ادعای عجیب 50 هزار مگاوات برق خوشیدی
محمد حقگو
اظهارات اخیر برخی چهره‌ها از جمله الیاس حضرتی درباره هدف‌گذاری نصب ۵۰ هزار مگاوات ظرفیت خورشیدی در کشور، آن طور که منتشر شده، نه‌تنها غیرواقع‌بینانه بلکه از منظر اقتصادی و فنی به‌طور کامل ناپخته و بی‌پشتوانه به نظر می‌رسد. وی گفته است: «هدف‌گذاری شده تا ۵۰ هزار مگاوات برق خورشیدی در کشور مستقر شود. پنل‌های خورشیدی به سرعت وارد شده و نخست در وزارتخانه‌ها و ادارات نصب خواهد شد. ساختمان‌هایی که پنل نصب می‌کنند، دیگر از شبکه سراسری استفاده نمی‌کنند. این اقدام در کنار اصلاح الگوی مصرف و استفاده از سیستم‌های هوشمند در حال اجراست».
به گزارش خراسان، گفت وگو با کارشناسان در خصوص این اظهارات و اظهارات مشابهی که بعضا ًاز سوی مسئولان دولتی عنوان می شود نشان می دهد که در مسیر تحقق هدف یادشده، چالش ها بسیار جدی است و رفع مسئله به آسانی آنچه بعضاً تصویرسازی می شود، نیست.
فاصله طولانی تا50 هزار مگاوات برق خورشیدی
ظرفیت اسمی کل نیروگاه‌های کشور چیزی حدود ۹۲ هزار مگاوات است. با این حال اظهارات این مقام دولتی نشان می دهد عملاً بیش از ۵۰ درصد کل ظرفیت برق ایران قرار است از نوع خورشیدی ساخته و به آن اضافه شود. آن‌هم در کشوری که ظرفیت برق خورشیدی هنوز به هزار مگاوات خورشیدی هم نرسیده است! در این رابطه لااقل انتظار می رود مسئولان دولتی بازه زمانی سنجیده تری را برای پیاده سازی اهداف بیان کنند.
عددها را جدی بگیرید: فقط ۲۰ میلیارد دلار پنل!
به گفته یک کارشناس انرژی در خصوص اظهارات رئیس شورای اطلاع رسانی دولت، هزینه سرانگشتی خرید پنل هر مگاوات نیروگاه خورشیدی حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار دلار برآورد می شود. اگر رقم ۵۰ هزار مگاوات را با این برآورد حساب کنیم، با رقمی حدود ۲۰ میلیارد دلار فقط برای احداث پنل‌ها مواجه می‌شویم. تازه این رقم بدون در نظر گرفتن هزینه توسعه شبکه، پست، خطوط انتقال و... است!
آیا شبکه تحمل دارد؟
در شبکه‌های برق، منابع تولید باید به نسبت مشخصی پایدار و قابل‌کنترل باشند. بار پایه کشور (مصرف پیوسته شبانه‌روزی) حدود ۳۰ تا ۳۵ هزار مگاوات است و تأمین این بار باید از منابعی چون نیروگاه‌های سیکل ترکیبی، آبی یا هسته‌ای باشد. با این حال خورشید و باد برای تولید برق ذاتاً ناپایدارند. یک ابر ساده می‌تواند در عرض چند دقیقه خروجی یک نیروگاه خورشیدی را تا ۷۰درصد کاهش دهد. با این حال اگر اظهارات الیاس حضرتی را به معنی افزایش ظرفیت تولید شبکه برق در کوتاه مدت بدانیم، نصب ۵۰ هزار مگاوات خورشیدی بدون سرمایه‌گذاری سنگین در ذخیره‌سازها (مثل باتری‌های صنعتی)، باعث ناپایداری شدید شبکه می‌شود.
سقف امن تجدیدپذیرها چند درصد است؟
اغلب متخصصان شبکه در دنیا، عبور از ۳۰درصد ظرفیت تولید برق از منابع ناپایدار را نقطه بحرانی می‌دانند. بالاتر از این، شبکه نیازمند طراحی پیچیده، ذخیره‌سازی، و شبیه‌سازی‌های گسترده می‌شود. در نتیجه در شرایط کنونی تحقق 50 هزار مگاوات برق خورشیدی اساساً شدنی نیست. در این راستا پیش تر، برخی مسئولان دولت عددهای بسیار واقع‌بینانه‌تری را بیان می کردند. مثلاً سخن از هدف گذاری برای ۲۵ هزار مگاوات خورشیدی به اضافه ۵ هزار مگاوات بادی بود که با توسعه سیکل ترکیبی و تولید پایدار قابل‌جمع است.
عملکرد فعلی دولت چه می‌گوید؟
شعرباف کارشناس انرژی در گفت و گو با خراسان می گوید: آمار و ارقام نشان می‌دهند که ظرفیت کل نیروگاه‌های خورشیدی نصب‌شده تا پایان ۱۴۰۳ حدود ۹۰۰ مگاوات است. یعنی حتی به عدد ۱۰۰۰ مگاوات هم نرسیده‌ایم و این نشان می دهد که دولت برای تحقق هدف یادشده، می بایست بسیار چابک تر و کاراتر عمل کند. در سال جاری، زیر ۲۰۰ مگاوات برق خورشیدی وارد مدار شده و آن هم عمدتاً در پروژه‌های بزرگی مانند «آفتاب شرق» با ۶۰ مگاوات محقق شده است.
این ها همه در شرایطی است که به نظر می‌رسد طرح مناسبی برای جلب مشارکت واقعی ظرفیت های بخش خصوصی یا مردمی برای تولید برق خورشیدی ندارد.
ادعای عجیب قطع برق ادارات از شبکه
موضوع عجیب تری که رئیس شورای اطلاع رسانی دولت مطرح کرده، این است که شبکه برق وزارتخانه‌ها بعد از نصب پنل‌خورشیدی قطع خواهد شد. این در حالی است که جزئیات فنی نشان می دهد چنین سیستم انرژی ای اولاً مستلزم خرید باتری های ذخیره ساز در وزارتخانه هاست که هزینه ها را تقریباً دو و نیم تا سه برابر افزایش خواهد داد. ثانیاً اساساً هدف از مشارکت ادارات در طرح انرژی خورشیدی دولت کمک به تولید برق در شبکه بوده نه خودکفایی انرژی این ادارات. چرا که اساساً مصرف ادارات با توجه به سیستم های رایانه‌ای، سرمایشی و ... به .گونه ای نیست که صرفاً با برق خورشیدی خود، قابل تامین باشد.
به نظر می رسد یا دولت در پیاده سازی انرژی خورشیدی در جهت رفع ناترازی انرژِ می‌بایست کلان پروژه عملیاتی تری را در پیش بگیرد. یا این که مسئولان دولتی و بخصوص مسئولان اطلاع رسانی دولت، در بیان مواضع و برنامه ها، دقت بیشتری به خرج دهند. در غیر این صورت، طرح ساده مسائلی چنین پیچیده ممکن است به برداشت نادرست جامعه در خصوص رفع آسان ناترازی و ادامه دادن رویه های نادرست مصرف بینجامد.