پرچم بالا در صادرات نانو
صادق غفوریان
امروز می توان به احترام دانشمندان حوزه نانوی کشور، کلاه از سر برداشت و تمام قد ایستاد که توانسته اند در این سال ها، جایگاه تولید علم نانوی ایران را در جایگاه ششم جهان تثبیت کنند. در کنار این افتخار بزرگ، بخش تجاری سازی و همچنین صادرات محصولات نانو نیز در وضعیت قابل تحسین و آبرومندی رخ نمایی می کند. شب گذشته، دکتر «عماد احمدوند» دبیر ستاد ملی فناوری نانو در گفت وگو با خراسان خاطرنشان کرد: هماکنون 49 کشور، مشتری محصولات نانوی ایران هستند و به طور قطع، ما از کشورهای فعال و برتر تجاری سازی تولیدات نانو در جهان هستیم.
به اعتراف شاخص ها و رتبه بندی موسسات بین المللی
نه امروز، بلکه در حدود یک دهه اخیر، جایگاه فناوری نانوی ایران در بخش تولید علم، در شمار چند کشور برتر جهان بوده است. البته که این پیشرفت غرورآفرین جز با اراده بلند و کوشش خستگی ناپذیر دانشمندان جوان این سرزمین میسر نشده است. جالب است بدانیم که بر اساس روایت ستاد ملی نانو، ایران در سال 1388 در جایگاه پانزدهم جهان و نخست منطقه بوده و امروز در جایگاه ششم قرار دارد.
پایگاه معتبر بین المللی statnano از جمله موسساتی است که پس از پایش شاخص ها رتبه بندی جهانی کشورها را اعلام می کند. این موسسه بین المللی که از سال 2010 راه اندازی شده، به منظور بررسی وضعیت نانویی کشورها 30 شاخص عملکردی بیش از 10 کشور و 400 دانشگاه و سازمان پژوهشی را رصد می کند.
ما از دکتر عماد احمدوند، دبیر ستاد ملی نانو پرسیدیم، آیا حوزه تجاری سازی و صادرات نیز همچون بخش تولید علم دارای رتبه بندی جهانی است، که او پاسخ داد:
«اکنون چنین مرجعی برای رتبه بندی وضعیت کشورها در بخش تجاری سازی، فروش وجود ندارد، چراکه این گونه موارد، عمدتا از شمار اطلاعات محرمانه کشورها تلقی می شود. اما در یک نگاه کلی بر اساس مجموعه ای از شاخص های داخلی، میزان حجم بازار در چند سال اخیر، هر سال رشد 100 درصدی در فروش داشته اند، همچنین رشد 110 درصدی صادرات شرکت ها در سال 1402 نسبت به سال قبل از آن و البته در مقایسه با شاخص های کشورهای فعال نانویی می توانیم ادعا کنیم، ایران در حوزه تجاری سازی نانو نیز در جدول کشورهای برتر و فعال جهان قرار دارد.»
9 درصد فروش محصولات
از محل صادرات
اگر بخواهیم رقم دقیقی از میزان ثروت آفرینی محصولات نانو از محل صادرات را در چرتکه بیندازیم، دبیر ستاد نانو درباره آن می گوید: در سال‌های گذشته، تقریباً هر سال حجم فروش این شرکت‌ها دو برابر سال قبل بوده است. آخرین آمار مربوط به انتهای سال 1402 نشان‌دهنده رشد قابل‌توجه در این حوزه است. احمدوند، دراین باره روز گذشته به تسنیم گفته است: در سال 1402، حجم فروش محصولات نانویی حدود 62 هزار میلیارد تومان بوده است که نسبت به سال قبل، رشدی در حدود صد و خرده‌ای درصد داشته است. از این مقدار، تقریباً 9 درصد مربوط به بازار صادراتی بوده که معادل 145 میلیون دلار از فروش محصولات نانویی به سایر کشورها محسوب می‌شود. می‌توان گفت شرکت‌های مختلف، تجربه صادرات به تقریباً هر پنج قاره جهان را داشته‌اند. براساس اطلاعات استخراج‌شده از گمرک و سامانه دانش‌بنیان معاونت علمی در سال 1402، محصولات نانویی به 49 کشور صادر شده است. البته ممکن است برخی صادرات از طریق شرکت‌های واسط انجام شده باشد که اطلاعات آن در دسترس نبوده، اما آنچه به صورت مستند قابل تأیید است، رقم 49 کشور است. این آمار، سیر رشد از علم تا کسب‌وکار و در نهایت اقتصاد را به خوبی نشان می‌دهد.
تمرکز بر ارزش آفرینی اقتصادی و اجتماعی محصولات
دکتر احمدوند، درباره گونه محصولات نانو، توضیح می دهد: در حال حاضر، بخش قابل‌توجهی از تمرکز ستاد بر اساس اولویت‌های مندرج در سند، معطوف به حوزه‌هایی است که محصولات دارای اثرات اقتصادی و اجتماعی بالاتری هستند. ممکن است برخی محصولات از نظر حجم فروش، رقم چشمگیری نداشته باشند، اما نقشی که در حل مسائل کلان کشور ایفا می‌کنند، بسیار حائز اهمیت است. این دسته از محصولات در اولویت‌های ستاد قرار می‌گیرند. به عنوان مثال می‌توان به حوزه نانو حباب اشاره کرد که اگرچه از نظر حجم بازار عدد بسیار بالایی محسوب نمی‌شود، اما در حوزه کشاورزی می‌تواند تا 15 درصد و در برخی موارد تا 20 درصد بهره‌وری در کشت گلخانه‌ای را افزایش دهد. همچنین در حوزه شیلات، این فناوری قادر است تا حدود سه برابر، میزان برداشت ماهی از استخرها را بهبود بخشد. در این حوزه‌ها، ما از جمله کشورهای مطرحی هستیم که هم فناوری آن را در اختیار داریم و هم شرکت‌های داخلی آن را به صورت عملیاتی مورد استفاده قرار داده‌اند. این دستاوردها باید توسعه یابند تا بتوانند در رفع مشکلات صنایع و حوزه سلامت مؤثر واقع شوند. در حوزه سلامت، شاید بازار داروهای پیشرفته مانند داروهای درمان سرطان از نظر حجم مالی عدد بسیار بالایی نداشته باشد، اما این محصولات دسترسی مردم به روش‌های درمانی پیشرفته‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر را فراهم می‌کنند. زمانی که فقط داروی خارجی در دسترس باشد، با قیمت دلاری، تنها درصد بسیار کمی از مردم می‌توانند به این روش‌های درمانی فکر کنند.