کم مصرف ها، هدف افزایش تعرفه ها!

محمد حقگو

در شرایطی که کارشناسان درخصوص تغییر تعرفه های برق، توصیه می کنند که رشد تعرفه طبقات بالای مصرف، بیشتر از رشد تعرفه طبقات پایین تر مصرف باشد، پیش نویس جدید تعرفه های برق که قرار است از ابتدای خرداد اجرایی شود، نشان می دهد تعرفه کلیه طبقات مصرف چیزی بین 26.5 تا 35.5 درصد افزایش یافته است. با این حال جدای از افزایش هزینه تامین برق که موجب رشد هزینه برق همه طبقات مصرف می شود، «ضرایب تعرفه» ها برای طبقات پرمصرف عمدتاً تغییری نداشته و افزایش این ضرایب دامن طبقات کم مصرف را گرفته است!
به گزارش خراسان، وزیر نیرو دیروز در پاسخ به سوالی درخصوص برنامه وزارت نیرو برای تغییر تعرفه‌ها گفت: تعرفه‌ها به صورت پلکانی افزایش خواهد یافت. برای مصرف‌های در حد الگو تغییر چندانی نخواهد داشت. اما برای مشترکانی که فراتر از الگو مصرف می‌کنند بیشتر موثر خواهد بود و این موضوع هم در آب و هم برق اجرایی می‌شود.
در همین حال وزارت نیرو با انتشار پیش نویس تعرفه های برق که قرار است از ابتدای خرداد اجرایی شود، اعلام کرد که مصمم است با هدف اصلاح رفتار مشترکان بدمصرف میزان تعرفه این نوع مشترکان را به گونه ای تنظیم کند که آنان تشویق به اصلاح رفتار شده یا این که قیمت برق خود را به بالاترین نرخ پرداخت کنند.
با این حال، مقایسه تغییرات انجام شده در جدول تعرفه های برق (لااقل برای مناطق عادی) نشان می دهد که تغییر و رشد تعرفه های برق، به گونه ای نخواهد بود که تغییر رفتار مورد انتظار مشترکان پرمصرف اتفاق بیفتد.  
 افزایش «ضریب» تعرفه برای
 کم مصرف ها
قبل از هر چیز باید به فرمول محاسبه تعرفه های برق اشاره کرد. وزارت نیرو این فرمول را این گونه تنظیم کرده که تعرفه هر طبقه مصرف، حاصل ضرب یک «ضریب» در «هزینه های تامین برق» باشد. در نتیجه هزینه تامین برق اگر چه ثابت است، اما تغییر ضریب یادشده، موجب تغییر نهایی تعرفه برق هر طبقه خواهد شد.

​​​​​​​
با این تفاسیر، در جدول، تغییرات قیمت پایه پلکان های مصرف برق بین پیش نویس اخیر و بخشنامه تعرفه های برق در مهر سال گذشته نشان داده شده است. همان طور که ملاحظه می شود در حوزه کم مصرف ها همه پلکان های مصرف مشمول افزایش «ضریب» تعرفه شده اند. به عنوان مثال برای مصرف صفر تا 100 کیلووات ساعت در ماه، قیمت پایه از 0.142 برابر هزینه تامین برق به 0.146 برابر آن افزایش یافته است. مشترکانی که بین 100 تا 200 کیلووات ساعت در ماه مصرف کنند، به ازای مازاد مصرف نسبت به پلکان قبل، باید 0.17 هزینه های تامین برق را بپردازند. در حالی که این رقم پیشتر 0.166 برابر هزینه های تامین برق بود. همین طور در ماه های گرم، مشترکان کم مصرف مناطق عادی در حالی که پیشتر باید 0.355 برابر هزینه تامین برق می پرداختند، هم اینک این ضریب برای آن ها به 0.365 برابر افزایش یافته است.به این ترتیب مشاهده می شود که ضرایب یادشده در همه پلکان‌ها برای کم مصرف ها افزایش داشته است.
 عمده «ضرایب» تعرفه پرمصرف ها ثابت ماند
به رغم تغییرات یادشده در ضریب تعرفه کم مصرف ها، شاهد این هستیم که در عمده طبقات پرمصرف، ضریب تعرفه ها ثابت باقی مانده است. همان طور که در جدول ملاحظه می شود، در 10 طبقه از 12 طبقه مشترکان پرمصرف در مناطق عادی در مجموع ماه های گرم و غیرگرم، تعرفه هزینه های برق کماکان بین 0.5 تا 5 برابر هزینه های تامین برق ثابت مانده است. با دقت بیشتر در جدول و محاسباتی که در انتهای آن آمده مشاهده می شود که نتیجه این تغییرات تعرفه ای این بوده است که تعرفه کم مصرف ها که بین 29.5 تا 30 درصد افزایش داشته، از رشد تعرفه بسیاری از طبقات پرمصرف، بیشتر هم بوده است!
 علامت سوال جدی درخصوص تغییر رفتار پرمصرف ها
به استناد گزارش 25 آذر پارسال برق نیوز به نقل از داده ها و اطلاعات دفتر سرمایه گذاری و تنظیم مقررات بازار آب و برق وزارت نیرو (توانیر)، مشترکان بخش خانگی که الگوی مصرف برق را رعایت می‌کنند، تنها ۵۲ درصد برق مصرف می‌کنند و ۴۸ درصد برق تولیدی باقی مانده این بخش نیز توسط ۲۵ درصد مشترکان پرمصرف استفاده می‌شود. این آمار نشان می دهد که تاکنون نظام تعرفه ای موجود در تغییر رفتار مشترکان پرمصرف ناکارا بوده است. با این وصف، باید گفت تغییرات تعرفه ای یادشده، عمدتاً به هدف افزایش درآمد وزارت نیرو نزدیک تر است. چراکه اگر چه ضریب تعرفه آن ها افزایش اندکی می یابد، اما موجب تغییر هزینه بیش از نیمی از مشترکان خواهد شد. مشترکانی که کشش زیادی در برابر این تغییرات قیمت هم نخواهند داشت و مصرف خود را خیلی بیش از این نمی توانند کاهش دهند!
از سوی دیگر عمده مشترکان پرمصرف که قطعاً کشش بیشتری نسبت به افزایش هزینه های برق خود دارند، تغییر چندانی در هزینه های برق خود (مگر نهایتاً در حد تورم رسمی سال گذشته) مشاهده نخواهند کرد.
در خور ذکر است هم تجربیات جهانی و هم توصیه های سیاستی برخی اندیشکده ها نیز حاکی از این است که افزایش تعرفه ها باید به گونه ای باشد که تعرفه مشترکین پرمصرف با درصد بیشتری نسبت به دیگر مشترکین گران شود. گزارش 9 مرداد «مسیر اقتصاد» با اشاره به تجربه آفریقای جنوبی در به کارگیری مدل موسوم به «IBT» در تعرفه های برق این کشور نشان می دهد که شرکت‌های تولیدکننده برق آفریقای جنوبی در سال ۲۰۰۹ به شدت زیان ده شد و به همین منظور، رگولاتور انرژی در این کشور تصمیم به افزایش قیمت برق گرفت. بر این اساس طی سه مرتبه افزایش قیمت برق در سال های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳، تعرفه مشترکین پرمصرف «چندین برابر سایر مشترکین» افزایش یافت و منجر به بهبود وضعیت اقتصاد صنعت برق در این کشور شد.
 رشد 26 درصدی هزینه های تامین برق
اگر از موضوع بررسی ضرایب تعرفه ها بگذریم، مقایسه پیش نویس دستورالعمل اخیر تعرفه های برق با دستورالعمل تعرفه ها در مهر سال گذشته نشان می دهد که هزینه تامین برق از 754.2 تومان به 953.7 تومان افزایش یافته که این افزایش 26 درصدی در قالب فرمول ضرایب تعرفه ها، قهراً موجب افزایش هزینه های برق مصرف کنندگان خواهد شد. علاوه بر این ها، تغییرات آبونمان مشترکین برق نیز به این صورت است که آبونمان مشترکین با قدرت 30 کیلووات و بیشتر از 12 هزار و 976 تومان به 13 هزار و 885 تومان افزایش می یابد. برای مشترکین با قدرت کمتر از 30 کیلووات نیز این رقم از 1441 به 1542 تومان افزایش خواهد یافت. غیر از این موارد نیز، افزایش هزینه سوخت نیروگاه ها متغیر دیگری است که به احتمال زیاد با افزایش روبه رو بوده و آن هم به صورت جداگانه از مشترکان دریافت خواهد شد.