شاعر نوسازی غزل
حسن عارفی مهر
محمدعلی بهمنی (۲۷ فروردین ۱۳۲۱ – ۹ شهریور ۱۴۰۳)، شاعر نامدار معاصر، با سبک منحصر به فرد خود، جریانی پویا در غزل ایجاد کرد. او زبانی روان و صمیمی را به کار گرفت و توانست نسل‌های مختلف را با شعرش همراه کند. آثار او در قالب کتاب‌هایی چون باغ لال، عامیانه‌ها، گاهی دلم برای خودم تنگ می‌شود، در بی‌وزنی، شاعر شنیدنی است و ... منتشر شده‌اند و به عنوان بخشی از جریان غزل نو، در ادبیات معاصر جایگاه خاصی دارند.بهمنی علاوه بر غزل‌سرایی، در ترانه‌سرایی نیز تأثیرگذار بود و برخی از آثارش با اجرای ناصر عبداللهی، حبیب، امیر کریمی، تورج شعبان خوانی، همایون شجریان، علیرضا قربانی و ... به محبوبیت گسترده‌ای رسیدند. غزل‌های او ترکیبی از احساس، لطافت و نگاه اجتماعی بودند؛ او با بهره‌گیری از زبان مردم، شعر را از فضای صرفاً ادبی به حوزه‌ای ملموس و قابل‌دریافت برای عموم رساند. بهمنی نه‌تنها در ایجاد تحول در غزل موفق بود، بلکه در ترانه‌سرایی نیز با انعطاف‌پذیری خاص، همکاری‌های قابل‌توجهی با آهنگ سازان و خوانندگان داشت.در این گفت‌وگو، دکتر محمدمهدی سیار، شاعر و از دوستان و شاگردان نزدیک زنده‌یاد بهمنی، از خاطرات مشترک، ویژگی‌های سبک او و تأثیرگذاری‌اش بر ادبیات معاصر سخن می‌گوید.
ابتدا برایمان بگویید استاد محمدعلی بهمنی چه جایگاهی در ادبیات فارسی و غزل معاصر دارد؟
محمدعلی بهمنی از پیشتازان غزل نو به حساب می‌آید و به نظر من از کسانی بود که نقش بسیار مهمی داشت در بازیابی و بازآفرینی قالب غزل و در دوره‌ای که این امکان وجود داشت که شعر نو و حرف‌های نو به گونه‌ای قالب‌های کلاسیک را به فراموشی بسپارد، اقدامات موثری انجام داد. به عبارتی قالب غزل روزگار ما نیاز به یک نو شدن و یک تازه شدن داشت که بهمنی سهم زیادی در این زمینه دارد. شاعران بزرگی در این زمینه تلاش کردند ولی یکی از تلاش‌های موفق در این حوزه که توانست غزل را روزآمد کند؛ غزل محمدعلی بهمنی بود.
آیا ویژگی خاصی در سبک شعری بهمنی هست که او را از دیگر شاعران هم‌دوره‌اش متمایز کند؟
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سبک بهمنی، صمیمیت زبان در عین پختگی است، یعنی زبان او در غزل‌های موفقش به گونه‌ای به زبان مردم به خوبی نزدیک می‌شود ولی در عین حال از پشتوانه تاریخ ادبیاتی هم بهره‌مند است.
چگونه شعرهای محمدعلی بهمنی توانستند با نسل‌های مختلف ارتباط برقرار کنند؟
شعرهای موفق بهمنی، توانست هم یک حس رمانتیک و عاشقانه خوبی منتقل کند و هم توانست حرف‌های اجتماعی را با یک حس عمیق و خوبی بیان کند در عین حال استحکام زبانی در غزل‌های خوبش، مقبولیت اهل ادب را برایش فراهم کرد.لطفاً درباره جنبه ترانه‌سرایی بهمنی هم توضیح دهید.
محمدعلی بهمنی تجربه‌های موفق و زیبا و به یادماندنی در حوزه ترانه‌سرایی داشت؛ که بخشی از حافظه فرهنگی ما شدند. به یاد دارم یک بار که در مسیر برگشت از انجمن در ترافیک تهران هم‌مسیر شده بودیم خاطرات بسیار زیبا و آموزنده‌ای از شیوه و شکل تعامل و همکاری‌اش با آهنگ سازان و خواننده‌های مختلف بیان کرد. بهمنی بی دریغ هر چه را می‌دانست و تجربه کرده بود، در اختیار شاعران دیگر قرار می‌داد. به نظرم آدمی منعطف و در عین حال با چارچوب و قاعده‌مندی در کار هنری بود.
پررنگ‌ترین خاطره‌ای که ازاستاد بهمنی در ذهن شما ماندگار شده چیست؟
خاطرات زیادی از استاد محمدعلی بهمنی دارم ولی یکی از پررنگ‌ترین خاطره‌های من از او، مربوط به حضورش در برنامه سرزمین شعر است که من نیز به عنوان میزبان این برنامه بودم و با آقایان علیرضا قزوه، محمدکاظم کاظمی، علی مؤدب و ناصر فیض در خدمت استاد بودیم.
او در این برنامه خاطرات شنیدنی از زنده یاد فریدون مشیری تعریف کرد و همچنین خاطره‌های زیبایی را از آغاز راه شاعری خودش و خاطره زیبای دیگری درباره غزل معروفش که در زیارت حضرت امام رضا (ع) سروده بود، بیان کرد و شعرهای زیبایی نیز خواند، سپس استاد علیرضا افتخاری نیز اشعار ایشان را در برنامه به صورت زنده با صدای خوش خواند؛ اما دیری از آن برنامه نگذشت که استاد، زندگی را بدرود گفت.