آداب زیارت امام رئوف(ع)
علیرضا کاردار
روز بیست و سوم ماه ذی‌القعده روز زیارتی مخصوص علی بن موسی الرضا(ع) ذکر شده است؛ روزی که مشتاقان حضرت از همه جای دنیا رو به سوی مشهد میکنند و سر تعظیم بر آستان مبارکش فرود میآورند و دست دعا به ضریحش می‌گیرند. هرچند گفته‌اند «هیچ آدابی و ترتیبی مجو، آن‌چه می‌خواهد دل تنگت بگو» اما شرفیاب شدن به حضور بزرگواری در مقام امام معصوم(ع) آداب خاصی دارد که زیارت را پربارتر و ان‌شاءا... مقبول‌تر خواهد کرد. به همین مناسبت به طور خلاصه از آداب زیارت امام رضا(ع) گفته‌ایم.
این گونه به حرم برویم
مستحب است هنگام نیت برای زیارت حرم امام رضا(ع)، پیش از خروج از منزل غسل زیارت کنیم و پاکیزه‌ترین لباس را بپوشیم. بدن و جامه را خوشبو کنیم. شایسته است زائر هنگام خروج از خانه و حرکت به سوی حرم پیوسته اذکار الهی را بر لب داشته باشد، با وقار و آرامش حرکت کند و قدم‌هایش را کوتاه بردارد. مراقب رفتار و گفتار خود باشیم تا دلی را نشکنیم و گناهی مرتکب نشویم. از جمله زیارت‌های کوتاه آن حضرت که امام جواد(ع) آموزش داده‌اند، صلوات خاصه است که شایسته است در هر مقامی خوانده شود: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِی بْنِ مُوسَی الرِّضَا الْمُرْتَضَی...» هنگامی که به حرم رسیدیم اذن دخول بخوانیم. یعنی وقتی وارد حریم حرم می‌شویم دعای مخصوص اجازه گرفتن برای ورود به سرای امام(ع) را قرائت کنیم. با احترام وارد شویم و اطراف ضریح مطهر ادب را رعایت کنیم. برای زیارت حقی ناحق نکنیم، کسی را هل ندهیم، با دعا و صلوات بلند باعث ناراحتی اطرافیان نشویم و حال ملکوتی دیگران را به هم نزنیم. گفته شده صلوات بلند خوب است؛ اما ادب اقتضا می‌کند در محضر امام(ع) صدا بلند نشود. زیارت‌نامه‌های وارده را بخوانیم. رعایت محرم و نامحرم را بکنیم. در کل مراقب حق‌الناس باشیم. نماز زیارت را که دو رکعت مستحبی است، بخوانیم. در قنوت نماز حاجت خود را بخواهیم. ثواب زیارت را تقدیم ملتمسان دعا، والدین، فرزندان، درگذشتگان و مخصوصا درگذشتگان بدون وارث کنیم. در حد توان صدقه بدهیم و هنگام وداع با حضرت(ع) و خروج از حرم، از خدا بخواهیم که زیارت‌مان را قبول کند و آخرین زیارت عمرمان نباشد.
توصیه‌های آیت‌ا... بهجت برای زیارت
مرحوم آیت‌ا... محمدتقی بهجت در کتاب «برگی از دفتر آفتاب» در باب زیارت امام رضا(ع) آدابی مطرح کرده اند که به طور خلاصه ذکر می‌کنیم.
«زیارت شما قلبی باشد. در موقع ورود اذن دخول بخواهید. زیارت امام رضا(ع) از زیارت امام حسین علیه‌السلام بالاتر است، چرا که بسیاری از مسلمانان به زیارت امام حسین(ع) می‌روند. ولی فقط شیعیان اثنی عشری به زیارت حضرت امام رضا(ع) می‌آیند. به قلب‌تان مراجعه کنید و ببینید آیا تحولی در آن به وجود آمده و تغییر یافته است یا نه؟ اگر تغییر حال در شما بود، حضرت(ع) به شما اجازه داده است. اگر حال داشتید به حرم وارد شوید. اگر هیچ تغییری در دل شما به وجود نیامد و دیدید حال‌تان مساعد نیست، بهتر است به کار مستحبی دیگری بپردازید. بعد به حرم بروید. ملتفت باشید! معتقد باشید! همه زیارتنامهها مورد تأیید هستند. زیارت جامعه کبیره را بخوانید. زیارت امین ا... مهم است. قلب شما این زیارات را بخواند. با زبان قلب خود بخوانید. لازم نیست حوائج خود را در محضر امام(ع) بشمرید. حضرت(ع) می‌دانند. مبالغه در دعاها نکنید. زیارت قلبی باشد. امام رضا(ع) به کسی فرمودند: «از بعضی گریه‌ها ناراحت هستم!» حرف آخر این که: عمل کنیم به هر آن‌چه می‌دانیم. احتیاط کنیم در آن‌چه خوب نمی‌دانیم. با عصای احتیاط حرکت کنیم.»
این گونه به حرم برویم
مستحب است هنگام نیت برای زیارت حرم امام رضا(ع)، پیش از خروج از منزل غسل زیارت کنیم و پاکیزه‌ترین لباس را بپوشیم. بدن و جامه را خوشبو کنیم. شایسته است زائر هنگام خروج از خانه و حرکت به سوی حرم پیوسته اذکار الهی را بر لب داشته باشد، با وقار و آرامش حرکت کند و قدم‌هایش را کوتاه بردارد. مراقب رفتار و گفتار خود باشیم تا دلی را نشکنیم و گناهی مرتکب نشویم. از جمله زیارت‌های کوتاه آن حضرت که امام جواد(ع) آموزش داده‌اند، صلوات خاصه است که شایسته است در هر مقامی خوانده شود: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِی بْنِ مُوسَی الرِّضَا الْمُرْتَضَی...» هنگامی که به حرم رسیدیم اذن دخول بخوانیم. یعنی وقتی وارد حریم حرم می‌شویم دعای مخصوص اجازه گرفتن برای ورود به سرای امام(ع) را قرائت کنیم. با احترام وارد شویم و اطراف ضریح مطهر ادب را رعایت کنیم. برای زیارت حقی ناحق نکنیم، کسی را هل ندهیم، با دعا و صلوات بلند باعث ناراحتی اطرافیان نشویم و حال ملکوتی دیگران را به هم نزنیم. گفته شده صلوات بلند خوب است؛ اما ادب اقتضا می‌کند در محضر امام(ع) صدا بلند نشود. زیارت‌نامه‌های وارده را بخوانیم. رعایت محرم و نامحرم را بکنیم. در کل مراقب حق‌الناس باشیم. نماز زیارت را که دو رکعت مستحبی است، بخوانیم. در قنوت نماز حاجت خود را بخواهیم. ثواب زیارت را تقدیم ملتمسان دعا، والدین، فرزندان، درگذشتگان و مخصوصا درگذشتگان بدون وارث کنیم. در حد توان صدقه بدهیم و هنگام وداع با حضرت(ع) و خروج از حرم، از خدا بخواهیم که زیارت‌مان را قبول کند و آخرین زیارت عمرمان نباشد.
توصیه‌های آیت‌ا... بهجت برای زیارت
مرحوم آیت‌ا... محمدتقی بهجت در کتاب «برگی از دفتر آفتاب» در باب زیارت امام رضا(ع) آدابی مطرح کرده اند که به طور خلاصه ذکر می‌کنیم.
«زیارت شما قلبی باشد. در موقع ورود اذن دخول بخواهید. زیارت امام رضا(ع) از زیارت امام حسین علیه‌السلام بالاتر است، چرا که بسیاری از مسلمانان به زیارت امام حسین(ع) می‌روند. ولی فقط شیعیان اثنی عشری به زیارت حضرت امام رضا(ع) می‌آیند. به قلب‌تان مراجعه کنید و ببینید آیا تحولی در آن به وجود آمده و تغییر یافته است یا نه؟ اگر تغییر حال در شما بود، حضرت(ع) به شما اجازه داده است. اگر حال داشتید به حرم وارد شوید. اگر هیچ تغییری در دل شما به وجود نیامد و دیدید حال‌تان مساعد نیست، بهتر است به کار مستحبی دیگری بپردازید. بعد به حرم بروید. ملتفت باشید! معتقد باشید! همه زیارتنامهها مورد تأیید هستند. زیارت جامعه کبیره را بخوانید. زیارت امین ا... مهم است. قلب شما این زیارات را بخواند. با زبان قلب خود بخوانید. لازم نیست حوائج خود را در محضر امام(ع) بشمرید. حضرت(ع) می‌دانند. مبالغه در دعاها نکنید. زیارت قلبی باشد. امام رضا(ع) به کسی فرمودند: «از بعضی گریه‌ها ناراحت هستم!» حرف آخر این که: عمل کنیم به هر آن‌چه می‌دانیم. احتیاط کنیم در آن‌چه خوب نمی‌دانیم. با عصای احتیاط حرکت کنیم.»