روزانه 10 ساعت تشنگی!
صادق غفوریان
یک جست وجوی ساده در اینترنت با واژگانی همچون «کمبود آب»، «ناترازی آب»، «خشکسالی»، «قطعی آب»، «افت فشار آب» و... این واقعیت تلخ را پیش روی ما قرار می دهد که شرایط آبی نقاط مختلف کشور در وضعیت قرمز قرار دارد. اساسا این وضعیت قرمز، ارتباطی به دوربودن به دریا یا کویری بودن ندارد. برای نمونه، استان گلستان به عنوان منطقه مجاور دریا اما به دلیل کم بارشی های پیوسته همین حالا در شرایط تشنگی به سر می برد.
وابستگی 97 درصدی به منابع زیرزمینی و تشنگی مدام
استان گلستان از جمله استان هایی است که با وجود مجاورت با دریا و جنگل اما مبتلا به آسیب ها و تبعات شدید پدیده تغییر اقلیم شده است. خشکسالی‌های چند سال اخیر فشار را بر منابع آبی استان گلستان به شدت زیاد کرده و پیامدهای منفی آن هم در بخش کشاورزی و محیط زیست و هم در بخش شرب، تشدید شده است. وابستگی حدود 97 درصدی آب شرب استان به آب‌های زیرزمینی سبب شده تا این خشکسالی‌ها، شرایط را برای تأمین آب سخت و سخت‌تر کند. دنیای اقتصاد، روز گذشته نوشت: در حال حاضر در مرکز استان گلستان، مردم بیش از 10 ساعت در شبانه روز با قطعی آب مواجه هستند. آن هایی که تمکن مالی دارند با خرید پمپ و تانکرهای آب و آن هایی که شرایط اقتصادی مناسبی ندارند با ذخیره سازی آب در دبه‌ها، نیاز خود را برطرف می‌کنند. این قطعی‌های آب در زمستان و تابستان همچنان پابرجاست، هرچند احداث سد و پروژه‌هایی مانند آب شیرین کن نیز برای رفع تنش آبی در استان پیش بینی شده اما احداث آن ها حداقل 5 سال زمان می‌برد و آن طور که رئیس مجمع نمایندگان استان گفته چاره ای جز حفر و تجهیز چاه‌های جدید برای تأمین آب شرب در کوتاه مدت وجود ندارد.
تنش آبی در 22 استان و 43 شهر
در همین باره در سایر نقاط کشور، آمار مدیرعامل آبفای کشور قابل تامل است. هاشم امینی، مدیرعامل آبفای کشور دو روز قبل، از تنش آبی در ۲۲ استان خبر داد و اعلام کرد: پروژه‌های رفع تنش آبی در 43 شهر و 22 استان در حال اجراست و شرکت‌های آبفا موظف اند وضعیت منابع آبی را به‌صورت مستمر رصد کنند. این مسئول، بهمن ماه گذشته نیز گفته بود: در چهار سال گذشته شرایط خشکسالی متفاوت از بقیه سال‌ها بوده است.
بارش ها یک سوم میانگین جهانی
بنابر آمارهای بین المللی بارش سالانه ایران حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر است که یک‌سوم میانگین جهانی به شمار می‌رود. علاوه بر این، توزیع بارش‌ها در استان‌های مختلف نابرابر است. به‌طوری که در برخی مناطق میانگین بارش سالانه کمتر از ۳۰ میلی‌متر و در مناطق دیگر بیش از ۱۳۰۰ میلی‌متر گزارش شده و مدیریت این وضعیت کار دشواری است.
رتبه 53 در جدول جهانی
درباره کم بارشی ها و جایگاه ایران در مقایسه با سایر کشورها، مدیر عامل شرکت مهندسی آبفای کشور می گوید: کشور ما از نظر رتبه‌بندی بارش‌ها طی ۵۷ سال که به آمار بارش ها دسترسی داریم، در جایگاه ۵۳ قرار دارد که این وضعیت بر کمیت منابع آب سطحی و زیرزمینی اثرگذار و نشان‌دهنده بحرانی بودن شرایط بارش‌هاست.
تابستان سختی پیش رو داریم
همه آن چه درباره بحران های آبی به آن اشاره شد، این نتیجه را پیش رویمان قرار می دهد که تابستان امسال برایمان بیش از همیشه داغ تر و خشک تر خواهدبود. احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی در تازه ترین آمارهای آبی خود گفته است: امسال تابستان سختی را پیش رو خواهیم داشت. برای مقابله با تنش‌های آبی و بحران‌های احتمالی، باید پیش‌آمادگی‌های لازم را از هم‌اکنون شروع کنیم. پس از تابستان، با شرایط پاییزی خشک و کم‌بارش رو‌به‌رو خواهیم شد. بنابراین، لازم است که مدیریت منابع آب به‌ویژه برای تأمین آب کشاورزی و مصارف دیگر در پاییز آینده به‌طور جدی مدنظر قرار گیرد.
رودخانه های کم آب
اگر این روزها در جاده های کشور گذری کرده باشید، می بینید که رودخانه ها گویی با آب ها قهر کرده اند. رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی می گوید: کمبود برف در مناطق کوهستانی و مرتفع همه مناطق ایران باعث می‌شود رودخانه‌ها وضعیت خوبی نداشته باشند. با توجه به پیش‌بینی دمای 0.5 تا 1.5 درجه بالاتر از نرمال، برف مناطق مرتفع زودتر آب شده و با انباشت ضعیف برف، آورده رودخانه کاهش یافته و تغذیه سد‌ها کمترمی‌شود. دمای بالاتر از نرمال یعنی تبخیر بالاتر و تقاضای بیشتر برای آب. این وضعیت به خصوص در تهران تنش آبی را تشدید می‌کند.
لانینا در آسمان کشور!
او می گوید:پدیده‌های لانینا، به‌ویژه در سال‌هایی که این پدیده غالب است، معمولاً باعث عبور کمتر سامانه‌های جوی از روی ایران و کاهش رطوبت می‌شود. در چنین شرایطی، بارش‌ها کمتر از حد نرمال است و به‌ویژه پاییز‌های ایران خشک‌تر از معمول می‌شوند.
وی با اشاره به پیش‌بینی‌های بلندمدت افزود: پاییز آینده ممکن است در شرایط لانینا تا شرایط خنثی قرار گیرد و ۲۰ درصد احتمال ورود به وضعیت ال‌نینو وجود دارد. در صورتی که ال‌نینو وارد شود، احتمال بارش‌های کمتر از نرمال در ایران بیشتر خواهد شد که این خود هشداری جدی برای کشور است و نشان‌دهنده احتمال شرایط کم‌بارشی در پاییز است.