حمله پهلگام و آغاز موج تلافی‌جویانه
حمله خونبار به کاروان گردشگران در منطقه «پهلگام» که به کشته شدن ۲۶ نفر انجامید، بار دیگر سایه بحران را بر روابط شکننده هند و پاکستان گسترد. دولت هند بلافاصله با احضار کمیته امنیتی کابینه، مجموعه‌ای از اقدامات شدید را علیه پاکستان اجرایی کرد: از تعلیق فوری خدمات روادید برای شهروندان پاکستانی تا باطل اعلام کردن ویزاهای صادرشده پیشین. در ادامه، وزارت خارجه هند از شهروندان خود خواست از سفر به پاکستان اجتناب کنند و هندی‌های مقیم این کشور را نیز به بازگشت فوری فراخواند. این اقدامات درحالی صورت می‌گیرد که دهلی‌نو به صورت تلویحی، اسلام‌آباد را مسئول این حمله معرفی کرده و بار دیگر انگشت اتهام را به سمت آن کشور به دلیل «حمایت سنتی از گروه‌های مسلح» گرفته است.
معاهده‌ای که دیگر ضامن ثبات نیست
از دیگر تحرکات معنادار هند، تعلیق معاهده آب ۶۵ ساله بین دو کشور بود؛ توافقی که از ۱۹۶۰ تاکنون وظیفه تقسیم آب رودخانه‌های حوزه‌ای حیاتی را برعهده داشت. تصمیم هند در شرایطی اتخاذ شد که منابع امنیتی این کشور گروهی موسوم به «مقاومت کشمیر» را مسئول حمله پهلگام معرفی کرده‌اند. تعلیق این معاهده، که به نوعی از آخرین ضمانت‌های همکاری باقی‌مانده میان دو کشور تلقی می‌شد، پیام واضحی از تضعیف اراده برای حفظ روابط دیپلماتیک دارد. به موازات این تصمیم، هند همچنین مستشاران نظامی و دیپلمات‌های پاکستانی را از خاک خود اخراج کرده و موج دوم اخراج‌ها را نیز برای هفته آینده پیش‌بینی کرده است.
اسلام‌آباد؛ از متهم‌سازی تا اقدامات متقابل
پاکستان در واکنش به اتهامات هند، نه‌تنها آن‌ها را رد کرد بلکه اتهاماتی متقابل علیه دهلی‌نو مطرح کرد؛ از جمله حمایت هند از گروه‌های مسلح بلوچ و فعالیت‌های تروریستی از طریق کنسولگری‌ها در افغانستان. شورای امنیت ملی پاکستان با تشکیل جلسه‌ای اضطراری، مجموعه‌ای از پاسخ‌های متقابل را در دستور کار قرار داد: اعلام مستشاران هندی به‌عنوان عنصر نامطلوب و تعیین ضرب‌الاجل برای خروج، تعلیق کلیه روابط تجاری حتی با واسطه، کاهش پرسنل کمیسیون عالی هند در اسلام‌آباد، بسته شدن حریم هوایی به روی هواپیماهای هندی و هشدار رسمی درباره پیامدهای نقض حقابه در رودخانه‌های غربی. این مجموعه اقدامات، نشانه‌ای روشن از ورود روابط دو کشور به مرحله‌ای بی‌سابقه از تقابل است که چشم‌انداز کوتاه‌مدت آن، بیشتر بر محور امنیتی و تلافی‌جویانه خواهد بود تا دیپلماتیک. در صورت وقوع جنگ گسترده میان هند و پاکستان، با توجه به ظرفیت هسته‌ای هر دو کشور، منطقه جنوب آسیا با بحرانی انسانی و امنیتی مواجه خواهد شد که پیامدهای آن از مرزهای دو کشور فراتر می‌رود. بی‌ثباتی اقتصادی، مهاجرت‌های میلیونی، اخلال در مسیرهای انرژی و تهدید امنیت جهانی از مهم‌ترین تبعات چنین درگیری‌ای خواهد بود؛ جنگی که مهار آن برای هیچ قدرت منطقه‌ای یا جهانی ساده نخواهد بود.
معاهده‌ای که دیگر ضامن ثبات نیست
از دیگر تحرکات معنادار هند، تعلیق معاهده آب ۶۵ ساله بین دو کشور بود؛ توافقی که از ۱۹۶۰ تاکنون وظیفه تقسیم آب رودخانه‌های حوزه‌ای حیاتی را برعهده داشت. تصمیم هند در شرایطی اتخاذ شد که منابع امنیتی این کشور گروهی موسوم به «مقاومت کشمیر» را مسئول حمله پهلگام معرفی کرده‌اند. تعلیق این معاهده، که به نوعی از آخرین ضمانت‌های همکاری باقی‌مانده میان دو کشور تلقی می‌شد، پیام واضحی از تضعیف اراده برای حفظ روابط دیپلماتیک دارد. به موازات این تصمیم، هند همچنین مستشاران نظامی و دیپلمات‌های پاکستانی را از خاک خود اخراج کرده و موج دوم اخراج‌ها را نیز برای هفته آینده پیش‌بینی کرده است.
اسلام‌آباد؛ از متهم‌سازی تا اقدامات متقابل
پاکستان در واکنش به اتهامات هند، نه‌تنها آن‌ها را رد کرد بلکه اتهاماتی متقابل علیه دهلی‌نو مطرح کرد؛ از جمله حمایت هند از گروه‌های مسلح بلوچ و فعالیت‌های تروریستی از طریق کنسولگری‌ها در افغانستان. شورای امنیت ملی پاکستان با تشکیل جلسه‌ای اضطراری، مجموعه‌ای از پاسخ‌های متقابل را در دستور کار قرار داد: اعلام مستشاران هندی به‌عنوان عنصر نامطلوب و تعیین ضرب‌الاجل برای خروج، تعلیق کلیه روابط تجاری حتی با واسطه، کاهش پرسنل کمیسیون عالی هند در اسلام‌آباد، بسته شدن حریم هوایی به روی هواپیماهای هندی و هشدار رسمی درباره پیامدهای نقض حقابه در رودخانه‌های غربی. این مجموعه اقدامات، نشانه‌ای روشن از ورود روابط دو کشور به مرحله‌ای بی‌سابقه از تقابل است که چشم‌انداز کوتاه‌مدت آن، بیشتر بر محور امنیتی و تلافی‌جویانه خواهد بود تا دیپلماتیک. در صورت وقوع جنگ گسترده میان هند و پاکستان، با توجه به ظرفیت هسته‌ای هر دو کشور، منطقه جنوب آسیا با بحرانی انسانی و امنیتی مواجه خواهد شد که پیامدهای آن از مرزهای دو کشور فراتر می‌رود. بی‌ثباتی اقتصادی، مهاجرت‌های میلیونی، اخلال در مسیرهای انرژی و تهدید امنیت جهانی از مهم‌ترین تبعات چنین درگیری‌ای خواهد بود؛ جنگی که مهار آن برای هیچ قدرت منطقه‌ای یا جهانی ساده نخواهد بود.