شعر رضوی در مسیر نوآوری
محمد بهبودی نیا
دهه کرامت به عنوان نمادی از کرامت و مهربانی انسانی، فرصتی ارزشمند برای اندیشیدن به نقش شخصیت‌های والای دینی در فرهنگ و هنر ایرانی است. حضرت معصومه (س) و امام رضا (ع)، به عنوان چهره‌هایی برجسته، نه تنها در باورهای مذهبی، بلکه در آثار ادبی و هنری نیز تأثیری ماندگار داشته‌اند. این دهه، آیینه‌ای است که مفاهیمی چون بخشش و محبت را به جامعه منتقل می‌کند و هنرمندان و شاعران را به خلق آثاری متأثر از این ارزش‌ها ترغیب می‌کند.محمد نیک، یکی از شاعران برجسته و آیینی خراسانی، با آثاری شنیدنی و ماندگار، جایگاهی ویژه در محافل ادبی این منطقه به دست آورده است. منزل وی امروز به نقطه‌ای مهم برای گردهمایی شاعران خراسانی تبدیل شده است؛ محلی که شعر نه تنها به عنوان هنر، بلکه به عنوان وسیله‌ای برای انتقال احساسات و ارزش‌های عمیق دینی به کار گرفته می‌شود.در این گفت‌وگوی اختصاصی با استاد محمد نیک، عضو انجمن شعر فرهنگ و ارشاد خراسان رضوی به بررسی جایگاه امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) در شعر آیینی پرداخته‌ایم. همچنین نقاط قوت و ضعف این شاخه از ادبیات امروز را از منظر یک شاعر آیینی برجسته تحلیل کرده‌ایم.
لطفا مختصری از کارنامه شاعران خراسانی در زمینه شعر رضوی بپردازید .
عرض ارادت شاعران خراسانی به حضرت رضا (ع) و حضرت معصومه (س) به صد ها سال پیش بازمی‌گردد. اما اگر بخواهیم این موضوع را در چند دهه اخیر بررسی کنیم، شاعران خراسان، چه پیش از انقلاب و چه پس از آن، در این حوزه حضور پررنگی داشته‌اند.
تا جایی که به یاد دارم، پیش از انقلاب، تعداد زیادی از شاعران خراسانی در انجمن نوحه‌سرایان «آذر»، انجمن نوحه سرایان حاج سراج هاشمی و نجاتیان، اشعار هیئتی برای ایام محرم می‌سرودند. گاهی نیز برای تولدها و ایام سرور مرتبط با معصومین(ع)، اشعاری - البته نه در سطح بالا – نوشته می شد. گروه دیگری از شاعران آزاد نیز در انجمن‌هایی چون «فرخ»، «قهرمان» و «نگارنده» حضور داشتند و گاهی در موضوع امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) و دیگر ائمه، اشعار می‌سرودند. اما سرآمد همه این شاعران، ملک‌الشعرا دکتر «قاسم رسا» بود؛ او ملک‌الشعرای آستان قدس رضوی بود و اشعارش مورد تأیید هر دو گروه شاعران پیشرو و آزاد مذهبی قرار داشت.
پس از انقلاب نیز، با آرام شدن فضای سیاسی، انجمن‌های ادبی دوباره فعالیت خود را از سر گرفتند و شعر رضوی در استان خراسان دوباره رونق یافت. در این دوره بیشتر از گذشته به شعرهای آیینی توجه شد که دلایل این تغییر رویکرد شامل مواردی نظیر تأسیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خراسان، حوزه هنری شعر، انجمن رضوی، دفاع مقدس بود البته نقش آیت‌ا...خامنه‌ای به‌عنوان رئیس‌جمهور در آن دوران را درزمینه تشویق شاعران نباید از یاد برد. قبل و بعد از این که رئیس جمهور ایران شوند به صورت پیوسته در انجمن‌های شعر حضور و رفت‌وآمد فراوانی داشتند.
با شکل‌گیری مناسبتی به نام دهه کرامت، میزان توجه ها به تکریم این دو ائمه معصومین بیشترشد. در همین راستا و البته با محوریت شعر رضوی جلسات شعر متعددی در سراسر کشور راه‌اندازی شد و بنیادهای معتبری مانند بنیاد بین‌المللی امام رضا (ع) و انجمن ادبی رضوی در این حوزه شکل گرفتند. شاعران در این محافل به سرودن اشعاری به مناسبت دهه کرامت می پردازند ،اشعاری که موجب ایجاد شادی مؤمنانه در قلب و روح دوست‌داران اهل‌بیت می‌شود. در این میان، انجمن ادبی رضوی با چهار دهه فعالیت، یکی از درخشان‌ترین کارنامه‌ها را در این زمینه دارد.با توجه به این که شما داور جشنواره های آیینی متعددی بوده اید مهم ترین چالش موجود این گونه شعرها را در چه می بینید؟
استفاده مکرر از تصاویر و مفاهیمی مانند "ضامن آهو"، "کبوتر"، "پنجره فولاد" و مشابه آن‌ها، سبب شده است که شعرهای رضوی در برخی موارد از جذابیت و نوآوری فاصله بگیرد. برای این که این نوع شعر بتواند به سطح جدیدی از تأثیرگذاری و زیبایی دست یابد، شاعران نیاز دارند که نگاه و سبک خود را تغییر دهند و به مضامین نو و متفاوت بپردازند.
وضعیت امروز شعرهایی را که برای امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) و دیگر ائمه سروده شده می شود چطور ارزیابی می کنید؟
خوشبختانه وضعیت امروز شعر رضوی و آیینی امیدوارکننده است. شاعران جوان‌تر و برخی از هنرمندان برجسته‌تر به مفاهیم خلاقانه‌تر و دیدگاه‌های تازه‌تری در این زمینه پرداخته‌اند. این تغییرات می‌تواند شعری رضوی و آیینی را به سطح جدیدی از اصالت و عمق برساند که مخاطبان را تحت تأثیر قرار دهد.
امروز شاعران جوان در حوزه شعر رضوی و اشعاری که برای حضرت معصومه (س) و دیگر ائمه گفته می‌شود، با ریزبینی، دقت، و ذوق سرشار، آثاری خلق می‌کنند که تحسین بسیاری از صاحب‌نظران برجسته را که سال‌ها در این مسیر تلاش کرده‌اند، برمی‌انگیزد. به‌طور خلاصه، می‌توان گفت که شاعران جوان امروز در این حوزه خوش می‌درخشند.
نسل جوان ما در این زمینه به دنبال نوآوری‌هایی رفته‌اند که اشعار را از قالب‌های قدمایی خارج کرده و نوپردازی‌های بدیع و جذابی را به آثار خود افزوده‌اند. در این میان، به‌ویژه باید به نقش دختران و زنان شاعر اشاره کرد که با نگاه عاطفی‌تر و لطیف‌تری، به این اشعار رنگ و بوی تازه‌ای بخشیده‌اند.