رویدادی تاریخی که مبدأ تحول‌ شد

مهدی فضائلی

هفته گذشته شاهد یک رویداد کم نظیر با ماهیت تاریخی بودیم، «صدمین سالگشت بازتاسیس حوزه علمیه قم»؛ رویدادی که با صدور پیام مفصل، پرمغز و پرمضمون رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، با عنوان «حوزه پیشرو و سرآمد» رویدادی ماندگار و تحول‌آفرین شد. پیامی ۵۵۸۷ کلمه‌ای که براساس یک مرور محتوایی، حاوی بیش از سی محور و متجاوز از دویست و بیست مفهوم و مسئله است. پیامی که اگرچه مناسبت صدورش، یکصدسالگی بازتاسیس حوزه علمیه قم بود اما مخاطبش حوزه‌های علمیه سراسر کشور و حتی جهان اسلام است.«پیشرو» در فرهنگ لغات، پرچمدار، پیشاهنگ، پیشتاز، پیشقدم، پیشگام، زعیم، طلیعه و مقدم معنی شده است و ضد آن پسروی است و «سرآمد» مترادف با برتر، برجسته، مبرز، متشخص، ممتاز و برگزیده معنی گشته و مخالف آن معمولی و غیرمتشخص معرفی می‌شود. بنابراین، حوزه پیشرو و سرآمد، پیشاهنگ برتر، پرچمدار ممتاز، پیشتاز برجسته و زعیم متشخص و برگزیده است. این پیشرو و سرآمد بودن چگونه محقق می‌شود؟ این پرسش مهمی است که فحول و نخبگان حوزه‌های علمیه باید پاسخ آن را بیابند و بدهند. لازمه پیشرو بودن شناخت خود و ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل حوزه‌های علمیه، شناخت و باور به جامعیت و تمدن‌ساز بودن دین، شناخت جامعه و نیازهای حال و آینده آن، شناخت دشمن و ترفندهایش علیه دین و عالمان دینی و شناخت شبهه‌ها و سؤالات خرد و کلانی است که ذهن و دل آحاد جامعه را هدف قرار داده است. سرآمد بودن نیز مستلزم نوآوری و خلاقیت، شجاعت و مجاهدت، شناخت ابزار روز و مهارت استفاده از آن‎ها، منفعل نشدن و داشتن روحیه تهاجمی و آگاهی به شیوه‌های بلاغ مبین است. حوزه پیشرو و سرآمد در تقابل با تحجر و جمود است همان‎گونه که با بدعت‌ها وتحریفات تحت عنوان پویایی سرستیز دارد. حوزه پیشرو و سرآمد، اقتضائات زمان و مکان را می‌شناسد، اهل تعلیم و تهذیب نفس توأمان است، از علم غیرنافع که در سبک‌زندگی و هدایت جامعه بی‌اثر است پرهیز می‌کند، برای کارهای بزرگ اعتماد به نفس دارد، تخصصی است و از یافته‌های علمی روز بهره‌مند می‌شود و با استبداد و استعمار و استکبار سازگاری ندارد. حوزه پیشرو و سرآمد، محدود به فقه و اصول نیست و از میراث تفسیر قرآن، فلسفه و کلام و دیگر علوم اسلامی خود را نه تنها محروم نمی‌سازد، میراث گذشته را فزونی نیز می‎بخشد. و سخن آخر که آغاز راه است این‎که، تحول حوزه و پیشرو و سرآمد شدن نه آسان است و نه سریع‌الحصول؛ اولا، نیل به جایگاه پیشرو و سرآمد بودن مستلزم تحولات ساختاری، محتوایی و روشی در حوزه‌های علمیه است و ثانیا، میدان‌دار تحقق حوزه پیشرو و سرآمد بیش و پیش از همه، طلاب جوان، نخبه، اندیشمند و دارای روحیه جهادی هستند.