هر رباعی خیام، یک داستان کوتاه
حسن عارفی مهر
نشست تخصصی درزمینه واکاوی پیوندهای ژرف میان حماسه‌سرایی حکیم ابوالقاسم فردوسی و رباعیات خیام نیشابوری در مشهد برگزار شد.به گزارش خراسان، در واپسین روزهای اردیبهشت‌ماه، به مناسبت بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی و حکیم عمر خیام، نشستی با محوریت بررسی پیوندهای ادبی و فرهنگی این دو شاعر، به همت خردسرای فردوسی در دانشگاه سجاد مشهد برگزار شد.
اگر فردوسی نبود، زبان فارسی چیزی کم داشت
دکتر محمدجعفر یاحقی ، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در این نشست گفت: اگر فردوسی نبود، زبان فارسی چیزی کم داشت و اگر زبان فارسی نبود، شاید فردوسی هم نبود. تمام اهتمام فردوسی در چهارچوب و قالب زبان فارسی شکل‌گرفته است، زبانی که برای ملت ایران و برای تمامیت فرهنگی کشور، ضرورتی حیاتی داشته است.
خیام ادامه‌دهنده مسیر فردوسی
یاحقی گفت: همه شاعران زبان فارسی بعد از فردوسی به‌نوعی با فردوسی مرتبط هستند و خیام هم جزو این دسته است. گویشوران زبان فارسی ازیک‌طرف به‌طور عام و نویسندگان و شاعران و زبانوران زبان فارسی به‌طور خاص و خیام هم به‌طور اَخَص، هم در افق فکری و هم در نگاه و تلقی از زندگی بسیار به فردوسی نزدیک هستند.
خِرد فردوسی وار، گمشده روزگار ما
دکتر ساکت عضو هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی نیز به تشریح اهمیت خردورزی در شاهنامه پرداخت و گفت: خردورزی و خردمندی، یکی از ستون‌های اصلی شاهنامه است دو موضوعی که آن را می‌توان گمشده این روزگار به شمار آورد. امروز خردورزی کم‌رنگ شده و انسان‌ها اغلب به همین دلیل با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شوند.
وی افزود: بعد از خِرد هیچ مفهومی به‌اندازه "داد" در شاهنامه پررنگ و عمیق مطرح نشده است. در شاهنامه "داد" یک عنصر اخلاق فردی نیست و به یک فرد برنمی‌گردد، بلکه همه افراد جامعه برای اجرای عدالت و برای دادورزی وظیفه‌هایی دارند.
هر رباعی خیام یک داستان کوتاه دَوَرانی
حسین آتش‌پرور، داستان‌نویس مطرح خراسانی از دیگر سخنرانان این مراسم نیز گفت: هر یک از رباعی‌های خیام درواقع یک داستان کوتاه است و هرکدام شکل و ساخت دارند. در تمام کتاب‌هایی که درباره رباعیات خیام نوشته‌شده همواره به معنا و مفهوم شعر خیام اشاره‌شده است ولی کسی به شکل و ساخت این شعرهای توجه نکرده است. در رباعیات خیام می‌توان بعدهای مختلفی را جست‌وجو کرد. در همه این آثار شکل و ساخت خیلی مهم است. باید ببینیم خیام در شعرهایش کلمات را چگونه جابجا کرده؟ در شعر خیام کلمات بسیار ساده و معمولی و بدون هیچ پیچیدگی خاصی به کار برده شده اما عمق آن همواره ادامه‌دار است. باید راز این ساختارمندی را مورد تحلیل قرار دهیم.
آتش‌پرور تصریح کرد: تمام ترانه‌های خیام یک ساخت دَوُرانی دارد که این ساخت دَورانی ترانه‌های خیام ناشی از بوم و سرزمین است. اگر خیام غیر از ایران در جای دیگری می‌بود رباعیات او بی‌تردید چنین ساختی را نداشت. این همان ساختی است که در هنر ایرانی تأثیر گذاشته و در ناخودآگاه خیام نیز رسوخ کرده است.