تجربه‌های تازه ابراهیم
مائده کاشیان
ابراهیم حاتمی‌کیا کار خود را با سینمای دفاع مقدس آغاز کرد و در ساخته‌های خود از زوایای مختلف به دوران دفاع مقدس، تبعات جنگ و تاثیرات آن دوران پرداخت. این کارگردان سپس در دهه 80، یک فیلم سیاسی مانند «به رنگ ارغوان» را کارگردانی کرد و اواخر این دهه نیز فیلم «دعوت» را به عنوان متفاوت‌ترین ساخته خود به کارنامه‌اش اضافه کرد. ابراهیم حاتمی‌کیا از آن دوران تا امروز که فیلم «موسی کلیم‌ا...» را روی پرده سینما دارد، هر از گاهی سراغ آثاری رفته که از نظر محتوا و ژانر تجربه متفاوتی در کارنامه او به حساب می‌آیند. جدیدترین نمونه آن نیز پروژه عظیم «موسی (ع)» است که این روزها نسخه سینمایی آن در حال اکران است. به همین بهانه تجربه‌های خاص و متفاوت حاتمی‌کیا را بررسی کردیم.
آغاز مسیر جدید با «دعوت»
ابراهیم حاتمی‌کیا پس از ساخت آثار دفاع مقدسی، سال 87 فیلم «دعوت» را جلوی دوربین برد. این فیلم چند اپیزودی به موضوع بحث‌برانگیز سقط جنین می‌پرداخت، بنابراین شخصیت‌های اصلی فیلم کاراکترهای زن در سنین و طبقات اجتماعی مختلف بودند. «دعوت» جزو آثار سینمای موسوم به اجتماعی دسته‌بندی می‌شود؛ بنابراین وجود چنین فیلمی با محوریت سقط جنین در کارنامه کارگردانی که آثار او یا در جبهه و جنگ می‌گذشتند یا قصه‌شان مستقیم یا غیرمستقیم با جنگ تحمیلی پیوند خورده بود، اتفاق جدیدی به حساب می‌آمد. همکاری حاتمی‌کیا با چهره‌هایی مانند مهناز افشار و کتایون ریاحی در «دعوت» نیز مورد توجه قرار گرفت. اولین همکاری این کارگردان با مریلا زارعی نیز در این فیلم رقم خورد و پس از آن در ساخته‌های دیگر این کارگردان ادامه پیدا کرد. حاتمی‌کیا سال‌ها بعد فیلم «خروج» محصول سال 98 را به عنوان دیگر فیلم کارنامه‌اش با مضمون اجتماعی تولید کرد. چند کشاورز مُسن و معترض شخصیت‌های اصلی فیلم بودند و «خروج» به عنوان یک فیلم جاده‌ای تجربه جدیدی در کارنامه حاتمی‌کیا بود.
یک «جشن» توقیفی
فیلم «گزارش یک جشن» تنها اثر کارنامه ابرهیم حاتمی‌کیاست که تا به حال اکران نشده است. این فیلم محصول سال 89، اولین‌بار در بیست‌ونهمین جشنواره فجر رونمایی شد و سپس به دلیل اشاره‌هایی که به وقایع سال 88 داشت، مُهر توقیف روی آن خورد. این فیلم روی نسل جوان آن دوران، دغدغه‌ها، پرسش‌هایشان و شکاف نسل‌ها تمرکز دارد. این فیلم نیز از نظر مضمون و محتوا جزو آثار متفاوت حاتمی‌کیا شناخته می‌شود و هنوز پس از گذشت سال‌ها نتوانسته رفع توقیف شود و رنگ پرده سینما را ببیند.
قصه‌ای از عالم ارواح و ماورا
حاتمی‌کیا چهار سال پس از سریال موفق «خاک سرخ»، سال 85 دومین مجموعه تلویزیونی خود را با نام «حلقه سبز» جلوی دوربین برد. این سریال درباره یک جوان معلول است که دچار مرگ مغزی می‌شود و قرار است قلب او به فرد دیگری اهدا شود. روح این شخصیت به اسم «حسن گلاب»، با یک دانشجوی پزشکی ارتباط برقرار می‌‌کند و از او می‌خواهد گیرنده قلبش را خود انتخاب کند. سریال «حلقه سبز» فضایی ماورایی داشت و از این جهت با دیگر ساخته‌های حاتمی‌کیا، تفاوت اساسی داشت. این مجموعه نه تنها تجربه جدیدی برای حاتمی‌کیا بود، بلکه از زاویه متفاوتی نیز به موضوع اهدای عضو می‌پرداخت. سیما تیرانداز و حمید فرخ‌نژاد بازیگران اصلی سریال بودند. ابتدا قرار بود مریلا زارعی نقش تیرانداز را ایفا کند، اما این بازیگر به تازگی در گفت‌وگو با فیلم‌نیوز توضیح داد که بر سر مبلغ قرارداد با سازندگان به توافق نرسیده بود، به همین دلیل اولین همکاری آن‌ها به واسطه این سریال شکل نگرفت و سیما تیرانداز جایگزین شد.
روایت اولین اثر تاریخی - مذهبی
پروژه «موسی (ع)» چه از نظر قصه و ژانر، چه از نظر شرایط ساخت، تجربه مهم و کاملا جدیدی برای ابراهیم حاتمی‌کیا است. نسخه سریالی این اثر به زندگی حضرت موسی (ع) می‌پردازد و نسخه سینمایی و پیش‌نمایش آن که سال گذشته در جشنواره فجر رونمایی شد و به مناسبت نوروز امسال اکران شد نیز، تولد حضرت موسی (ع) را به تصویر کشیده است. حاتمی‌کیا در این اثر برای اولین‌بار سراغ یک قصه قرآنی رفته و پروژه‌ای تاریخی را کارگردانی کرده است. هرچند که این کارگردان پیش‌تر دو سریال تلویزیونی ساخته بود، اما مجموعه «موسی (ع)» پروژه‌ای عظیم و پیچیده است که مانند نسخه سینمایی، با استفاده از فناوری جدید و کاربرد های هوش مصنوعی ساخته خواهد شد، بنابراین حاتمی‌کیا در زمینه سریال‌سازی نیز با چالش جدیدی مواجه است. بخشی از دکورها در فیلم «موسی کلیم‌ا... (ع)» به واسطه جلوه‌های ویژه ساخته شده، همچنین برای نمایش چهره حضرت موسی (ع) نیز از کاربردهای هوش مصنوعی استفاده شده است. این فیلم در جشنواره فجر مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت و اکنون با فروش 52 میلیاردی و جذب حدود 600 هزار مخاطب، دومین فیلم پرفروش گیشه است.