ساعاتی قبل از سفر عراقچی به چین،پوتین قانون معاهده جامع راهبردی با ایران را امضا کرد. دولت ضمن پیش بردن مذاکرات با آمریکا تلاش دارد تا با نگاه به شرق،توازن را به سیاست خارجی کشورمان بازگرداند
دیپلماسی با چاشنی توازن
توکلی
این روزها و درحالی که همه نگاه ها و توجهات در حوزه دیپلماسی به مذاکرات میان تهران - واشنگتن معطوف شده است، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان اعلام کرد که سیدعباس عراقچی رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان قرار است امروز تهران را به مقصد پکن ترک کند. همزمان با انتشار این خبر، در خبری مهم اعلام شد که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه قانون معاهده جامع راهبردی میان این کشور و جمهوری اسلامی ایران را که پیشتر به تصویب دومای دولتی و شورای فدراسیون
(دو رکن قانون گذاری روسیه) رسیده بود، امضا کرد. باید گفت اخبار سفر قریب الوقوع وزیر امور خارجه به چین و امضای معاهده جامع راهبردی ایران و روسیه توسط پوتین، فصل جدیدی از دیپلماسی چندوجهی جمهوری اسلامی ایران را رقم زده است. این تحرکات، فراتر از رویدادهای روزمره دیپلماسی، نشان از استراتژی حساب‌شده‌ای دارد که تهران در تعامل با قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای دنبال می‌کند. این سیاست، به دور از انفعال و یا اتکای صرف به یک قطب مشخص، بر حفظ تعادل و تنوع بخشی در روابط خارجی استوار است.
تنوع در گزینه های سیاست خارجی ایران
سفر آتی وزیر امور خارجه به چین، به عنوان یکی از شرکای استراتژیک ایران، در حالی برنامه‌ریزی شده که قرار است فردا مذاکرات تهران - واشنگتن در سطح فنی در مسقط برگزار شود . سخنگوی وزارت امور خارجه ضمن تایید این سفر، بر برنامه‌ریزی قبلی آن تاکید کرد و گفت رایزنی درباره روند گفت‌وگوها با مقامات چینی از اهداف این سفر خواهد بود. اما نکته کلیدی اینجاست که بخش عمده سفر، به پیگیری اجرای توافقات دوجانبه و گسترش روابط رو به رشد ایران و چین اختصاص دارد. پیشتر نیز در خبرها آمد که حجت الاسلام محسنی اژه ای رئیس دستگاه قضا قرار است به زودی عازم چین شود. این تحرکات و سفرهای متعدد مقامات عالی‌رتبه ایرانی به کشورهای مختلف، پیامی روشن به داخل و خارج از کشور ارسال می‌کند:« ایران در سیاست خارجی خود، مسیرها و گزینه‌های متنوعی را دنبال می‌کند و در سطوح عالی، روابط با قطب‌های مختلف سیاسی و اقتصادی جهان و منطقه را پیگیری می‌کند.» این سیاست فعال، نشان از استقلال و عدم وابستگی ایران به یک قدرت مشخص دارد و این پیام مهم را به دنیا مخابره می‌کند که ایران، نه دست بسته و نه مستأصل است. بلکه با اتکا به ظرفیت‌های داخلی و روابط خارجی چندوجهی، به دنبال پیشبرد منافع ملی خود است. مسیری که به درستی حاکمیت و دولت سیزدهم آن را هدف گرفته و به خصوص در مقایسه با دهه 1390 که تمرکز اصلی بر مذاکرات با غرب بود، به وضوح قابل مشاهده است. ایران امروز، به دنبال حفظ توازن میان شرق و غرب است و بر گسترش روابط با شرکای استراتژیک در شرق آسیا و روسیه نیز تاکید دارد. سفر آقای عراقچی به روسیه در میانه مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا و سفر اخیر ایشان به چین، نمونه بارز این رویکرد تعادلی است. این که در زمان مذاکرات با آمریکا، مقامات ارشد ایرانی به مسکو و پکن سفر می‌کنند، نشان از عزم جدی ایران برای تعمیق همکاری‌های استراتژیک با قدرت‌های نوظهور در شرق دارد.
اهمیت ارتباط با شرق در اوج مذاکره با آمریکا
همزمانی اعلام سفر قریب الوقوع آقای عراقچی به چین با خبر مهم امضای معاهده جامع راهبردی ایران و روسیه توسط رئیس‌جمهور روسیه، اهمیت این رویکرد چندوجهی را دوچندان می‌کند. این معاهده که پس از تصویب در دو مجلس روسیه، اکنون با امضای پوتین به مرحله اجرایی شدن نزدیک شده است، چارچوبی قانونی برای توسعه همکاری‌های درازمدت مسکو و تهران در همه حوزه‌ها از جمله دفاعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی فراهم می‌کند. یکی از نکات قابل توجه در این معاهده، ماده‌ای است که در صورت حمله به یکی از طرفین، طرف دیگر متعهد می‌شود که هیچ‌گونه کمک نظامی یا دیگری به متجاوز ارائه نکند. این ماده، اهمیت استراتژیک این معاهده را برای هر دو کشور نشان می‌دهد. پیشتر عراقچی در گفت وگوی اختصاصی با شبکه راشاتودی درباره اهمیت این توافق گفته بود: «این معاهده چشم‌انداز درازمدتی را به روابط ایران و روسیه می‌دهد. همکاری‌هایی که بین دو کشور وجود دارد، قبل از این معاهده شروع شده و ما الان در شرایط بسیار خوبی به سر می‌بریم، ولی این معاهده هم پایه‌های قوی‌تری برای روابط ایجاد می‌کند و هم این که چون دوره توافق ۲۰ ساله هست و قابل تمدید هم هست، چشم‌انداز درازمدتی را ایجاد می‌کند.» وی ادامه داد: «معاهده جامع راهبردی به بقیه دنیا هم این پیام رامی دهد که ایران و روسیه به دنبال همکاری‌های درازمدت هستند و مسائل مقطعی نمی‌تواند این رابطه را دچار خدشه کند؛ بنابراین معتقدم با اجرایی شدن این معاهده، مسیر همکاری‌های ما قویتر و سریعتر جلو خواهد رفت.» در مجموع، تحرکات اخیر در صحنه دیپلماسی ایران، نشان‌دهنده رویکردی فعال، چندوجهی و مستقل است. این رویکرد، بر حفظ توازن در روابط خارجی و تنوع‌بخشی به همکاری‌های بین‌المللی تاکید دارد. همزمان با دنبال کردن مسیر مذاکرات هسته‌ای، ایران به گسترش روابط راهبردی با شرکای خود در شرق نیز اهمیت زیادی می‌دهد. این رویکرد، به ایران این امکان را می‌دهد که با قدرت بیشتر و به دور از فشار و تحریم‌ها، منافع ملی خود را دنبال کند. امضای معاهده جامع راهبردی با روسیه و گسترش روابط با چین، نمونه‌های بارز این رویکرد استراتژیک هستند.