کاهش تنش در منطقه یا تغییرات بنیادین در ائتلاف ها طی دو هفته اخیر دو دوره مذاکرات
علیرضا عرب
هسته ای ایران و آمریکا ابتدا در مسقط پایتخت عمان و سپس در رم پایتخت ایتالیا انجام شد و برآورد کلی از این دو دوره مذاکره به نحو کم سابقه ای مثبت و امیدوارکننده بوده است. در تحول بی سابقه دیگر وزیر دفاع عربستان سعودی در راس یک هیئت بلندپایه 70 نفره به تهران سفر کرد. درخور ذکر است که در تحول مهم و معنادار دیگر ترامپ رئیس جمهور آمریکا قصد دارد در اواسط ماه مه 2025م ، اولین سفر خارجی خود در دوره دوم ریاست جمهوری‌اش را، به منطقه غرب آسیا انجام دهد و عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی مقاصد مورد نظر او و تیم همراهانش هستند. سوال اصلی این است:دلایل تحولات بی سابقه اخیر در منطقه چیست؟ (کاهش تنش یا تغییرات بنیادین در توازن قوا) و چه ارتباطی میان تحولات اخیر سیاسی با سفر ترامپ به منطقه وجود دارد؟ نتانیاهو در سفر اخیرش به آمریکا در 7 آوریل2025م(18 فروردین1404) در جمع خبرنگاران در دفتر بیضی کاخ سفید توسط ترامپ غافلگیر شد و خبر تلخ و سوزناک مذاکرات مستقیم آمریکا با ایران را در مورد مسائل هسته ای ایران از ترامپ شنید.
نتانیاهو تا زمان ورود به ایالات متحده از مذاکرات برنامه‌ریزی شده هسته ای آمریکا با ایران خبر نداشت. و در تحول بی سابقه دیگر نتانیاهو نتوانست از ترامپ، امتیاز تعرفه ای به نفع اسرائیل اخذ کند و به این ترتیب سفر نتانیاهو تلخ و ناکام به اتمام رسید. سعودی ها اوضاع را به دقت زیرنظر داشتند و خیلی زود و بیش از پیش سعی در هضم شرایط جدید کردند و به نظر می رسد با فرستادن وزیر دفاع شان در راس یک هیئت عالیرتبه هفتاد نفره به ایران، خود را برای تحولات پیش رو و عقب نماندن از آن آماده می کنند. اختلاف بزرگ نتانیاهو که به جای دیپلماسی به اقدام نظامی علیه ایران اعتقاد دارد با ترامپ که دیپلماسی را برگزیده است در این برهه مشخص شده است.
ماه عسل روابط عاشقانه ترامپ و نتانیاهو خیلی زودتر از تصور بی بی به سر آمده است و سعودی ها این شرایط را به دقت رصد
کرده اند. نتانیاهو و بن سلمان یک وجه مشترک دارند؛ آنها به شدت از ترامپ پیش بینی ناپذیر می ترسند و وحشت دارند و یادمان نمی رود که با اولتیماتوم ترسناک ترامپ بود که نتانیاهو عقب نشست و جنگ خشونت بار یک ساله در غزه حتی قبل از ورود ترامپ به کاخ سفید به آتش بسی موقت منجر شد. در مجموع در بررسی تحولات بی سابقه اخیر همانند سفر مقام ارشد سعودی به ایران، نباید اسیر خوش بینی های صرف شد و البته از بدبینی های متداول نیز باید فاصله گرفت. در نگرشی بدبینانه شاید ماموریت بزرگ سعودی ها در این برهه حساس، آرام کردن عرصه ها و جبهه ها اعم از نوار غزه، یمن ، دریای سرخ و کرانه باختری به نفع اسرائیل و به ضرر محور مقاومت است و صرفا تحولات اخیر را می توان در چهارچوب مکانیزم کاهش تنش در منطقه ارزیابی کرد. در نگرشی خوش بینانه شاید سعودی ها خود را برای تغییرات بزرگ غیرمنتظره در منطقه در پرتو گشایش بی سابقه در روابط تاریخی ایران و آمریکا آماده می کنند و از جانبی دیگر کشورهای منطقه به واقع خطر بزرگ اسرائیل در منطقه ای بدون محور مقاومت را به عینه در سوریه، لبنان و غزه درک کرده اند. گویی تحولات غیرمنتظره و بی سابقه اخیر ، پیش زمینه ای برای سفر معنادار و مهم ترامپ به خاورمیانه در ماه می 2025م است.