آب شرب؛ سالم اما ...

بهاره موفقی

 کیفیت آب شرب، طعم و بوی آن همیشه جزو یکی از مهم ترین موارد مورد مطالبه و گلایه شهروندان در ستون حرف مردم روزنامه خراسان بوده است؛ هرچند مقام‌های مسئول بر سلامت آب شرب تاکید دارند اما گلایه شهروندان از طعم و بوی نامناسب آب روز به روز افزایش می‌یابد. به گفته معاون بهره‌برداری و توسعه آب، ترکیب آب‌های سطحی و زیرزمینی برای افزایش کیفیت آب انجام می‌شود، اما واقعیت این است که کمبود بارندگی و تنش منابع آب زیرزمینی، تهدیدی جدی برای استانداردهای کیفی آب به شمار می‌رود.
​​​​​​​

یکی از شهروندان با ارسال پیامکی به سامانه حرف مردم روزنامه خراسان از کیفیت آب گلایه می کند و می گوید: «آب منطقه سازمان آب در مشهد طوری است که وقتی چای دم می کنیم، مزه سرکه و ترشی می دهد. چه جوری آب رو تصفیه می کنند؟ تو رو خدا یکی به کار اینا نظارت کنه معلوم نیست چی به خورد ما میدن؟»
مهم ترین چالش در تصفیه و کیفیت آب
گلایه ها و مطالبات مردم در این زمینه را از سیدحسن آقایی، معاون بهره برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب مشهد پیگیری می کنیم که وی در این زمینه به «خراسان رضوی» می گوید: خوشبختانه آب کاملا سالم است و هیچ مشکل بهداشتی ندارد و ما بهداشت و کیفیت آب را به صورت شبانه روزی مورد رصد و پایش قرار می دهیم. آب ها را بعد از تصفیه وارد شبکه می کنیم و حتی الامکان برای این که به لحاظ کیفیت برای مردم مطلوب باشد، سعی می کنیم بخشی از آب های سطحی (سدها) و زیرزمینی (چشمه، چاه و قنوات) را با هم مخلوط کنیم که متعادل شود. آقایی می افزاید: واقعیت این است که بخش هایی که مستقیم از سدها می گیریم هرچند استاندارد است، اما به لحاظ ذائقه مردم ممکن است شورتر باشد. درواقع، بخش هایی که آب از سد می آید، از وقتی ذخیره سدها کم شده با این که کاملا بهداشتی است، اما ممکن است از نظر ذائقه مردم متفاوت باشد. وی خاطر نشان می کند: درواقع، بخشی ناشی از این است که منبع تامین آب چه باشد، اما در کل هیچ مشکلی ندارد. وی با اشاره به گلایه مردم درباره بو و طعم سرکه در آب می گوید: بوی سرکه برایم عجیب است. ما مواردی داشتیم که برگشت آب از شبکه داخلی خود مشترک بوده که منجر به تشکیل گنداب شده و همکاران ما وقتی مراجعه کردند، متوجه شدند مشکل از مخزن مشترک است. به هر حال هرجا چنین مشکلی وجود داشته باشد، در اسرع وقت همکاران مان را اعزام می کنیم چون حتی ممکن است که نیاز به تخلیه شبکه و شست و شو باشد. معاون بهره برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب مشهد در پاسخ به این سوال که آیا امکان یک‎دست سازی منابع آبی مختلف وجود دارد یا خیر؟ می گوید: آب سد باید تصفیه شود اما آب زیرزمینی تصفیه نمی شود و گندزدایی می شود؛ یعنی کلرزدایی می شود و بعد به مخازن وارد می شود. بنابراین همه آب‎ها تصفیه نمی‎شوند. نکته دوم این که به زیرساخت هایی نیاز داریم که هیچ شهری چنین امکانی ندارد و مخزنی به ظرفیت یک میلیون متر مکعب می خواهد که چنین چیزی اصلا در هیچ کجای دنیا به‎ویژه در کلان شهرها وجود ندارد. مخازن ما نهایت 60 هزار متر مکعب است و این را مقایسه کنید با 800 تا 900 هزار مخزن که باید حدود 12 یا 13 برابر مخزن بزرگ ما باشد که امکان اختلاط همه آب به صورت یک‎جا باشد. آقایی با اشاره به فرایند تصفیه آب بیان می کند: استاندارد این است که میزان راندمان تصفیه خانه میزان کدورت خروجی به کدورت ورودی را می گیرد. تقریبا راندمان ما بالای 99 و نیم درصد است و نزدیک به ایده آل است. خوشبختانه تصفیه خانه های ما باکیفیت است؛ منتها واقعیت این است که در منطقه ای خشک قرار گرفتیم و به‎خصوص در سال های اخیر یعنی از سال 1398 تاکنون دیگر تقریبا بارندگی قابل توجهی نداشتیم. بهار1399 هم مقداری باران آمد و بعد از آن  کم شد. وقتی بارندگی می شود،ارتفاع سدها بالا می آید و کیفیت آب خوب می شود. اما وقتی ظرفیت سدها به لایه های پایین می رسد، طبیعی است که آب خالص تبخیر می شود و سنگینی های آن در آب باقی مانده می ماند. وی در پاسخ به این سوال که  مهم ترین چالش فرایند تصفیه آب چیست، بیان می کند: به طور کلی این مسئله به ذخیره کم مخازن سدها و ذخیره حداقلی دریاچه سدهاست که باعث می شود مقداری از کیفیت آب کاسته شود.
تصفیه خانه های مشهد با 20 درصد ظرفیت کار می کند!
آقایی با تاکید بر اهمیت انتقال آب از آب های آزاد خلیج‎فارس به مشهد بیان می کند: مشهد جمعیتش متناسب با داشته های آمایش سرزمین نبوده و نیست. دشت مشهد از سال 1346 که چهارصد هزار نفر جمعیت داشته، دشت ممنوعه شده است. هم‎اکنون با این که جمعیت مشهد تقریبا حدود 10 برابر شده، اما منبع جدیدی وارد آب مشهد نشده است؛ یعنی فشار روی منابع آب زیرزمینی مشهد وجود دارد که این موضوع لزوم اجرای پروژه های اصلی تامین آب مشهد را که یکی از آن ها انتقال آب از دریای جنوب است، می طلبد.
معاون شرکت آب و فاضلاب مشهد در اشاره به چالش های دیگر می گوید: ظرفیت خالی هم در تصفیه خانه در سد دوستی داریم.  ما 6 هزار لیتر بر ثانیه ظرفیت تصفیه داریم؛ اما در حال حاضر که با شما صحبت می کنم 2 هزار لیتر در ثانیه تصفیه می کنیم چون آب نداریم. ما برای سمت غرب باید تصفیه خانه بسازیم که مطالعات را انجام دادیم که هرگاه تامین اعتبار شود، ساخته خواهد شد. آب از هزارمسجد، سد شوریجه یا دوستی بیاید، ظرفیت تصفیه خانه شماره 3 ما پاسخگوی همه آن هاست. بنابراین ما متناسب با آبی که داریم، کمبود تصفیه خانه نداریم چون آب نداریم. وگرنه تصفیه خانه های آب و برق ما در حال حاضر با 20 درصد ظرفیت کار می کند چون سد طرق و کارده هم آب ندارند که تصفیه کنند. مشکل کمبود خود آب است؛ نه تصفیه خانه.