صدایی تازه از آمریکا در واتیکان
فاطمه ملک زاده
با برخاستن دود سفید از دودکش کلیسای سیستین، انتخاب پاپ جدید کلیسای کاتولیک اعلام شد؛ کاردینال رابرت فرانسیس پرووست، نخستین پاپ آمریکایی تاریخ با عنوان «پاپ لئو چهاردهم». انتخاب او، که در دومین دور رأی‌گیری صورت گرفت، واکنشی از جنس شگفتی و رضایت را در واتیکان و نیز در آمریکا برانگیخت. میدان سنت‌پطرس شاهد شور و شعف گسترده مردم ، به ویژه مسیحیان بود و دونالد ترامپ نیز بلافاصله در شبکه اجتماعی خود این انتخاب را «افتخاری بزرگ» برای کشورش خواند. اما فراتر از ملیت، هویت و سابقه زیسته پرووست در آمریکای لاتین، به‌ویژه پرو، پاپ جدید را به چهره‌ای خاص و فراملی بدل کرده است.
زیست‌جهان پرووست؛ از شیکاگو تا تروخیو
پرووست، زاده ۱۹۵۵ در شیکاگو از خانواده‌ای با تبار فرانسوی، اسپانیایی و اکوادوری، بیش از آنکه یک کاردینال آمریکایی صرف باشد، محصول تلفیقی از فرهنگ ایالات متحده و آمریکای لاتین است. او از دهه ۱۹۸۰، بخش مهمی از زندگی خود را در پرو گذراند؛ هم به‌عنوان کشیش محلی و استاد الهیات در تروخیو، و هم بعدها در مقام اسقف شهر چیکلایو و سپس اسقف اعظم. او تابعیت پرو را نیز پذیرفت و به چهره‌ای مردمی شناخته شد که پیوند میان اقشار مختلف و کلیسا را تقویت می‌کرد. نگاه نهادگرایانه و ارتباط نزدیک او با محافل محروم، سبب شد تا پاپ فرانسیس شخصاً او را به مقام کاردینالی ارتقا دهد.
استمرار خط فکری پاپ فرانسیس
پاپ جدید در نخستین سخنرانی خود، ضمن ادای احترام به پاپ فرانسیس، بر تداوم میراث او تأکید کرد. محورهای اصلی سخنانش، ترویج صلح، تقویت همبستگی و ایجاد «پل‌هایی برای تفاهم» بود؛ عباراتی که امتداد آشکاری از گفتمان پاپ پیشین را نشان می‌دهند. او نه‌تنها از نظر فکری به پاپ آرژانتینی نزدیک است، بلکه از نظر ساختار قدرت نیز توسط همان شبکه کاردینال‌هایی انتخاب شده که فرانسیس برگزیده بود. ریاست او بر شورای اسقفان آمریکای لاتین، جایگاه مهمی برای نظارت بر انتصابات در کلیسا به او داده بود، و همین مسئله، بر میزان مشروعیت و شناخت او در درون سلسله‌مراتب واتیکان افزوده است.
مواضع سیاسی پاپ لئو چهاردهم؛ سکوتی در کار نیست
گرچه پاپ جدید در وهله نخست چهره‌ای مذهبی معرفی شده، اما سوابق رسانه‌ای و کنشگری او حکایت از حساسیت‌های اجتماعی و سیاسی خاص دارد. هفته‌نامه نیوزویک و شبکه CNN به پست‌های منتشرشده از او در فضای مجازی اشاره کرده‌اند که در آن‌ها به‌صراحت با سیاست‌های ضدمهاجرتی دولت ترامپ مخالفت کرده است. به‌ویژه بازنشر مقاله‌ای با این عنوان که «عیسی مسیح از ما نمی‌خواهد عشق‌مان به دیگران را درجه‌بندی کنیم»، نشان می‌دهد او با نوعی اخلاق جهانی و فراتر از سیاست‌های حزبی به مسائل مهاجرتی نگاه می‌کند. همچنین انتقاد غیرمستقیمش از جی‌دی ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، نشانه دیگری از پایبندی او به گفتمان اجتماعی کاتولیکی است.
چالش‌های آتی و سابقه‌های مبهم
با وجود شخصیت مردمی و اصلاح‌گرای پرووست، او بی‌نیاز از چالش نیست. سابقه حضور او در آمریکای لاتین، گرچه اغلب مثبت ارزیابی شده، اما کاملاً از حاشیه‌ها به دور نبوده است. دوران مسئولیت او در پرو با برخی اتهامات و رسوایی‌های جنسی در کلیسا همزمان شد. هرچند دفتر اسقف‌نشین او با قاطعیت هرگونه تلاش برای سرپوش گذاشتن را رد کرده، اما انتظار می‌رود پاپ جدید برای اثبات شفافیت خود در این زمینه با فشارهای رسانه‌ای و افکار عمومی روبه‌رو شود.پاپ لئو چهاردهم نمادی از پیوند واتیکان با دو نیم‌کره شمالی و جنوبی است؛ آمریکایی که در پرو پخته شده و اکنون در واتیکان، وارث مسیر اصلاح‌طلبی پاپ فرانسیس شده است. با رویکردی میانه‌رو، مردم‌محور و حساس به مسائل اجتماعی، به‌ویژه مهاجرت، او می‌کوشد کلیسای کاتولیک را در مسیری نگه دارد که از سیاست‌های واپس‌گرا فاصله می‌گیرد. اما تداوم این مسیر به چگونگی مدیریت چالش‌های پیش‌رو، از جمله پاسخ‌گویی به رسوایی‌های گذشته و تحکیم انسجام درون کلیسا، بستگی دارد.