بلای شبانه روان کودکان
زهرا فولادی | روان‌شناس
خواب یکی از مهم‌ترین عوامل در رشد جسمی و ذهنی کودکان است و به آن‌ها کمک می‌کند انرژی خود را بازیابی کرده و یادگیری بهتری داشته باشند. اما گاهی اوقات، مشکلاتی مانند کابوس‌های شبانه باعث می‌شود که خواب کودک مختل شود. به گزارش «دیلی‌میل» و بر اساس نتایج جدیدترین پژوهش‌های انجام شده، کابوس‌ها ممکن است در هر سنی رخ دهند اما مطالعات نشان می‌دهد که این اختلال در کودکان بسیار شایع است. تقریباً نیمی از کودکان بین ۳ تا ۶ سال به‌طور مکرر کابوس می‌بینند. این مسئله برای ۲۰ درصد از کودکان ۶ تا ۱۲ ساله هم صادق است. در ادامه چند توصیه به والدین در همین باره خواهیم داشت.
دلایل کابوس‌دیدن کودکان
دلایل زیادی می‌تواند باعث ایجاد کابوس در کودکان شود. برای مثال، استرس‌های روزمره، تغییرات بزرگ در زندگی مانند رفتن به مدرسه یا جابه‌جایی خانه، دیدن فیلم‌ها یا شنیدن داستان‌های ترسناک قبل از خواب، یا حتی داشتن یک روز پرتنش می‌تواند بر ذهن کودک تأثیر بگذارد و باعث کابوس شود. همچنین، برخی از مطالعات نشان داده‌اند که تغذیه نامناسب، خستگی زیاد یا حتی بیماری می‌تواند احتمال وقوع کابوس را افزایش دهد.
آسیب‌های کابوس دیدن مکرر
کودکانی که کابوس‌های مکرر دارند، ممکن است دچار بی‌خوابی شوند، از خوابیدن بترسند یا حتی در طول روز احساس خستگی و بی‌حوصلگی کنند. این مشکل نه تنها بر روحیه و انرژی آن‌ها تأثیر می‌گذارد، بلکه ممکن است موجب وابستگی بیشتر به والدین هنگام خواب شود. برخی از کودکان پس از تجربه کابوس، از خوابیدن در اتاق خود اجتناب می‌کنند و این مسئله می‌تواند بر استقلال آن‌ها هم تأثیر منفی بگذارد. والدین معمولاً در مواجهه با این موضوع نگران می‌شوند و به دنبال راه‌حل‌هایی برای کمک به فرزند خود هستند.
راهکارهای مقابله با کابوس‌های شبانه در کودکان
1 تنظیم برنامه خواب منظم
تنظیم یک برنامه خواب منظم برای کودکان اهمیت زیادی دارد. کودکانی که ساعت خواب و بیداری منظم دارند، راحت‌تر به خواب می‌روند و خواب باکیفیت‌تری خواهند داشت. خواب کافی نه تنها برای رشد جسمی ضروری است، بلکه به حفظ سلامت روانی هم کمک می‌کند. اگر کودک هر شب در ساعت معینی بخوابد، بدن او خود را برای خواب آماده می‌کند و از خواب رفتن به موقع و عمیق‌تر اطمینان حاصل می‌شود. در صورتی که کودک خواب کافی نداشته باشد، ممکن است دچار خستگی بیش از حد شود که خود می‌تواند باعث بروز کابوس‌ها شود. علاوه بر این، خواب منظم می‌تواند به کودک احساس امنیت و آرامش بدهد و او را از هر گونه اضطراب یا استرسی که ممکن است به خواب شبانه او آسیب برساند، دور نگه دارد. برای کمک به ایجاد یک برنامه خواب منظم، بهتر است که والدین به کودک کمک کنند تا یک روتین قبل از خواب داشته باشد، مانند مسواک زدن، کتاب خواندن یا بازی‌های آرامش‌بخش. این روتین‌ها به کودک کمک می‌کنند تا ذهنش را از هر گونه نگرانی یا استرس روزانه پاک کند و آماده خواب شود.
2 ایجاد محیطی امن و آرام برای خواب
محیط خواب کودک نقش بسیار مهمی در کیفیت خواب و کاهش کابوس‌های شبانه دارد. اتاق خواب باید محیطی آرام و راحت باشد تا کودک احساس امنیت و راحتی داشته باشد. برای مقابله با کابوس‌های شبانه در کودکان، یکی از مهم‌ترین راهکارها ایجاد یک محیط امن و آرام است. این محیط نه تنها باید از نظر فیزیکی امن باشد(مانند دمای مناسب اتاق، نور کم و عدم وجود اشیای خطرناک)، بلکه باید از نظر روانی هم فضایی حمایتگر و آرامش‌بخش برای کودک فراهم کند. یکی از عوامل کلیدی در ایجاد این محیط امن، اجتناب از تنش‌ها و مشاجرات خانوادگی در حضور کودک است. اختلافات و مشکلات والدین باید در محیط‌های خصوصی و دور از چشم کودک حل‌وفصل شود، زیرا مشاهده تنش‌های خانوادگی می‌تواند اضطراب و ترس در کودک ایجاد کرده و موجب بروز کابوس‌ها شود.
3 استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی
تکنیک‌های آرام‌سازی می‌تواند به کودکان کمک کند تا از اضطراب و استرس‌های مربوط به کابوس‌ها دوری کنند. یکی از مؤثرترین روش‌ها، نفس کشیدن عمیق است که به کودک کمک می‌کند تا بدن و ذهنش آرامش پیدا کند. والدین می‌توانند کودک را تشویق کنند تا پس از بیدار شدن از کابوس، چند نفس عمیق بکشد و با تمرکز بر تنفسش احساس آرامش کند. همچنین، تصور مکان‌های آرامش‌بخش مانند ساحل، جنگل یا باغ می‌تواند ذهن کودک را از کابوس‌ها دور کند. این روش‌ها به کودک کمک می‌کند تا قدرت کنترل بیشتری روی افکار و احساساتش داشته باشد. در کنار این روش‌ها، می‌توان از یادآوری خاطرات خوشایند یا صحبت کردن درباره رویدادهای مثبت و خوشحال‌کننده روز، به آرام کردن کودک کمک کرد. این تکنیک‌ها به کودک کمک می‌کند که بر ترس‌های خود غلبه و ذهنش را از اضطراب‌های شبانه دور کند.
4 اجتناب از محتوای ترسناک قبل از خواب
محتوای ترسناک مانند فیلم‌ها یا داستان‌های دلهره‌آور قبل از خواب می‌تواند بر خواب کودک تأثیر منفی بگذارد و احتمال وقوع کابوس‌های شبانه را افزایش دهد. کودکان به دلیل تخیل قوی و ذهن حساس خود ممکن است هر چیزی که قبل از خواب دیده یا شنیده‌اند، در خواب‌های خود تجربه کنند. به همین دلیل، بهتر است والدین از تماشای فیلم‌های ترسناک یا شنیدن داستان‌های ناراحت‌کننده قبل از خواب خودداری کنند.
دلایل کابوس‌دیدن کودکان
دلایل زیادی می‌تواند باعث ایجاد کابوس در کودکان شود. برای مثال، استرس‌های روزمره، تغییرات بزرگ در زندگی مانند رفتن به مدرسه یا جابه‌جایی خانه، دیدن فیلم‌ها یا شنیدن داستان‌های ترسناک قبل از خواب، یا حتی داشتن یک روز پرتنش می‌تواند بر ذهن کودک تأثیر بگذارد و باعث کابوس شود. همچنین، برخی از مطالعات نشان داده‌اند که تغذیه نامناسب، خستگی زیاد یا حتی بیماری می‌تواند احتمال وقوع کابوس را افزایش دهد.
آسیب‌های کابوس دیدن مکرر
کودکانی که کابوس‌های مکرر دارند، ممکن است دچار بی‌خوابی شوند، از خوابیدن بترسند یا حتی در طول روز احساس خستگی و بی‌حوصلگی کنند. این مشکل نه تنها بر روحیه و انرژی آن‌ها تأثیر می‌گذارد، بلکه ممکن است موجب وابستگی بیشتر به والدین هنگام خواب شود. برخی از کودکان پس از تجربه کابوس، از خوابیدن در اتاق خود اجتناب می‌کنند و این مسئله می‌تواند بر استقلال آن‌ها هم تأثیر منفی بگذارد. والدین معمولاً در مواجهه با این موضوع نگران می‌شوند و به دنبال راه‌حل‌هایی برای کمک به فرزند خود هستند.
راهکارهای مقابله با کابوس‌های شبانه در کودکان
1 تنظیم برنامه خواب منظم
تنظیم یک برنامه خواب منظم برای کودکان اهمیت زیادی دارد. کودکانی که ساعت خواب و بیداری منظم دارند، راحت‌تر به خواب می‌روند و خواب باکیفیت‌تری خواهند داشت. خواب کافی نه تنها برای رشد جسمی ضروری است، بلکه به حفظ سلامت روانی هم کمک می‌کند. اگر کودک هر شب در ساعت معینی بخوابد، بدن او خود را برای خواب آماده می‌کند و از خواب رفتن به موقع و عمیق‌تر اطمینان حاصل می‌شود. در صورتی که کودک خواب کافی نداشته باشد، ممکن است دچار خستگی بیش از حد شود که خود می‌تواند باعث بروز کابوس‌ها شود. علاوه بر این، خواب منظم می‌تواند به کودک احساس امنیت و آرامش بدهد و او را از هر گونه اضطراب یا استرسی که ممکن است به خواب شبانه او آسیب برساند، دور نگه دارد. برای کمک به ایجاد یک برنامه خواب منظم، بهتر است که والدین به کودک کمک کنند تا یک روتین قبل از خواب داشته باشد، مانند مسواک زدن، کتاب خواندن یا بازی‌های آرامش‌بخش. این روتین‌ها به کودک کمک می‌کنند تا ذهنش را از هر گونه نگرانی یا استرس روزانه پاک کند و آماده خواب شود.
2 ایجاد محیطی امن و آرام برای خواب
محیط خواب کودک نقش بسیار مهمی در کیفیت خواب و کاهش کابوس‌های شبانه دارد. اتاق خواب باید محیطی آرام و راحت باشد تا کودک احساس امنیت و راحتی داشته باشد. برای مقابله با کابوس‌های شبانه در کودکان، یکی از مهم‌ترین راهکارها ایجاد یک محیط امن و آرام است. این محیط نه تنها باید از نظر فیزیکی امن باشد(مانند دمای مناسب اتاق، نور کم و عدم وجود اشیای خطرناک)، بلکه باید از نظر روانی هم فضایی حمایتگر و آرامش‌بخش برای کودک فراهم کند. یکی از عوامل کلیدی در ایجاد این محیط امن، اجتناب از تنش‌ها و مشاجرات خانوادگی در حضور کودک است. اختلافات و مشکلات والدین باید در محیط‌های خصوصی و دور از چشم کودک حل‌وفصل شود، زیرا مشاهده تنش‌های خانوادگی می‌تواند اضطراب و ترس در کودک ایجاد کرده و موجب بروز کابوس‌ها شود.
3 استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی
تکنیک‌های آرام‌سازی می‌تواند به کودکان کمک کند تا از اضطراب و استرس‌های مربوط به کابوس‌ها دوری کنند. یکی از مؤثرترین روش‌ها، نفس کشیدن عمیق است که به کودک کمک می‌کند تا بدن و ذهنش آرامش پیدا کند. والدین می‌توانند کودک را تشویق کنند تا پس از بیدار شدن از کابوس، چند نفس عمیق بکشد و با تمرکز بر تنفسش احساس آرامش کند. همچنین، تصور مکان‌های آرامش‌بخش مانند ساحل، جنگل یا باغ می‌تواند ذهن کودک را از کابوس‌ها دور کند. این روش‌ها به کودک کمک می‌کند تا قدرت کنترل بیشتری روی افکار و احساساتش داشته باشد. در کنار این روش‌ها، می‌توان از یادآوری خاطرات خوشایند یا صحبت کردن درباره رویدادهای مثبت و خوشحال‌کننده روز، به آرام کردن کودک کمک کرد. این تکنیک‌ها به کودک کمک می‌کند که بر ترس‌های خود غلبه و ذهنش را از اضطراب‌های شبانه دور کند.
4 اجتناب از محتوای ترسناک قبل از خواب
محتوای ترسناک مانند فیلم‌ها یا داستان‌های دلهره‌آور قبل از خواب می‌تواند بر خواب کودک تأثیر منفی بگذارد و احتمال وقوع کابوس‌های شبانه را افزایش دهد. کودکان به دلیل تخیل قوی و ذهن حساس خود ممکن است هر چیزی که قبل از خواب دیده یا شنیده‌اند، در خواب‌های خود تجربه کنند. به همین دلیل، بهتر است والدین از تماشای فیلم‌های ترسناک یا شنیدن داستان‌های ناراحت‌کننده قبل از خواب خودداری کنند.