صف‌آرایی دیپلماتیک در کی‌یف
فاطمه ملک زاده
در تحولی معنادار، چهار رهبر اروپایی شامل ماکرون، مرتس، استارمر و تاسک، بدون اعلام قبلی به کی‌یف سفر کردند. این دیدار که با حضور رئیس‌جمهور اوکراین برگزار شد، در ظاهر با هدف تقویت صلح و توقف درگیری‌ها صورت گرفت اما پیام‌های ضمنی و تاکتیک‌های فشار نیز به‌وضوح در آن قابل تشخیص بود. منابع خبری گزارش داده‌اند که تماس تلفنی با ترامپ، رئیس‌جمهور فعلی آمریکا، بلافاصله پس از این دیدار انجام شده و «گفت‌وگویی پربار» در زمینه صلح میان رهبران اروپایی و ترامپ صورت گرفته است. این در حالی است که اروپایی‌ها از یک‌سو با شروط روسیه مخالفت می‌کنند و از سوی دیگر به رغم حمایت از آتش‌بس، همچنان بر ادامه کمک‌های نظامی به اوکراین تأکید دارند.
زلنسکی؛ تهدید به مصادره و شرط‌گذاری برای صلح
زلنسکی با لحنی تند و در عین حال دیپلماتیک اعلام کرد که در صورت مخالفت روسیه با آتش‌بس پیشنهادی، مجموعه‌ای از اقدامات متقابل در دستور کار کی‌یف قرار خواهد گرفت. در رأس این اقدامات، طرح مصادره دارایی‌های روسیه در خارج از کشور و اعمال تحریم‌های جدید قرار دارد. او همچنین آتش‌بس را به‌عنوان شرط لازم برای آغاز هرگونه مذاکره با روسیه اعلام و بر لزوم حمایت جامعه جهانی در صورت نقض احتمالی این توافق از سوی طرف مقابل تأکید کرد. نکته‌ای که کمتر به آن توجه شده، آن است که زلنسکی آتش‌بس را «بدون قید و شرط» معرفی کرد اما همزمان تهدیدهای اقتصادی و سیاسی مشخصی را علیه مسکو مطرح ساخت که عملاً وجهی از تقابل را در دل این دعوت به صلح حمل می‌کند.
تحریم‌های انرژی و فشار بر مسکو
رهبران اروپایی در نشست کی‌یف هشدار دادند که اگر روسیه با آتش‌بس پیشنهادی مخالفت کند، تحریم‌های شدیدتری اعمال خواهد شد. تهدید به مسدودسازی دایمی خط لوله نورد استریم ۲ یکی از برجسته‌ترین اهرم‌های فشار بود. آلمان، به‌ویژه با نخست‌وزیری مرتس، موضع سخت‌تری نسبت به روسیه اتخاذ کرده و وعده داده مانع هرگونه احیای این خط لوله شود. فون‌درلاین نیز اعلام کرد تعداد کشتی‌های ناقل نفت روسیه در فهرست تحریم‌های اروپا دو برابر خواهد شد. این فشارها در حالی مطرح می‌شود که اتحادیه اروپا پیشتر تصمیم گرفته واردات انرژی از روسیه را تا سال ۲۰۲۷ به طور کامل قطع کند؛ تصمیمی که حتی در صورت توافق صلح، تغییر نخواهد کرد .
پوتین: مذاکره، اما بدون پیش‌شرط
در مقابل، ولادیمیر پوتین نیز پیشنهاد بازگشت به مذاکرات استانبول را مطرح کرده و خواستار از سرگیری گفت‌وگوها از همان نقطه توقف در سال ۲۰۲۲ و بدون هیچ پیش‌شرطی شده است. او در عین حال از گفت‌وگوهایش با اردوغان خبر داد و اعلام کرد که ترکیه می‌تواند میزبان دور جدیدی از مذاکرات باشد. همچنین، پوتین بار دیگر تأکید کرد که مسکو به دنبال حل ریشه‌ای بحران است و صرفاً به مدیریت درگیری بسنده نخواهد کرد.
هرچند سفر دسته‌جمعی رهبران اروپا به کی‌یف و پیشنهاد آتش‌بس ۳۰ روزه تلاشی جدی برای کاهش تنش‌ها به نظر می‌رسد، اما همزمان با خود پیچیدگی‌هایی را نیز حمل می‌کند. هم زلنسکی و هم پوتین شروط و پیش‌فرض‌هایی را برای آغاز مذاکرات مطرح کرده‌اند که در تضاد با یکدیگر قرار دارند. اروپا در ظاهر به دنبال آتش‌بس است اما با تهدید به تحریم و فشار، عملاً وارد عرصه تقابل شده و حتی توافق صلح را نیز مشروط به تغییر رفتار راهبردی روسیه کرده است. در این میان، ترکیه، ونزوئلا و ترامپ به‌عنوان بازیگران غیربومی در حال ایفای نقشی کلیدی در پازل پیچیده صلح اوکراین هستند؛ پازلی که هنوز قطعات آن هم‌راستا نشده‌اند.