امام صادق(ع) مربی بود نه فقط واعظ
استاد محمدجواد نظافت‌یزدی
امام صادق (ع) تنها آموزگار علم و فقه نبودند، بلکه معلمی جامع بودند؛ آموزگار عقل، عشق و جامعه. در روزگاری که بازار شبهه‌پراکنی و تحریک شهوات داغ بود، امام(ع) نه در قامت یک واعظ موقت، بلکه در نقش یک مربی ماندگار ظاهر شدند. در آستانه روز شهادت ایشان به چند ویژگی شخصیتی و رفتاری آن حضرت که برای نسل جوان درس‌آموز است، اشاره خواهیم کرد.
نگاهی فعال و مسئولانه به جوانان
امام صادق(ع) با سعه‌صدر و نگاه پدرانه، نه تنها پاسخ‌گوی سوالات جوانان بودند، بلکه آن‌ها را برای پاسخ‌گویی به نسل‌های بعد هم آماده می‌کردند. نه می‌ترسیدند، نه می‌راندند. حتی ابوحنیفه را هم می‌پذیرفتند تا بیاموزد و رشد کند. این منطق، منطق تربیت است؛ تربیتی که با تکفیر نمی‌سازد، بلکه به عقل مجال تنفس می‌دهد. نگاه امام به جوانان، نگاهی فعال و مسئولانه بود. نه آن‌ها را نادیده می‌گرفتند، نه در آغوش شعار رهایشان می‌کردند. نخبه‌ها را شناسایی می‌کردند، به آن‌ها میدان می‌دادند و از دل همین میدان، امثال هشام بن حکم بیرون می‌آمدند که نه‌فقط پرسشگر، بلکه پاسخ‌ساز هم بودند.
ایشان فقط از معنویت نمی‌گفتند
ایشان دغدغه زندگی واقعی مردم را داشتند. وقتی صحبت از ازدواج می‌کردند، آن را به آسمان حواله نمی‌دادند؛ به زمین نزدیک می‌کردند. می‌گفتند با حلال، از حرام بی‌نیاز شوید و از خدا روزی‌اش را بخواهید. اگر امام(ع) امروز در میان ما بود، بی‌شک ما را به راه‌اندازی یک «بسیج ملی ازدواج» دعوت می‌کردند؛ جریانی که در آن خانواده، دولت و نهادهای فرهنگی، هم‌دست شوند تا جوانان با امید وارد زندگی شوند، نه با ترس از اجاره و قسط و تورم. ایشان فقط از معنویت نمی‌گفتند، معنویت را زیست می‌کردند؛ وقتی دیوار باغ‌شان را شکاف می‌دادند تا فقرا بی‌اذن وارد شوند و میوه بچینند، وقتی محصول اضافی را میان کارگران تقسیم می‌کردند، وقتی به نیازمندان، بی‌منت کمک می‌کردند. در نگاه ایشان ثروت، وسیله عزت دیگران بود، نه ابزار تجمل خویش. اگر خانه‌ای خالی است و جوانی اجاره‌نشین، منطق امام(ع) حکم می‌کند که آن خانه بی‌درنگ به مأمن تبدیل شود.
جهان، مزرعه بازگشت‌هاست
ایشان ما را به انفاق و رحم دعوت کردند، چون می‌دانستند جهان، مزرعه بازگشت‌هاست؛ روزی، تویی که رحم می‌کنی، و روزی، تویی که به رحم دیگران نیاز داری. این منطق، منطق امام صادق (ع) است. نه واعظ صرف، بلکه مربی. نه اهل مرزکشی‌های تنگ‌نظرانه، بلکه اهل وحدت. با اهل‌سنت به نیکی رفتار می‌کردند، در غم و شادی‌شان شریک بودند و به یاران‌شان می‌فرمودند کاری کنید که زینت ما باشید، نه ننگ ما. امروز اگر بخواهیم جوانان را به دین جذب کنیم، باید با همین منطق تربیت کنیم: با محبت، با سعه‌صدر، با عقلانیت، با واقع‌بینی و با احساس مسئولیت اجتماعی. امام صادق(ع) نه فقط برای دوران خودش، بلکه برای همه زمان‌ها یک الگوست؛ الگوی معلمی که می‌خواست نسل تربیت کند، نه فقط مخاطب جمع کند.
نگاهی فعال و مسئولانه به جوانان
امام صادق(ع) با سعه‌صدر و نگاه پدرانه، نه تنها پاسخ‌گوی سوالات جوانان بودند، بلکه آن‌ها را برای پاسخ‌گویی به نسل‌های بعد هم آماده می‌کردند. نه می‌ترسیدند، نه می‌راندند. حتی ابوحنیفه را هم می‌پذیرفتند تا بیاموزد و رشد کند. این منطق، منطق تربیت است؛ تربیتی که با تکفیر نمی‌سازد، بلکه به عقل مجال تنفس می‌دهد. نگاه امام به جوانان، نگاهی فعال و مسئولانه بود. نه آن‌ها را نادیده می‌گرفتند، نه در آغوش شعار رهایشان می‌کردند. نخبه‌ها را شناسایی می‌کردند، به آن‌ها میدان می‌دادند و از دل همین میدان، امثال هشام بن حکم بیرون می‌آمدند که نه‌فقط پرسشگر، بلکه پاسخ‌ساز هم بودند.
ایشان فقط از معنویت نمی‌گفتند
ایشان دغدغه زندگی واقعی مردم را داشتند. وقتی صحبت از ازدواج می‌کردند، آن را به آسمان حواله نمی‌دادند؛ به زمین نزدیک می‌کردند. می‌گفتند با حلال، از حرام بی‌نیاز شوید و از خدا روزی‌اش را بخواهید. اگر امام(ع) امروز در میان ما بود، بی‌شک ما را به راه‌اندازی یک «بسیج ملی ازدواج» دعوت می‌کردند؛ جریانی که در آن خانواده، دولت و نهادهای فرهنگی، هم‌دست شوند تا جوانان با امید وارد زندگی شوند، نه با ترس از اجاره و قسط و تورم. ایشان فقط از معنویت نمی‌گفتند، معنویت را زیست می‌کردند؛ وقتی دیوار باغ‌شان را شکاف می‌دادند تا فقرا بی‌اذن وارد شوند و میوه بچینند، وقتی محصول اضافی را میان کارگران تقسیم می‌کردند، وقتی به نیازمندان، بی‌منت کمک می‌کردند. در نگاه ایشان ثروت، وسیله عزت دیگران بود، نه ابزار تجمل خویش. اگر خانه‌ای خالی است و جوانی اجاره‌نشین، منطق امام(ع) حکم می‌کند که آن خانه بی‌درنگ به مأمن تبدیل شود.
جهان، مزرعه بازگشت‌هاست
ایشان ما را به انفاق و رحم دعوت کردند، چون می‌دانستند جهان، مزرعه بازگشت‌هاست؛ روزی، تویی که رحم می‌کنی، و روزی، تویی که به رحم دیگران نیاز داری. این منطق، منطق امام صادق (ع) است. نه واعظ صرف، بلکه مربی. نه اهل مرزکشی‌های تنگ‌نظرانه، بلکه اهل وحدت. با اهل‌سنت به نیکی رفتار می‌کردند، در غم و شادی‌شان شریک بودند و به یاران‌شان می‌فرمودند کاری کنید که زینت ما باشید، نه ننگ ما. امروز اگر بخواهیم جوانان را به دین جذب کنیم، باید با همین منطق تربیت کنیم: با محبت، با سعه‌صدر، با عقلانیت، با واقع‌بینی و با احساس مسئولیت اجتماعی. امام صادق(ع) نه فقط برای دوران خودش، بلکه برای همه زمان‌ها یک الگوست؛ الگوی معلمی که می‌خواست نسل تربیت کند، نه فقط مخاطب جمع کند.