هزار و پنجاه روز با «ابراهیم»
حسن عارفی مهر
مستندنگاری نقش مهمی در ثبت و روایت واقعیت‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی ایفا می‌کند. این سبک نوشتاری، به جای روایت‌های تخیلی، بر مستندات و شواهد واقعی تکیه دارد و از آن برای بازتاب حقیقت‌های موجود در جامعه بهره می‌برد. از طریق مستندنگاری، می‌توان تجربیات، وقایع و شخصیت‌های مهم را به شکلی دقیق و خواندنی به نسل‌های آینده منتقل کرد.کتاب« هارداسان» (کجایی؟) را که به قلم محمد مهدی رحیمی درباره بخش هایی از زندگی شهید ابراهیم رئیسی،رئیس جمهور سابق کشورمان نوشته شده می‌توان یکی از نمونه‌های مستندنگاری دانست که با قلمی روان و جذاب نوشته شده است. به مناسبت سالروز درگذشت شهید ابراهیم رئیسی و به منظور بررسی بیشتر اهمیت مستندنگاری و همچنین آگاهی از محتوای این کتاب ، گفت‌وگویی با نویسنده این اثر داشته‌ایم . این کتاب روایتگر ۲۲۲ داستان از هزار و پنجاه روز همراهی با شهید جمهور است. رحیمی که در دولت سیزدهم مدیر کل روابط عمومی دفتر رئیس‌جمهور بوده، با این اثر تلاش کرده است جزئیات دوران همراهی خود را به شکلی دقیق و خواندنی ثبت کند.
به عنوان سوال اول لطفا برایمان بگویید چرا نام کتاب را «هارداسان» گذاشتید؟ ماجرای کتاب از چه قرار است ؟
از لحظه کشف پیکر شهدا، با انتشار ویدئویی از عملیات جست وجوی آن‌ها در هوای مه‌آلود و همراه با صدایی حزن‌انگیز، کلمه «هارداسان» به نمادی قدرتمند و به تعبیر رسانه‌ای، به یک ترند برای واقعه سقوط بالگرد رئیس‌جمهور و همراهانش بدل شد. در سال گذشته، این واژه الهام‌بخش محتواهای متعددی در صفحات شخصی شاعران و نویسندگان بوده که عمدتاً خطاب به شهید رئیسی عزیز نگارش شده‌اند.من نیز تصمیم گرفتم نام این کتاب را به گونه ای انتخاب کنم که ارتباطی عمیق با محل وقوع این حادثه و موضوع سفر داشته باشد. در واقع، در تمامی لحظاتی که این خاطرات را مرور کرده و به نگارش درآورده‌ام، در خلوت خود نجوا می‌کردم: «حاج‌آقا، هارداسان؟ حاج‌آقا، کجایید؟»
این گونه بود که نام کتاب انتخاب شد.
کدام لحظه یا روایت در کتاب برای خودتان بیشترین بار احساسی یا تاریخی را دارد؟
من بخش‌های مختلف این کتاب را دوست دارم، البته نه به دلیل این که قلم بنده است، بلکه به این دلیل که سوژه و موضوع آن که یک شهید بزرگوارِ به تعبیر رهبر انقلاب جامع‌الاطراف است؛باوجود این اساساً برای من شاید یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های شهید رئیسی آن منش اخلاق‌مدارانه و متواضعانه ایشان است . آن روایت‌ها و داستان‌هایی که ناظر به این بُعدِ شخصیت‌شان است برای خودم در این کتاب جذاب‌ترند .
از چه تکنیک‌هایی برای حفظ جذابیت در روایت‌های کتاب بهره برده اید؟
مهم ترین نکته برای من این بوده که صداقت را رعایت کنم و در واقع کتاب را مستند و صادقانه به نگارش در بیاورم . سعی کردم از هر موضوعی که این صداقت و روایت دقیق را تحت‌الشعاع قرار دهد چشم‌پوشی کنم.گاهی پیش می آمد که بخشی از یک خاطره را خودم مشاهده کرده بودم و بخشی را هم عزیز دیگری در تکمیل آن خاطره برای من نقل کرده و در این مواقع تلاش کردم برای این که یک خاطره کامل شود این‌ها را کنار هم بیاورم. ضمن این که هنگام نگارش کتاب، در برخی موارد به مسائل روز گریزی زدم. تمام این موارد را با این هدف انجام دادم که مخاطب در این موارد ارزشمندی کُنِش و رفتار شهید رئیسی را بهتر متوجه شود.
در مواجهه با وقایع تاریخی و سیاسی، مرز میان حقیقت و تفسیر شخصی همیشه چالش‌برانگیز است. چگونه این چالش را در نوشتن کتاب مدیریت کردید؟
ابتدا باید این توضیح را ارائه دهم که زمانی که ما داریم درباره یک جایگاه سیاسی به نام ریاست‌جمهوری صحبت می‌کنیم ممکن است نوشته ها و صحبت هایمان با تفسیرها و برچسب‌هایی مواجه شود پس در این موارد داشتن ملاحظاتی لازم است. از طرفی دلیل دیگری که رعایت این ملاحظات را ضروری تر می کند این است که برخی بی‌اخلاقی‌ها و اقدامات ناجوانمردانه در فضای رسانه‌ای و سیاسی در دوره حیات شهید رئیسی به ویژه در دوره ریاست‌جمهوری ایشان صورت می‌گرفت و بسیاری از رفتارهای صادقانه و دلسوزانه ایشان را به اشتباه به جامعه منعکس می‌کردند، تقطیع می‌کردند و عملیات های روانی متعددی علیه ایشان انجام می‌دادند تا جایی که به نظر من بخشی از آن منجر به آن جمله کلیدی رهبر انقلاب شد که «دلم برای رئیسی سوخت».با توجه به این حساسیت ها من در نگارش این کتاب با توجه به این نکته مهم که هنوز این مظلومیت و این تخریب سازمان دهی‌شده علیه شهید رئیسی پایان نیافته و بخش‌هایی از آن همچنان وجود دارد بعضی از خاطرات و موضوعاتی را که احساس می‌کردم مورد سوءاستفاده قرار بگیرد یا در این دعواهای سیاسی، حقش ادا نشود خودم پیش از انتشار از کتاب حذف کردم و امیدوارم در زمان مناسبی آن ها را منتشر کنم تا حق مطلب ادا شود.
اگر بخواهید یک فیلم مستند یا مجموعه تصویری بر اساس کتاب بسازید، چه عناصر کلیدی از کتاب را انتخاب می‌کنید و چرا؟
به نظر من یکی از جنبه‌های شخصیتی که به خوبی منعکس نشده و در واقع حقش ادا نشده، تسلط مدیریتی ایشان روی موضوعات مختلف کشور، شناختش از آن مسائل و داشتن راهکارهای مدیریتی برای برو‌ن‌رفت از چالش‌های اوضاع اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و ... و در بخشی از خاطرات و روایت‌ها کتاب به این جنس از موضوعات هم‌پرداخته شده و من دوست دارم که آن‌ها خمیرمایه ساخت مستند یا مجموعه‌های تصویری شود که این جنبه از شخصیت شهید رئیسی هم در کنار بعضی از جنبه‌های دیگرشان مثل مردمی بودن و صادق بودن که تا حد قابل توجهی منعکس شده‌اند منعکس شود و حق این شهید ادا بشود.
و سخن پایانی
بنده این‌کتاب را به عنوان تکمله مسئولیتم به عنوان مدیر کل روابط عمومی دفتر رئیس جمهور می‌دانم و امیدوارم مورد رضایت خداوند متعال قرار بگیرد . شهید رئیسی عزیز از ما راضی باشد و مردم عزیز ایران و در واقع اهالی ایرانِ امام رضا(ع) هم از کتاب بهره‌مند شوند.