و دوباره تکرار وعده حذف فیلترینگ
صادق غفوریان
اگرچه رفع فیلترینگ از مهم ترین وعده های دولت چهاردهم بوده و این دولت در دی ماه سال قبل، یک گام از این وعده را با حذف فیلتر پیام رسان واتس اپ و گوگل پلی برداشت اما واقعیت این است که این میزان از پروژه رفع محدودیت های اینترنتی، کاربران اینترنت و شبکه های اجتماعی را قانع نکرد. در عین حال، وزیر ارتباطات روز گذشته پس از نشست هیئت دولت در مواجهه با سوال خبرنگاران درخصوص فیلترینگ، مجدد وعده داد و اظهار کرد: در بحث گشایش هایی که درباره دسترسی به سکوهای بین المللی مدنظر است، حتما مردم در سال جاری شاهد برداشتن گام های جدید خواهند بود. با نگاهی که دولت چهاردهم دارد، می‌خواهیم اجماع و همگرایی ایجاد شود و طبیعتا فرایند مذاکرات درباره رفع فیلترینگ زمان‌بر است.
اختلاف نظر وجود دارد، نمی توان زمان مشخص کرد
پیش از اظهارات روز گذشته سید ستار هاشمی وزیر ارتباطات، روز دوشنبه سخنگوی دولت در همین باره گفته بود: ما ابراز امیدواری کرده بودیم که فیلترینگ تا پیش از سال نو برداشته شود اما قولی در این زمینه داده نشده بود. رفع فیلترینگ نیازمند بررسی و توافق در شورای عالی فضای مجازی است و اختلاف نظرهایی میان اعضای این شورا وجود دارد. بنابراین، زمان دقیقی برای رفع فیلترینگ تلگرام و اینستاگرام مشخص نیست.
سرسختی در برابر یک سیاست بی فایده
اما همه می دانیم در شرایطی برخی اعضای شورای عالی فضای مجازی همچنان به تداوم سیاست محدودیت های اینترنتی قائل هستند که این سیاست، نه امروز بلکه سال هاست که در عمل هیچ فایده ای را نصیب کشور نکرده و نمی کند. به طور مشخص نیز سوالات متعددی از سیاست گذاران در این خصوص مطرح است که جامعه پاسخی برای آن تاکنون دریافت نکرده است. رمضانعلی سبحانی فر، نماینده ادوار مجلس و رئیس کمیسیون ارتباطات مجلس پیشین می گوید: «این سوال باید از مسئولین مربوطه پرسیده شود که درحال حاضر مشکل چیست که فیلترینگ را برطرف نمی‌کنید؟ آیا به دنبال نرم‌افزاری هستید که این محدودیت‌ها را بردارد یا نگرانی‌های عده‌ای خاص را لحاظ کند؟ بهانه‌تان برای این وقفه ایجاد شده در رفع فیلترینگ چیست؟ متولیان این موضوع باید یک بازه زمانی را مشخص و اعلام کنند که ما نرم‌افزاری تهیه کرده‌ایم که هم فیلترینگ را رفع می‌کند وهم مردم بتوانند از این پلتفرم‌ها استفاده کنند.»همچنین، جلال رشیدی کوچی نماینده دوره قبل مجلس هم روزهای قبل گفت:در شبکه‌های اجتماعی مثل تلگرام، اینستاگرام، توییتر و حتی یوتیوب که مردم کشور بیشترین استفاده را از آن ها دارند و حتی خود مسئولان هم از این شبکه‌ها استفاده می‌کنند و در آن ها حضور دارند، این سوال مطرح می‌شود که چرا فیلترینگ همچنان پابرجاست؟
رشیدی کوچی تصریح کرد: تا زمانی که شبکه‌های اجتماعی پر مخاطب رفع فیلتر نشوند و فقط فیلترینگ واتس اپ رفع شود، هیچ تاثیری در استفاده نکردن مردم از فیلترشکن‌ها ندارد.
سالانه یک میلیارد دلار هزینه فیلترینگ بی فایده
اما همین سیاست بی فایده یا کم فایده، هزینه سنگینی را علاوه بر تبعات اخلاقی و فنی روی دست کشور گذاشته است. علی ربیعی، دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور این طور گفته است: «هنوز هم فایده فیلترینگ را نمی‌فهمم. فایده فرهنگی دارد؟ چه کسی دسترسی ندارد؟ آن چیزی که باید تبادل شود، تبادل می‌شود. چه فایده‌ای دارد که سالانه یک‌میلیارد دلار پول مردم صرف آن می‌شود؟»
گردش مالی فیلترینگ، 2برابر بودجه وزارت ارتباطات
البته که این تمام هزینه ها و تبعات منفی فیلترینگ نیست. در طول مدت فیلترینگ، رسانه ها و شرکت های مختلف اقدام به برآورد هزینه های سیاست فیلترینگ کرده اند. چندی قبل، فردای اقتصاد نوشت: شرکت یکتانت برآورد کرده که طی یک سال حدود ۲۵ تا ۳۰ همت (هزار میلیارد تومان) گردش مالی بازار VPN در ایران بوده است. برای این که بزرگی این عدد معلوم شود، می توان به بودجه وزارت ارتباطات اشاره کرد که در سال 1402 تقریباً نصف گردش مالی بازار فیلترشکن (با فرض اندازه ۳۰ همتی) بوده است.
استفاده 81 درصدی مردم از فیلترشکن
همه آن چه مرور کردیم در شرایطی رقم می خورد که طبق نظرسنجی مرکز پژوهش‌های مجلس در آذرماه گذشته، حدود ۸۱ درصد کاربران اینترنت در ایران از فیلترشکن استفاده می‌کنند. البته که در این نظرسنجی، 78 درصد مردم از کیفیت اینترنت اعلام نارضایتی کرده بودند: 34.5 درصد کاربران «اصلا» از سرعت اینترنت راضی نیستند و 43.2 درصد، رضایت خود را «کم» توصیف کرده‌اند. در این میان تنها 19.8 درصد رضایت «زیاد» و 2.4 درصد رضایت «خیلی زیاد» از سرعت اینترنت داشته‌اند.