فرصت اوراسیا در آستانه عملیاتی شدن آماده ایم یا غافلگیر می شویم؟
امینی
موافقت‌نامه همکاری تجارت آزاد ایران و اوراسیا به طور اسمی از فردا وارد فاز عملیاتی خواهد شد. موافقت نامه ای که با صفر کردن تعرفه 87 درصد کالاهای تجارت بین ایران با کشورهای این اتحادیه، می تواند گام بزرگی در رفع محدودیت های تجاری کشور بردارد. با این حال به نظر می رسد زیرساخت های برای این امر، آن چنان که باید آماده نیست. ورای همه این موارد، با توجه به محدودیت های ایجاد شده برای حوزه تولید به دلیل ناترازی انرژی، نگرانی جدی پیرامون توان کافی صادراتی کشور به این اتحادیه وجود دارد و بین آن می رود که این موافقت نامه با تسهیل واردات، به تهدید حوزه تولید نیز بینجامد.
پایانی بر یک ماراتن 5 ساله
به گزارش خراسان، تجارت ایران با کشورهای اوراسیایی از سال 1397 با امضای موافقت‌نامه تعرفه ترجیحی آغاز شد؛ توافقی که به کاهش بخشی از تعرفه‌ها میان دو طرف منجر شد. اما اکنون پس از نزدیک به پنج سال، این توافق به مرحله تجارت آزاد رسیده است، یعنی بخش عمده‌ای از کالاها بدون تعرفه یا با کمترین تعرفه میان ایران و اعضای اتحادیه اوراسیا مبادله خواهد شد. به گفته جلالی سفیر ایران در روسیه، این موافقت نامه از فردا عملیاتی می شود.
از فرصت افزایش صادرات تا دیپلماسی منطقه ای
برای کشور ما که تحت تحریم های حداکثری امریکا قرار گرفته و موتور تحریمی این کشور کماکان علیه کشور ما کار می کند، اجرایی شدن این موافقت نامه یک فرصت بزرگ محسوب می شود. بازار 180 میلیون نفری کشورهای عضو اوراسیا شامل روسیه، قزاقستان، ارمنستان، بلاروس و قرقیزستان می تواند مقصدی برای صادرات کالاهای کشاورزی، غذایی، مصالح ساختمانی، مواد معدنی، محصولات پتروشیمی و حتی خدمات فنی مهندسی ایران باشد. بخصوص این که با صفر شدن تعرفه های تجاری، عملاً رقابت پذیری کالاهای ایرانی در برابر رقبایی هم چون ترکیه، هند و چین در این منطقه افزایش خواهد یافت. همچنین ظرفیت ترانزیتی ایران در مسیر کریدور شمال جنوب می تواند به عنوان یک فرصت جذاب برای ارتباط این کشورها با نقاط دیگر دنیا تلقی شود. همه این ظرفیت ها در سطحی بالاتر به بهبود توازن سیاست خارجی ایران در منطقه خواهد انجامید.
آیا آماده ایم؟ زیرساخت ها چه می‌گویند؟
اما به نظر می رسد تحولات داخلی، هنوز هماهنگی زیادی با این فرصت بزرگ تجاری برای کشور ما ندارد. در حال حاضر بسیاری از مرزهای شمالی ایران با نارسایی در خدمات گمرکی و ضعف در هماهنگی نهادی روبه رو هستند. همچنین استانداردهای صادراتی و فرایندهای اداری صدور کالا همچنان برای بازرگانان ایرانی دردسرساز است. بدون اصلاح این مسائل، ورود به تجارت آزاد می‌تواند بیشتر برای طرف مقابل سودآور باشد.
صدرالدین نیاورانی نایب رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران می گوید در حال حاضر برخی استانداردهای حمل و نقل کالا در کشور ما با کشورهای اوراسیا تفاوت دارد که موجب کندی کاهش بهره وری در فرایند تجاری خواهد شد. همچنین ایجاد کانال‌های مالی و بانکی برای تسهیل در تبادلات پولی، آموزش و توانمندسازی صادرکنندگان داخلی برای انطباق با الزامات جدید تجاری و استانداردهای بازار اوراسیا نیز باید مورد توجه مسئولان ذی ربط قرار گیرد.
لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات ایران نیز با اشاره به صادرات با ارزش افزوده پایین یا بعضاً خام کشور ما می گوید: این امر در رقابت‌های منطقه‌ای و با عضویت ایران در پیمان‌های مختلف می‌تواند برای ایران یک تهدید باشد. بنابراین در بازه زمانی که برای آماده‌سازی در این توافقات در نظر گرفته می‌شود، هم سیاست‌گذاران باید در جهت ایجاد زیرساخت‌ها حرکت کنند و هم تولیدکنندگان تلاش کنند از نظر کیفیت و قیمت تمام شده در رقابت سالم، افزایش صادرات و تولید محصول با ارزش‌افزوده بیشتر داشته باشند و بازارها را به دست بیاورند.
تهدید انرژی پیش روی افق 4 برابر شدن مبادلات
مهم تر از همه موارد فوق، چالش انرژی است که هم اینک دامنگیر حوزه تولید در کشور ما شده است. تازه ترین خبرها نشان می دهد که قطعی برق صنایع به دو روز در هفته هم رسیده و این موضوع بیش از همه عوامل دیگر در حال حاضر امکان اثرگذاری منفی بر تولید و صادرات کشور را خواهد داشت. به گفته قنادزاده معاون سازمان توسعه تجارت، در حال حاضر حجم مبادلات تجاری ایران با اتحادیه اوراسیا در حدود ۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود. که با توجه به ظرفیت‌های توافق تجارت آزاد، این رقم می‌تواند طی سه تا پنج سال آینده به بیش از ۲۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
با این حال، کاهش رشد اقتصادی می تواند این افق را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار دهد. برآورد مرکز پژوهش های مجلس نشان می دهد که نرخ رشد اقتصاد یاران در سال گذشته، حدود 2.8 درصد بوده که کمترین میزان خود در سه سال اخیر است. با این حساب و در صورت نداشتن تدبیر لازم، فرصت اوراسیا برای صادرات کشور می تواند حتی به تهدید واردات نیز تبدیل شود.