خشکسالی اعتبارات در تنش آبی مشهد!

مسعود حمیدی

​​​​​​​
دو دهه خشکسالی شدید و ته کشیدن مخازن آبی (آبخوان‌ها) وضعیت را به‌جایی رسانده که شهروندان مشهدی به‌رغم این که بر اساس آمار رسمی، کمترین سرانه مصرف آب را بین کلان‌شهرهای کشور دارند، نهایت تلاش و حمیت را به خرج می‌دهند که آب کمتری مصرف کنند اما شاید این صرفه‌جویی‌ها کارساز نباشد وقتی سد دوستی که تا همین سه سال پیش 70 درصد نیاز 250 میلیون مترمکعبی آب مشهد را تامین می‌کرد، امروز کمتر از 7 درصد آب دارد و هم تمدنی‌های بالادست ما پا روی گلوی رودخانه هریرود گذاشته‌اند که مبادا قطره‌ای آب وارد این سد شود و انواع سد و بند را روی این رودخانه در بالادست در کشور افغانستان بنا کردند و مشغول آب‌بازی‌اند، بازهم به معرفت ترکمنستانی‌ها که در این شرایط تا حدی همکاری را با ما داشته‌اند که کمتر از سهم حقابه خود، آب از این سد برداشت می‌کنند، بااین‌وجود آن‌طور که مدیرعامل آبفا می گوید آورده این سد برای تامین آب شرب مشهد بسیار ناچیز است و این وضعیت برای کل سدهای مشهد که کمتر از 8 درصد آب دارند، متناظر است.
کل مصرف آب مشهد سالانه حدود 250 میلیون مترمکعب است که در شرایط پیک مصرف حدود 15 هزار لیتر بر ثانیه است، طوری که مدیرعامل آبفای مشهد عنوان کرده در پیک مصرف تابستان امسال کسری 40 درصدی آب بر شهروندان تحمیل خواهد شد.
افت 11 درصدی آب چاه‌های شرب مشهد
در چنین شرایطی متأسفانه تمام فشار تامین آب مشهد به آبخوان‌های خشک و بحران‌زده مشهد منتقل خواهد شد، آبخوانی که 60 سال پیش که مشهد یک‌دهم جمعیت فعلی را در خود جای‌داده بود، ممنوعه اعلام شد و حالا که سالانه چند برابر نرخ بحران جهانی افت و نشست دارد، بنا بر گفته مدیرعامل آبفای مشهد در گفت و گو با خبرنگار ما؛ این شرکت یک سهمیه تخصیصی220 میلیون مترمکعبی از 500 حلقه چاه دارد و در حال حاضر حدود 190 میلیون مترمکعب از این چاه‌ها برداشت می شود و نگران‌کننده آن است که طی سال آبی گذشته شاهد افت 11 درصدی آب این چاه‌ها بودیم درحالی‌که در سال‌های گذشته در بدترین وضعیت نهایتاً 5درصد افت آب چاه‌ها را شاهد بودیم و در یک دهه گذشته به‌طور متوسط ما 150 میلیون مترمکعب از آب موردنیاز مشهد را از این چاه‌ها برداشت می‌کردیم (افزایش 40 میلیون مترمکعبی برداشت از 500 حلقه چاه و افت 11 درصدی آب این منابع در حالی است که بنا برداده ها میزان کسری مخازن آبی استان به 1.2 میلیارد مترمکعب رسیده است.)
نیاز 4 هزارمیلیاردی
مدیرعامل  آبفای مشهد درباره پروژه‌های تامین آب شرب و گذار از وضعیت بحرانی کنونی آب مشهد از اجرای 12 پروژه آبی خبر می‌دهد و به «خراسان رضوی» می گوید: این پروژه‌ها در دستور کار آب منطقه‌ای و آبفاست که با اجرای پروژه‌های آب منطقه‌ای 2300 لیتر بر ثانیه آب و با اجرای پروژه‌های آبفا 1950 لیتر آب برای برطرف کردن کسری آب مشهد تامین می شود که اجرای این پروژه ها بر اساس نرخ‌های سال 1403 به حدود 4 هزار میلیارد تومان نیاز دارد.
فقط 250 میلیارد تخصیص
اسماعیلیان می گوید: از کل این منابع موردنیاز، امسال تنها هزار میلیارد تومان اعتبار تخصیص پیداکرده که 550 میلیارد تومان آن مربوط به اعتبارات خشکسالی، 250 میلیارد تومان از محل اعتبارات تنش آبی وزارت نیرو و 230 میلیارد تومان آن از محل اعتبارات استانی است اما متأسفانه در شرایطی که مشهد با بحران جدی آب‌دست و پنجه نرم می‌کند تنها 250 میلیارد تومان اعتبار تاکنون تخصیص داده و جذب‌شده است، درحالی‌که ما برای اجرای پروژه‌های آبفا حداقل حدود 2 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم. مدیرعامل آبفا یکی از پروژه‌های آبفا را اجرای خط لوله 40 کیلومتری و اتصال چاه‌های بالادست آرامگاه فردوسی عنوان می کند و می‌گوید: کف شکنی چاه‌های فعلی و جابه جایی چاه‌های داخل شهر مشهد نیز از دیگر پروژه‌های آبفا برای تامین کسری آب این شهرستان است. وی تاکید می‌کند: به رغم این که ما برای اجرای پروژه‌های رفع تنش آبی فعلی مشهد به 4 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم باید اعلام کنیم در حال حاضر بیش از 700 میلیارد تومان بدهی صورت‌وضعیت شده به پیمانکاران داریم که باعث شده آن‌ها را دلسرد کند. لذا ما درخواست داریم باتوجه به این که اعتبارات ملی خشکسالی به استان‌ها واگذارشده است استانداری توجه ویژه‌ای به بحران آب مشهد داشته باشد.در پایان باید اذعان کرد که مدیریت بحران آب مشهد تنها بر دوش شهروندان نیست و متولیان توزیع و تولید آب هم به‌تنهایی و با دست‌خالی نمی‌توانند پروژه‌ها را اجرایی کنند، اگرچه برخی صرفه‌جویی‌ها و مدیریت منابع داخلی دو شرکت آبفا و آب منطقه‌ای لازم است و می‌تواند بخشی از این منابع را تامین کند اما بدون شک لازم است بخشی از اعتبارات خشکسالی استان که بعضاً بیش از 3 هزار میلیارد تومان برآورد می شود، برای تامین آب شرب مشهد تخصیص پیدا کند اما این تخصیص نباید صرف پروژه‌های بدون بازده شود که به تعمیق بحران آبی بینجامد بلکه باید هزینه پروژه‌هایی مانند بازچرخانی آب، سامان دهی قنات ها و بهبود آب دهی چاه‌ها شود.