طرحی برای تسلیم، نه آتش‌بس
فاطمه ملک‌زاده
رژیم صهیونیستی از طریق مصر، پیشنهادی چندمرحله‌ای را برای دستیابی به توافق آتش‌بس به حماس ارائه داده که ساختار آن به‌وضوح بر دستیابی به خلع سلاح مقاومت و تقویت موقعیت سیاسی داخلی بنیامین نتانیاهو استوار است. طبق این طرح، روند مبادله اسرا به‌صورت زمان‌بندی‌شده و در چهار مرحله طراحی شده که محور نهایی آن آغاز مذاکرات «روز بعد» برای تحقق دو هدف راهبردی اسرائیل است: آتش‌بس دایمی و خلع سلاح کامل مقاومت. در مرحله نخست، آزادی الکساندر ایدان به‌عنوان «پیام مثبت به آمریکا» در نظر گرفته شده است. روز بعد، تبادل ۵ اسیر اسرائیلی با ۶۶ زندانی محکوم به حبس ابد و ۶۱۱ زندانی غزه‌ای در دستور کار قرار دارد. به فاصله چهار روز، آزادی ۴ زندانی دیگر در مقابل ۵۴ زندانی ابدی و ۵۰۰ زندانی بازداشت‌شده پس از ۷ اکتبر اجرا می‌شود و همزمان نیروهای اسرائیلی از شرق خیابان صلاح‌الدین جابه‌جا خواهند شد. روز دهم، تبادل اطلاعات درباره وضعیت اسرای زنده صورت خواهد گرفت و در نهایت، در روز بیستم، همزمان ۱۶ اسیر متوفی اسرائیلی در برابر ۱۶۰ شهید فلسطینی آزاد می‌شوند.
شرط‌های پنهان در ظاهری انسان‌دوستانه
طرح مذکور به‌ظاهر آتش‌بس ۴۵ روزه را پیشنهاد می‌دهد، اما شروطی همچون ممنوعیت هرگونه مراسم عمومی برای استقبال از اسرای فلسطینی، ورود کنترل‌شده تجهیزات برای اسکان آوارگان و تعیین مکانیسم خاص برای رساندن کمک‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده که ماهیت اجتماعی مقاومت را تضعیف کند. همچنین ذکر شده است که در طول آتش‌بس، مذاکرات ادامه خواهد داشت و امکان تمدید آن وجود دارد. این در حالی است که حتی «ارسال کمک‌های بیشتر» نیز مشروط به سازوکار خاصی شده که از منظر مقاومت، بخشی از محاصره تدریجی مردم غزه محسوب می‌شود.
چارچوب کلی طرح شامل آزادی ۸ تا ۱۱ اسیر اسرائیلی و ۸ تا ۱۶ جسد آن‌ها، در برابر آزادی ۱۱۰۰ اسیر فلسطینی است. همچنین عقب‌نشینی از برخی مواضع نظامی و تسهیل نسبی در تردد مردم از دیگر بندهای پیشنهادی است. اما تعیین‌کننده‌ترین بند، آغاز «مرحله دوم» است که دقیقاً همان چیزی است که حماس آن را خط قرمز می‌داند: بحث خلع سلاح، توقف مقاومت و رسمیت‌بخشی به ادامه اشغال از مسیر سیاسی.
پاسخ حماس: نه به توافق‌های تاکتیکی
خلیل الحیه، رئیس هیئت مذاکره‌کننده حماس، در واکنش رسمی اعلام کرد که این جنبش با هیچ‌یک از توافق‌های جزئی که صرفاً در خدمت منافع سیاسی نتانیاهو و ادامه جنگ و محاصره باشد، همراهی نخواهد کرد. او تصریح کرد که اسرائیل به دنبال آن است که با اجرای تدریجی طرح، مقاومت را به شکلی نرم و بدون هزینه نظامی خلع سلاح کند؛ در حالی‌که حاضر است حتی تمام گروگان‌هایش را نیز قربانی این هدف کند. حماس به‌جای آن، پیشنهاد «توافقی جامع» را مطرح کرده که منجر به پایان جنگ، تبادل تمامی گروگان‌ها و آزادی دسته‌جمعی اسرای فلسطینی شود. این پیشنهاد آشکارا بر اصل «معامله بزرگ» و پایان پروژه نظامی اسرائیل در غزه تکیه دارد، نه بر توافقات مرحله‌ای.
اسرائیل؛ حمله بی‌امان در پوشش بن‌بست سیاسی
همزمان با پیشنهاد به‌ظاهر مسالمت‌آمیز، حملات اسرائیل به نوار غزه ادامه دارد. در جدیدترین دور این حملات، دست‌کم ۳۷ غیرنظامی فلسطینی که بیشتر آن‌ها در چادرهای آوارگان در منطقه المواسی ساکن بودند، به شهادت رسیدند. شاهدان از انفجار گسترده و سوختن چادرها سخن گفته‌اند. این در حالی است که اسرائیل پیشتر از غیرنظامیان خواسته بود که به این منطقه به‌عنوان «پناهگاه امن» نقل مکان کنند. ارتش اسرائیل ادعا می‌کند که در این حملات «بیش از ۱۰۰ هدف تروریستی» را هدف گرفته است، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که قربانیان عمدتاً غیرنظامیان، از جمله کودکان هستند.
هدف واقعی: نابودی مقاومت با ابزار دیپلماتیک
هدف نهایی اسرائیل از ارائه این پیشنهاد، ایجاد یک وضعیت تدریجی برای خلع سلاح کامل حماس است، بدون آن‌که هزینه‌های جنگی مستقیم را افزایش دهد. از دید مقام‌های اسرائیلی، توافق‌های چندمرحله‌ای می‌توانند ضمن بازگرداندن گروگان‌ها، حماس را وارد فرایندی فرسایشی کنند که در نهایت به نابودی ساختار مقاومت بینجامد. اما حماس، برخلاف گذشته، در این مرحله حاضر به پذیرش تاکتیک‌های «توافق مرحله‌ای» نیست و برای نخستین‌بار شروطی مشخص را برای پذیرش آتش‌بس تعیین کرده که حول سه محور می‌چرخد: توقف جنگ، پایان محاصره و آزادی کامل اسرا. این، نه یک چانه‌زنی تاکتیکی، بلکه تاکید بر اصول بنیادین بقای یک جنبش مردمی است.