مسیر بازگشت به زندگی پسا تجاوز
پرستو عادل صدیق | روان‌شناس
دستگیری مردی که از طریق آگهی‌های اپلیکیشن دیوار، زنان را فریب می‌داد و پس از سرقت، به آن‌ها تجاوز می‌کرد و به شدت کتک‌شان می‌زد، بار دیگر افکار عمومی را با خشونتی عمیق و تکان‌دهنده روبه‌رو کرد. این وقایع اگرچه در ظاهر یک «خبر» هستند، اما در باطن، بازتاب زخم‌هایی روانی‌اند که برای قربانی، تا سال‌ها یا حتی تا پایان عمر باقی می‌مانند. ماجرا از این قرار بود که رسیدگی به شکایت‌های سریالی چندین زن در نقاط مختلف پایتخت از نیمه دوم سال ۱۴۰۳ در دستور کار پلیس قرار گرفت. نقطه اشتراک اظهارات خانم هایی که شاکی بودند این بود که همگی آن‌ها در سایت دیوار طعمه مرد جوانی شده و پس از این که آن ها را با فریب به محل قرار کشانده بود، با موتورسیکلت این افراد را بوده و در محل خلوتی از حاشیه شهر آن ها را تحت آزار و اذیت جنسی و تجاوز قرار داده بود. در ادامه روایتی روان‌شناختی از خشونت جنسی، آگاهی اجتماعی و ضرورت درمان آن خواهیم داشت.
طعمه آگهی‌های فضای مجازی نشویم
فضای‌مجازی به‌ویژه اپلیکیشن‌های خرید و فروش آنلاین، محیطی بی‌پشتوانه برای برقراری ارتباط با غریبه‌ها فراهم کرده‌اند. قربانیان این پرونده هم از طریق همین فضا، طعمه فردی خطرناک شدند. رعایت نکات امنیتی ساده اما مهم می‌تواند احتمال آسیب را کاهش دهد: هیچ‌گاه در مکان خلوت با فرد ناآشنا قرار ملاقات نگذارید؛ اطلاعات شخصی و محل زندگی را با کسی که نمی‌شناسید، به اشتراک نگذارید؛ نشانه‌های رفتاری مشکوک یا ضدونقیض را جدی بگیرید و مکالمه را متوقف کنید؛ تأکید بر آموزش سواد رسانه‌ای، به‌ویژه برای دختران و نوجوانان، ضرورتی جدی‌ست که باید در مدارس و خانواده‌ها جدی گرفته شود.
تروما؛ ادامه یک حادثه کوتاه
تجربه خشونت جنسی، نوعی تروماست که پیامدهای روانی آن ممکن است تا سال‌ها ادامه یابد. زنانی که قربانی چنین خشونتی می‌شوند، اغلب با کابوس، اضطراب، بی‌اعتمادی، اختلال خواب و احساس بی‌ارزشی مواجه‌اند. در مورد کودکان و نوجوانانی که از سوی افراد معتمد – مثل معلم یا آشنا – مورد آزار قرار می‌گیرند، این زخم‌ها معمولا پنهان و ریشه‌دارترند و می‌توانند بر شخصیت، هویت و روابط آینده آن‌ها اثر بگذارند.
با این اتفاق تلخ چه کنیم؟
اگر این اتفاق برای شما یا یکی از اطرافیانتان افتاده است، چه باید کرد؟
1 احساساتتان را بپذیرید. ترس، خشم، شرم یا سردرگمی کاملاً طبیعی‌اند. انکار یا سرکوب آن‌ها، تنها روند بهبود را کند می‌کند.
2 خودتان را سرزنش نکنید. هیچ رفتار، لباس یا موقعیتی، مجوز تجاوز نیست. مجرم، تنها کسی‌است که مرتکب خشونت شده.
3 از یک روان‌شناس متخصص در حوزه تروما کمک بگیرید. روان‌درمانی می‌تواند در بازیابی حس امنیت، اعتماد و کنترل بر زندگی بسیار مؤثر باشد.
4 تجربه‌تان را با کسی که به او اعتماد دارید، در میان بگذارید. صحبت‌کردن با یک دوست، مشاور یا عضو خانواده، گام مهمی برای خروج از انزواست.
5 تصمیم‌گیری درباره شکایت قانونی، باید با آمادگی روانی همراه باشد. این روند فشار زیادی دارد و لازم است با حمایت اطرافیان و مشاوره حرفه‌ای همراه شود.
نقش خانواده؛ مرز بین رنج و رهایی
نحوه برخورد خانواده با قربانی، نقش تعیین‌کننده‌ای در روند بهبودی او دارد. خانواده‌هایی که با باور، پذیرش و حمایت واکنش نشان می‌دهند، مسیر درمان را هموارتر می‌کنند. اما سرزنش، انکار یا سکوت، به‌معنای تحمیل رنجی مضاعف است. چند توصیه به اطرافیان و خانواده‌های قربانی تجاوز هم داریم:
* قربانی را بدون قید و شرط باور کنید؛ حتی اگر پذیرش ماجرا سخت باشد.
* به‌جای پرسش‌های قضاوت‌گر، بپرسید: «الان چه کاری از دستم برمیاد؟»
* عجله نکنید. بهبود روانی نیازمند زمان، صبر و همراهی‌ست.
* در صورت نیاز، خودتان نیز از مشاوره خانوادگی بهره بگیرید.
اگر آسیب دیده‌اید ...
زخم روانیِ ناشی از خشونت جنسی، اغلب بی‌صدا و پنهان است؛ اما پیامدهای آن می‌تواند زندگی فرد را به‌کلی تحت‌تأثیر قرار دهد. درمان این زخم‌ها نیازمند فضایی امن، حمایت‌گر و بدون قضاوت است؛ جایی که قربانی بتواند بدون ترس، حرف بزند، گریه کند، و بازسازی را آغاز کند. اگر آسیب دیده‌اید، به خودتان فرصت ترمیم بدهید. این آسیب، هویت شما را تعریف نمی‌کند. شما هنوز همان فرد باارزشی هستید که حق زیستن، دوست‌داشتن و دوباره برخاستن دارد. کمک خواستن، نشانه ضعف نیست؛ بلکه اولین گام شجاعانه برای بازگشت به زندگی است. اگر عضوی از خانواده قربانی هستید، بدانید حضور آرام، درک همدلانه و پرهیز از قضاوت، می‌تواند مسیر زندگی یک انسان را تغییر دهد.
فراموش نکنیم که درمان زخم‌های روان، نه فقط وظیفه روان‌شناس بلکه مسئولیتی انسانی و جمعی است.
طعمه آگهی‌های فضای مجازی نشویم
فضای‌مجازی به‌ویژه اپلیکیشن‌های خرید و فروش آنلاین، محیطی بی‌پشتوانه برای برقراری ارتباط با غریبه‌ها فراهم کرده‌اند. قربانیان این پرونده هم از طریق همین فضا، طعمه فردی خطرناک شدند. رعایت نکات امنیتی ساده اما مهم می‌تواند احتمال آسیب را کاهش دهد: هیچ‌گاه در مکان خلوت با فرد ناآشنا قرار ملاقات نگذارید؛ اطلاعات شخصی و محل زندگی را با کسی که نمی‌شناسید، به اشتراک نگذارید؛ نشانه‌های رفتاری مشکوک یا ضدونقیض را جدی بگیرید و مکالمه را متوقف کنید؛ تأکید بر آموزش سواد رسانه‌ای، به‌ویژه برای دختران و نوجوانان، ضرورتی جدی‌ست که باید در مدارس و خانواده‌ها جدی گرفته شود.
تروما؛ ادامه یک حادثه کوتاه
تجربه خشونت جنسی، نوعی تروماست که پیامدهای روانی آن ممکن است تا سال‌ها ادامه یابد. زنانی که قربانی چنین خشونتی می‌شوند، اغلب با کابوس، اضطراب، بی‌اعتمادی، اختلال خواب و احساس بی‌ارزشی مواجه‌اند. در مورد کودکان و نوجوانانی که از سوی افراد معتمد – مثل معلم یا آشنا – مورد آزار قرار می‌گیرند، این زخم‌ها معمولا پنهان و ریشه‌دارترند و می‌توانند بر شخصیت، هویت و روابط آینده آن‌ها اثر بگذارند.
با این اتفاق تلخ چه کنیم؟
اگر این اتفاق برای شما یا یکی از اطرافیانتان افتاده است، چه باید کرد؟
1 احساساتتان را بپذیرید. ترس، خشم، شرم یا سردرگمی کاملاً طبیعی‌اند. انکار یا سرکوب آن‌ها، تنها روند بهبود را کند می‌کند.
2 خودتان را سرزنش نکنید. هیچ رفتار، لباس یا موقعیتی، مجوز تجاوز نیست. مجرم، تنها کسی‌است که مرتکب خشونت شده.
3 از یک روان‌شناس متخصص در حوزه تروما کمک بگیرید. روان‌درمانی می‌تواند در بازیابی حس امنیت، اعتماد و کنترل بر زندگی بسیار مؤثر باشد.
4 تجربه‌تان را با کسی که به او اعتماد دارید، در میان بگذارید. صحبت‌کردن با یک دوست، مشاور یا عضو خانواده، گام مهمی برای خروج از انزواست.
5 تصمیم‌گیری درباره شکایت قانونی، باید با آمادگی روانی همراه باشد. این روند فشار زیادی دارد و لازم است با حمایت اطرافیان و مشاوره حرفه‌ای همراه شود.
نقش خانواده؛ مرز بین رنج و رهایی
نحوه برخورد خانواده با قربانی، نقش تعیین‌کننده‌ای در روند بهبودی او دارد. خانواده‌هایی که با باور، پذیرش و حمایت واکنش نشان می‌دهند، مسیر درمان را هموارتر می‌کنند. اما سرزنش، انکار یا سکوت، به‌معنای تحمیل رنجی مضاعف است. چند توصیه به اطرافیان و خانواده‌های قربانی تجاوز هم داریم:
* قربانی را بدون قید و شرط باور کنید؛ حتی اگر پذیرش ماجرا سخت باشد.
* به‌جای پرسش‌های قضاوت‌گر، بپرسید: «الان چه کاری از دستم برمیاد؟»
* عجله نکنید. بهبود روانی نیازمند زمان، صبر و همراهی‌ست.
* در صورت نیاز، خودتان نیز از مشاوره خانوادگی بهره بگیرید.
اگر آسیب دیده‌اید ...
زخم روانیِ ناشی از خشونت جنسی، اغلب بی‌صدا و پنهان است؛ اما پیامدهای آن می‌تواند زندگی فرد را به‌کلی تحت‌تأثیر قرار دهد. درمان این زخم‌ها نیازمند فضایی امن، حمایت‌گر و بدون قضاوت است؛ جایی که قربانی بتواند بدون ترس، حرف بزند، گریه کند، و بازسازی را آغاز کند. اگر آسیب دیده‌اید، به خودتان فرصت ترمیم بدهید. این آسیب، هویت شما را تعریف نمی‌کند. شما هنوز همان فرد باارزشی هستید که حق زیستن، دوست‌داشتن و دوباره برخاستن دارد. کمک خواستن، نشانه ضعف نیست؛ بلکه اولین گام شجاعانه برای بازگشت به زندگی است. اگر عضوی از خانواده قربانی هستید، بدانید حضور آرام، درک همدلانه و پرهیز از قضاوت، می‌تواند مسیر زندگی یک انسان را تغییر دهد.
فراموش نکنیم که درمان زخم‌های روان، نه فقط وظیفه روان‌شناس بلکه مسئولیتی انسانی و جمعی است.