجازی گذاشتند، آنقدر از آن استقبال شده و بازخوردهای مثبتی گرفته که به اصرار همکارانشان مجبور شده‌اند چند جلسه‌ای برایشان درباره شاهنامه صحبت کنند با این که رشته‌شان فنی است و ربطی هم به ادبیات ندارد. به نظر من باید از هر فرصتی برای معرفی شاهنامه به مردم جهان استفاده کنیم.
بازخورد به این جلسات چگونه بوده است؟
همان‌طور که گفتم، این جلسات ابتدا از یک شهر آغاز شد و بعد با استقبال خوبی که از آن شد، ادامه یافت و به شهرهای دیگر هم منتقل شد. من شخصا فکر می‌کنم علت این استقبال، مهر به وطن و ایران زمین است که در دل ایرانیان خارج از کشور جای دارد و متاثر از ایرانیان داخل کشور است؛ برای من پیش آمده است که در تاجیکستان یک سخنرانی داشتم و فیلم آن پخش شده است، بعد از چند روز افرادی از سیدنی، افرادی از ازبکستان به من پیام داده‌اند که ما این فیلم را دیده‌ایم؛ این یعنی علاقه به ایران. امروز همه ما باید از تمامی امکانات دنیای مدرن به نفع تبلیغ فرهنگ غنی ایران و همچنین زبان پارسی به بهترین شکل ممکن استفاده کنیم، چراکه جهان علاقه مند به شاهنامه و فردوسی است.