مسیر مبارزه با تباهی
زهرا فولادی | روان‌شناس
اعتیاد یعنی عادت کردن به مواد مخدر و این عارضه زمانی روی می‌دهد که فرد برای به دست آوردن ماده مورد نظر، رفتارهای اجباری پیش می‌گیرد و کنترل استفاده از آن ماده را از دست می‌دهد. افراد معتاد به دو دلیل نمی‌توانند استفاده از مواد مخدر را متوقف کنند: 1-احساس مثبت ناشی از مصرف آن و 2-اجتناب از احساس منفی ناشی از متوقف شدن مصرف آن. ۲۶ ژوئن توسط مجمع‌عمومی سازمان ملل متحد به روز جهانی مبارزه با مواد مخدر نام گذاری شده است. اما چرا باید با مواد مخدر مبارزه کنیم؟
1 عوارض جسمانی}اصلی‌ترین آسیب‌های جسمانی مصرف مواد مخدر عباتند از آسیب‌پذیر کردن دندان‌ها، عقیم کردن مردان و نازایی زنان، تنبلی کبد، اثرات ناگوار بر دستگاه گوارش، التهاب مزمن تارهای صوتی، احتمال ابتلا به آسم، سل و تپش قلب، تنگی نفس، خشکی پوست، خطر ابتلا به انواع سرطان و سکته قلبی و ... . بیشترین تأثیر مخرب و منفی استفاده از مواد مخدر بر روی مغز است. مواد مخدر پس از مصرف وارد سیستم ارتباطی مغز شده و فرایند عادی ارسال، دریافت و پردازش اطلاعات از سوی سلول‌های عصبی را مختل می‌کنند.
2 از بین رفتن بنیان خانواده|یکی دیگر از عمده‌ترین مشکلاتی که مصرف مواد مخدر برای افراد به وجود می‌آورد از هم گسیختگی بنیان خانواده، روابط عاطفی و مشکلات اجتماعی است. فرد مبتلا به اعتیاد کمتر در محیط‌های خانوادگی شرکت می‌کند و تمام فکر و سرمایه خود را صرفاً برای تأمین مواد معطوف می‌دارد. در برخی موارد فرد معتاد به دلیل از دست دادن جایگاه اجتماعی و فرصت شغلی خود، مشکلات فراوان اقتصادی برای افراد خانواده به‌وجود آورده و در ادامه باعث فروپاشی خانواده شده است.
3 آسیب‌های اجتماعی متعدد|از مشکلات مصرف مواد مخدر در جامعه می‌توان به کاهش امنیت اجتماعی و روانی، افزایش احساس ناامنی در جامعه، فساد، فحشا، طرد شدن از جامعه، ایجاد اشکال در روابط منطقی مدارس، کاهش تعاملات و پاشیده شدن خانواده‌ها، عدم استحکام و امنیت شغلی، حوادث مختلف در محیط کار و خانه و ده‌ها مورد دیگر اشاره کرد که مصرف مواد مخدر را به عنوان یکی از جدی‌ترین آسیب‌های اجتماعی تبدیل می‌کند.
4 پیامدهای سنگین اقتصادی|اعتیاد، بار سنگینی بر اقتصاد جامعه تحمیل می‌کند. از جمله پیامدهای اقتصادی آن می‌توان به هزینه‌های درمان اعتیاد شامل سم‌زدایی، مشاوره و برنامه‌های توان بخشی اشاره کرد. همچنین معتادان به دلیل غیبت از کار، افت کیفیت کار و ناتوانی در انجام وظایف خود، به طور قابل توجهی به بهره‌وری نیروی کار آسیب می‌زنند. معتادان به دلیل نیاز به پول برای تهیه مواد مخدر، بیشتر به جرم و جنایاتی مانند دزدی، قاچاق و روابط غیراخلاقی روی می‌آورند.
5مشکلات ذهنی و روانی|اعتیاد رابطه تنگاتنگی با بروز مشکلات ذهنی و روانی دارد. شدت اضطراب و استرس روانی ناشی از سوء مصرف مواد مخدر از خفیف تا شدید متغیر است. این اضطراب، صرف نظر از شدت آن تاثیر مخربی بر زندگی قربانی اعتیاد دارد. بیشترین عوارض روانی ناشی از مصرف مخدرهای مختلف شامل اضطراب، افسردگی، مشکلات خواب، اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، توهم شدید و روان‌پریشی است. لازم به ذکر است اعتیاد بسیاری از اختلالات را با هم تشدید می‌کند و فرد را از نظر روانی در فرسایش شدید قرار می‌دهد.
1 عوارض جسمانی}اصلی‌ترین آسیب‌های جسمانی مصرف مواد مخدر عباتند از آسیب‌پذیر کردن دندان‌ها، عقیم کردن مردان و نازایی زنان، تنبلی کبد، اثرات ناگوار بر دستگاه گوارش، التهاب مزمن تارهای صوتی، احتمال ابتلا به آسم، سل و تپش قلب، تنگی نفس، خشکی پوست، خطر ابتلا به انواع سرطان و سکته قلبی و ... . بیشترین تأثیر مخرب و منفی استفاده از مواد مخدر بر روی مغز است. مواد مخدر پس از مصرف وارد سیستم ارتباطی مغز شده و فرایند عادی ارسال، دریافت و پردازش اطلاعات از سوی سلول‌های عصبی را مختل می‌کنند.
2 از بین رفتن بنیان خانواده|یکی دیگر از عمده‌ترین مشکلاتی که مصرف مواد مخدر برای افراد به وجود می‌آورد از هم گسیختگی بنیان خانواده، روابط عاطفی و مشکلات اجتماعی است. فرد مبتلا به اعتیاد کمتر در محیط‌های خانوادگی شرکت می‌کند و تمام فکر و سرمایه خود را صرفاً برای تأمین مواد معطوف می‌دارد. در برخی موارد فرد معتاد به دلیل از دست دادن جایگاه اجتماعی و فرصت شغلی خود، مشکلات فراوان اقتصادی برای افراد خانواده به‌وجود آورده و در ادامه باعث فروپاشی خانواده شده است.
3 آسیب‌های اجتماعی متعدد|از مشکلات مصرف مواد مخدر در جامعه می‌توان به کاهش امنیت اجتماعی و روانی، افزایش احساس ناامنی در جامعه، فساد، فحشا، طرد شدن از جامعه، ایجاد اشکال در روابط منطقی مدارس، کاهش تعاملات و پاشیده شدن خانواده‌ها، عدم استحکام و امنیت شغلی، حوادث مختلف در محیط کار و خانه و ده‌ها مورد دیگر اشاره کرد که مصرف مواد مخدر را به عنوان یکی از جدی‌ترین آسیب‌های اجتماعی تبدیل می‌کند.
4 پیامدهای سنگین اقتصادی|اعتیاد، بار سنگینی بر اقتصاد جامعه تحمیل می‌کند. از جمله پیامدهای اقتصادی آن می‌توان به هزینه‌های درمان اعتیاد شامل سم‌زدایی، مشاوره و برنامه‌های توان بخشی اشاره کرد. همچنین معتادان به دلیل غیبت از کار، افت کیفیت کار و ناتوانی در انجام وظایف خود، به طور قابل توجهی به بهره‌وری نیروی کار آسیب می‌زنند. معتادان به دلیل نیاز به پول برای تهیه مواد مخدر، بیشتر به جرم و جنایاتی مانند دزدی، قاچاق و روابط غیراخلاقی روی می‌آورند.
5مشکلات ذهنی و روانی|اعتیاد رابطه تنگاتنگی با بروز مشکلات ذهنی و روانی دارد. شدت اضطراب و استرس روانی ناشی از سوء مصرف مواد مخدر از خفیف تا شدید متغیر است. این اضطراب، صرف نظر از شدت آن تاثیر مخربی بر زندگی قربانی اعتیاد دارد. بیشترین عوارض روانی ناشی از مصرف مخدرهای مختلف شامل اضطراب، افسردگی، مشکلات خواب، اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، توهم شدید و روان‌پریشی است. لازم به ذکر است اعتیاد بسیاری از اختلالات را با هم تشدید می‌کند و فرد را از نظر روانی در فرسایش شدید قرار می‌دهد.